H θεραπευτική ενέργεια των δέντρων

Ο φυσικός κόσμος και τα δέντρα ανέκαθεν ασκούσαν γοητεία και είχαν ιδιαίτερο νόημα για τον άνθρωπο. Τα δέντρα είναι σύμβολα πνευματικότητας και αντιπροσωπεύουν τη σύνδεση της ζωής με τη γη. Αρκεί να τα παρατηρήσουμε: βρίσκονται σε αλληλεπίδραση με το περιβάλλον, χρειάζονται νερό, ήλιο, αέρα και χώμα για να αναπτυχθούν. Όμως, για επιβιώσουν πρέπει να έχουν γερές, βαθιές ρίζες. Αν όχι, είναι ευάλωτα στις καιρικές συνθήκες, στις θύελλες και στους ανέμους που μπορούν να τα ξεριζώσουν ανά πάσα στιγμή.

Και ο άνθρωπος αντίστοιχα πρέπει να είναι καλά γειωμένος και θωρακισμένος για να αντιμετωπίσει τις δοκιμασίες της ζωής. Έτσι παραμένει σταθερός, βρίσκει την ισορροπία του και δεν ισοπεδώνεται από τις δυσκολίες και τις αντίξοες συνθήκες που αντιμετωπίζει κατά καιρούς.

Οι θεραπευτικές τους ιδιότητες

Και μόνο το περπάτημα ανάμεσα σε δέντρα είναι ιδιαίτερα ωφέλιμο για την υγεία και την ευημερία μας, υποστηρίζουν οι ειδικοί τονίζοντας ότι αποδεδειγμένα μειώνει το στρες και τα συμπτώματα διαφόρων ασθενειών. Σύμφωνα με επιστημονικές έρευνες, μια βόλτα στο δάσος μειώνει την αρτηριακή πίεση, βελτιώνει τους ρυθμούς της καρδιάς και ευεργετεί το ανοσοποιητικό σύστημα. Σε ένα πείραμα μάλιστα, όταν κοιτούσαν εικόνες από το δάσος επί 20 λεπτά, οι συμμετέχοντες παρουσίαζαν μείωση της κορτιζόλης, της ορμόνης του άγχους, κατά 13%.

Εκτός από το περπάτημα, πολλοί επιλέγουν διαφορετικούς τρόπους για να επωφεληθούν από την ενέργεια των δέντρων: συστηματικά αγκαλιάζουν τους κορμούς τους γειώνοντας τον εαυτό τους και νιώθοντας την ενέργεια της φύσης να ρέει ανεμπόδιστα στο σώμα τους. Οι Ιάπωνες έχουν μια συγκεκριμένη λέξη που περιγράφει την εμπειρία αυτή της επαφής. Είναι η φράση shinrin-yoku, που σε ελεύθερη μετάφραση σημαίνει «κολυμπώ, λούζομαι στο δάσος».

Λέγεται ότι τα δέντρα μπορούν να απορροφήσουν την αρνητική ενέργεια από το σώμα μας. Όσοι συστηματικά έχουν επαφή με τα δέντρα, κυρίως αγκαλιάζοντας του κορμούς τους, αποφορτίζουν τον εαυτό τους απελευθερώνοντας τις τοξίνες που έχουν συγκεντρώσει στο σώμα τους.

Ένα δέντρο έξαλλου είναι κάτι περισσότερο από ένας ξύλινος όγκος με κλαδιά και φύλλα. Μπορούμε να το διαπιστώσουμε απλά περπατώντας στο δάσος, παρατηρώντας τους κορμούς, την ποικιλία των χρωμάτων και των μοτίβων που αφθονούν στη φύση. Αν μάλιστα συντονιστούμε καλά θα εκπλαγούμε από την ενέργεια που εκπέμπουν τα δέντρα.

Η οικοψυχολογία και άλλες θεραπείες

Τελευταία, εκτός από τη θεραπευτική επίδραση των δέντρων, ιδιαίτερη συζήτηση γίνεται για την οικοψυχολογία, ένα νέο κλάδο που βασίζεται στην ιδέα πως η αποσύνδεση του σύγχρονου ανθρώπου από τη φύση είναι ένα από τους σημαντικότερους λόγους των ψυχολογικών του αδιεξόδων. Στο πλαίσιο της θεραπείας, πραγματοποιούνται βόλτες στο δάσος ανάμεσα στα δέντρα. Και μόνο η εισπνοή καθαρού οξυγόνου είναι αρκετή για να καθαρίσει ο νους, υποστηρίζουν οι θεραπευτές.

Οι ήχοι, οι μυρωδιές, οι εικόνες ζωντανεύουν και τις πέντε αισθήσεις, ενώ τα δέντρα χρησιμοποιούνται ως μεταφορά για τον άνθρωπο που καλείται να αναγνωρίσει τις ρίζες, τις καταβολές του, τις επιθυμίες της καρδιάς του, ενώ αναζητά τρόπους για να «βγάλει κλαδιά» για να προσφέρει σκιά και καρπούς. Είναι μια δυναμική πρακτική που επιτρέπει να επανασυνδεθούμε με τη ζωή και τη φύση απομακρύνοντας τις αιτίες που μας προκαλούν θλίψη, θυμό, στρες και σύγχυση.

Εναλλακτικοί θεραπευτές από την άλλη, εφαρμόζουν άλλου τύπου θεραπείες μέσω των δέντρων. Επιστρατεύουν φύλλα, κλαδιά, τον φλοιό, τα οποία τοποθετούν δίπλα ή και πάνω στο σώμα, ενώ ειδικά αποστάγματα ή βάμματα τοποθετούνται στους καρπούς και στα ενεργειακά κέντρα του σώματος. Είναι μια βαθιά χαλαρωτική εμπειρία που, όπως ισχυρίζονται όσοι την εφαρμόζουν, μπορεί να συνεισφέρει στη θεραπεία οποιουδήποτε σωματικού, πνευματικού ή ψυχικού προβλήματος.

Η ενέργεια

Τα δέντρα μπορούν να ενδυναμώσουν τη ζωή μας σε νοητικό, σωματικό και πνευματικό επίπεδο. Συνιστούν λειτουργικά συστήματα που ποτέ δεν σταματούν να αναπτύσσονται. Είναι κεραίες προς το σύμπαν, ένα ιδανικό κανάλι αλληλεπίδρασης με ανώτερα ενεργειακά επίπεδα.Η επαφή με κάποια από αυτά, μια βόλτα στο δάσος, ο διαλογισμός στη σκιά τους μπορεί να επιφέρει εντυπωσιακές αλλαγές. Μερικά από τα σημαντικότερα δέντρα με θεραπευτικές ιδιότητες είναι:

1. Η μηλιά συμβολίζει τη θεραπεία, την αγάπη και την ομορφιά. Είναι εξαιρετική για αποτοξίνωση και μεταμορφώνει τα αρνητικά συναισθήματα.
2. Η φλαμουριά συμβολίζει τη δύναμη και αποκαλύπτει τη βαθιά σύνδεση μεταξύ των πραγμάτων. Δίνει την αίσθηση της αρμονίας, προάγει την ασφάλεια και την ευελιξία.
3. Ο κέδρος μειώνει τις εντάσεις και προάγει την απρόσκοπτη ροή της ενέργειας.
4. Η οξιά βοηθά να ελευθερώσουμε το νου από περιορισμούς και συμβάλλει στην επανασύνδεση με τους υψηλούς μας στόχους. Χαρίζει αυτοπεποίθηση και ελπίδα, επιφέρει ηρεμία.
5. Η καστανιά φέρνει αρμονία και μειώνει το στρες. Προάγει τη διαύγεια του νου, τη διορατικότητα και την εσωτερική γαλήνη.
6. Η σημύδα συμβολίζει τα νέα ξεκινήματα. Είναι ένα ιδιαίτερα θεραπευτικό δέντρο που δίνει τη δυνατότητα να βιώσουμε την ομορφιά και τη γαλήνη.
7. Η ιτιά διδάσκει πώς να πάρουμε τον έλεγχο της μοίρας μας. Είναι ιδανική για να διώξετε την απογοήτευση. Καθώς συνδέεται στενά με το νερό, δίνει έμπνευση και τονώνει τη διορατικότητα.
8. Η βελανιδιά είναι το πιο τιμώμενο απ΄ όλα τα θεραπευτικά δέντρα. Είναι ο βασιλιάς του δάσους με τις ρίζες της να απλώνονται τόσο βαθιά όσο ψηλά υψώνονται τα κλαδιά της. Αντιπροσωπεύει τη σταθερότητα, τη δύναμη, την προστασία και διδάσκει την επιμονή, την ανθεκτικότητα, την αντοχή στα δύσκολα.
9. Η φουντουκιά είναι το δέντρο της αθανασίας και της σοφίας. Μας βοηθά να ξεδιπλώσουμε τη δημιουργικότητά μας, φέρνει έμπνευση και εσωτερική καθοδήγηση.

Ελένη Καλογιάννη

Eπιλογές, επεξεργασία, επιμέλεια  αναδημοσιεύσεων Πλωτίνος

Το μυσταγωγικό σύμβολο τη σπείρας

Η  σπείρα αποτέλεσε αντικείμενο θαυμασμού και έρευνας ανά τους αιώνες. Μαθηματικοί, βιολόγοι, φιλόσοφοι και αρχιτέκτονες βάλθηκαν να αποκαλύψουν τα μυστικά της. Το παράδειγμα της σπείρας φανερώνει την άρρηκτη σχέση φύσης και γεωμετρικών κανόνων, ενώ η σχέση της με τον αριθμό φ, είχε ως αποτέλεσμα να προκύψουν πολλές φορές ερμηνείες με μεταφυσικές και μυστικιστικές προεκτάσεις. Αυτή την αρχετυπική διάσταση της σπείρας θα προσπαθήσουμε να προσεγγίσουμε. 

Τι ορίζουμε ως σπείρα και σε τι διαφέρει η μια σπείρα από την άλλη; Πώς χαράσσεται; Τι είναι αυτό το τόσο ιδιαίτερο χαρακτηριστικό που κάνει τη φύση να επιλεγεί τη δομή της σπείρας στους σχηματισμούς της; Γιατί ο άνθρωπος τη χρησιμοποιεί και ο ίδιος στις δικές του δημιουργίες; Γιατί αγαπήθηκε τόσο πολύ από τους καλλιτέχνες και τι μπορεί να σημαίνει η χρήση της από αυτούς; Πως επηρέασε την αρχιτεκτονική σκέψη, αλλά και με ποιόν τρόπο μεταφέρεται στο δομημένο περιβάλλον;

Είτε οργανική ή ανόργανη, είτε σε δύο ή σε τρεις διαστάσεις, η σπείρα βρίσκεται παντού μέσα στο σύμπαν. Στους στροβιλισμούς των ποταμών ή των αερίων, στους έλικες των φυτών, στο DNA, στα κελύφη των σαλιγκαριών, στους κυκλώνες, στους γαλαξίες, στα κέρατα των προβάτων... Σπείρες, κοχλίες και έλικες βρίσκουν την θέση τους σε μια σειρά από φαινόμενα που αν και είναι διαφορετικά ως προς την υπόστασή του και τις αίτιες που τα προκαλούν, παρουσιάζουν την ιδία γεωμετρική εικόνα. Η σπειροειδής δομή είναι στενά συνδεδεμένη με ζητήματα ζωής και ανάπτυξης. Ειδικά η λογαριθμική σπείρα είναι η καλύτερη φόρμουλα για να περιγράψει την Τέλεια Ανάπτυξη, σε εκατοντάδες μορφές στην φύση. 

Αλλά, η λογαριθμική σπείρα δεν θα μπορούσε ποτέ να δημιουργηθεί στη Φύση, γιατί η φύση είναι πεπερασμένη ενώ η λογαριθμική σπείρα, σαν καθαρά μαθηματικό μοντέλο, είναι χωρίς τέλος και συνεχίζει για πάντα, όπως κανένας οργανισμός δεν κάνει. Επίσης στη φύση δεν θα δούμε ποτέ ένα σπειροειδή σχηματισμό να αναπτύσσει ταυτόχρονα όλα τα μέρη του. Εντούτοις, αναπτύσσει σταδιακά, με διαδοχικούς ρυθμούς, το ένα τμήμα του διπλά στο άλλο, πάνω στη γενέτειρα της σπείρας. Αν το βλέμμα μας κινηθεί από το εσώτατο στο εξώτατο τμήμα είναι σαν να διαβάζει το ιστορικό ανάπτυξης του εκάστου σχεδιασμού. Γι’ αυτό ο Thompson επισημαίνει ότι σε μια σπείρα υπεισέρχεται πάντα το χρονικό στοιχείο.

Παρατηρώντας ένα σύνολο φυσικών φαινομένων σε μικροσκοπικό και μακροσκοπικό επίπεδο παρατηρούμε ότι η ανάπτυξη των συστημάτων τείνει να εκφραστεί από αυτά τα σπειροειδή νεφελώματα, σε αντίθεση με την περιστροφή των μαζών, στην περίπτωση των πλανητών που ακολουθούν μια συγκεκριμένη τροχιά, υποκύπτοντας στον νόμο της βαρύτητας.
Το σπείρωμα χρησιμοποιήθηκε σαν σύμβολο σε πολλούς πολιτισμούς, πριν καν αποκτήσουν γραπτή ιστορία. Ο συμβολισμός του είναι αρκετά πολύπλοκος –έχει συνδεθεί με όλα τα στάδια της ζωής, τη γέννηση, το θάνατο, το γάμο, την αναπαραγωγή και το σεξ, τη μύηση και διαφορές θρησκευτικές και αγροτικές ιεροτελεστίες. Η προέλευση αυτού του συμβόλου δεν έχει εξακριβωθεί και μόνο εικασίες μπορούν να γίνουν. Οι κυματισμοί και οι δίνες του νερού είναι μια πιθανή προέλευση του συμβόλου της σπείρας. 

Ο άνθρωπος παρατηρώντας την θάλασσα, διαπίστωσε με δέος, την ζωοδότρια αλλά και καταστροφική δύναμή της και αποφάσισε να την αποτυπώσει στα έργα του. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν οι πολεμιστές Μαόρι που κάνουν tattoo στα πρόσωπά τους τις καμπύλες και τις σπείρες των κυμάτων, για καλή τύχη και προστασία από το Κακό. Ένα γεγονός ακόμα που δελέαζε τον άνθρωπο ήταν η ενσωμάτωση της αρχετυπικής ελικοειδούς κίνησης του νερού στο σχήμα του σώματος κάποιων υδρόβιων οργανισμών. Σε αυτά τα κοχύλια, αναφέρει ο Bachelard, ο άνθρωπος αναγνώριζε δομές, κοντινές με αυτές του σώματος του. 

Τα κοχύλια σαν τα απολιθώματα, είναι και αυτά απόπειρες της Φύσης να προετοιμάσει τις μορφές των διαφορετικών μερών του ανθρώπινου σώματος, είναι κομμάτια από άντρα, κομμάτια από γυναίκα. Ο Rosined δίνοντας την περιγραφή του κοχυλιού Κόγχη της Αφροδίτης θεώρει ότι αναπαριστάνει τον κόλπο μιας γυναίκας. Τα σαλιγκάρια κίνησαν το ενδιαφέρον πολλών λαών και έγιναν σύμβολα ζωής, παρατηρεί ο Mircea Eliade, αναφέροντας ότι: 

“Όπως αυτό το θαλασσινό ζώο βγαίνει από το όστρακό του, έτσι γεννιέται ο άνθρωπος από την κοιλιά της μάνας του.”

Ως σύμβολα αναγέννησης τα αντιμετωπίζει η λαϊκή παράδοση της Δυτικής Ευρώπης, βλέποντας το ξύπνημα του σαλιγκαριού από το χειμέριο ύπνο του. Πώς επιλέχτηκε ο ήσυχος γήινος σάλιαγκας για να συμβολίσει την παράφορη και ακατανίκητη ελπίδα; Είναι γιατί τη δύσκολη εποχή που ο θάνατος του χειμώνα σφιχταγκαλιάζει τη γη, αυτός διεισδύει μέσα της, κλείνεται μέσα στο όστρακό του σαν σ’ ένα φέρετρο, μ’ ένα στερεό ασβεστούχο επίφραγμα, μέχρις ότου έρθει η άνοιξη και ψάλλουν πάνω από τον τάφο του τα αλληλούια του Πάσχα… όποτε, σπάει το διάφραγμά του κι επανεμφανίζεται, γεμάτος ζωή. 

Άλλες εκδοχές αναφέρει ο Theodore Andrea Cook υποστηρίζοντας ότι η πηγή έμπνευσης για το σχήμα της σπείρας ήταν οι αναδιπλώσεις των εντέρων του θυσιασμένου ζώου ή οι επαναλαμβανόμενες καμπύλες και θηλιές στα δακτυλικά αποτυπώματα μας, Τα περίεργα σχήματα των προϊστορικών χαραγμάτων –κύκλοι, θηλιές και σπείρες- ήταν η προσπάθεια του ανθρώπου να απεικονίσει ένα κομμάτι του εαυτού του
Παρατηρώντας τον βιολογικό κύκλο της ζωής διαπιστώνουμε ότι ακολουθεί μια συγκεκριμένη, προκαθορισμένη πορεία –γέννηση, ανάπτυξη, ωριμότητα, γήρανση, θάνατος- που επαναλαμβάνεται ομοιότροπα από γενιά σε γενιά. Αυτή η τροχιά καθορίζεται από δυνάμεις περάν της ανθρώπινης λογικής. Η ίδια περιοδικότητα γεγονότων εμφανίζεται στην πάροδο του χρόνου –γέννηση, ανάπτυξη, ωριμότητα, παρακμή και εξαφάνιση. 

Αυτή η πορεία εξαρτάται από αποφάσεις της ανθρώπινης λογικής και αλλάζει απότομα πορεία ανάλογα με τα ιστορικά γεγονότα. Και τα δύο συστήματα έχουν περιοδικότητα και κινούνται γύρω από κοινά κέντρα. Και τα δύο θα μπορούσαν να απεικονιστούν με ένα σπειροειδές σύστημα. Η εξέλιξη από τη ζωή στο θάνατο με μια καμπύλη σπείρα, χωρίς εξάρσεις, αφού η ζωή ακολουθεί πάντα την ιδία πορεία και η εξέλιξη της ιστορίας με ένα μαίανδρο, που στις γωνίες του βρίσκονται τα σημαντικά γεγονότα που αλλάζουν την κατεύθυνσή της.

Η χρήση της σπείρας άρχισε πριν από 20000 χρόνια, στα τέλη της παλαιολιθικής εποχής, σε ένα σύνολο διαφορετικών –και απομακρυσμένων- πολιτισμών. Τα σπειροειδή κοχύλια χρησιμοποιήθηκαν σαν κόσμημα του προϊστορικού ανθρώπου και βρεθήκαν σε ανασκαφές στη Ρουέν και στην Κνωσό. Η σπείρα αποκτά για τον πρωτόγονο άνθρωπο μυστικιστική και πιθανόν μαγική σημασία. Οι επόμενες γενιές κατασκεύασαν τις πρώτες επίπεδες σπείρες για διακοσμητικούς σκοπούς. 

Η πρώτη σπείρα που σχεδίασε ο άνθρωπος βρισκόταν σε ένα χαραγμένο κέρατο ταράνδου πριν από 20000 χρόνια και βρέθηκε στα Πυρηναία. Στη συνέχεια η σπείρα χρησιμοποιήθηκε σαν μοτίβο από τους Αιγύπτιους και τους Αιγιακούς πολιτισμούς. Οι σπείρες συναντώνται σαν γεωμετρικά μοτίβα σε καθημερινά αντικείμενα, όπως αγγεία και κοσμήματα. Η Μινωική κεραμική βασιζόταν σε γεωμετρικά και γραμμικά μοτίβα (σπείρες, τρίγωνα, καμπύλες, ψαροκόκαλο). 

Μετά το 1500 π.Χ. οι Μινωίτες ήρθαν σε επαφή με τους Μυκηναίους, μεταφέροντας στοιχεία του πολιτισμού τους και ανάμεσα σε αυτά την τέχνη της κεραμικής και της διακόσμησης των αγγείων. Στην Κνωσό και στις Μυκήνες απαντώνται σπειροειδή μοτίβα που συμβολίζουν φυσικά φαινόμενα όπως τον κυκλώνα, σαν προσπάθεια του ανθρώπου να εξευμενίσει τα φυσικά στοιχειά. Ο λαβύρινθος δεν είναι ένα χαοτικό σύστημα με στόχο τον αποπροσανατολισμό του επισκέπτη, αλλά η λύση στο δαίδαλο. Αποτελεί μια διαδρομή χωρίς εναλλακτικές, ένα μονόδρομο που οδηγεί σε ένα κέντρο. Σύμφωνα με τον μύθο, όταν ο Δαίδαλος έφυγε από την Κρήτη, για να τον ανακαλύψει ο Μίνωας, έθεσε ένα αίνιγμα: Πώς είναι δυνατόν να περάσει ένα νήμα μέσα από το ελικοειδές κοχύλι του τριτωνίου; Ο Δαίδαλος έδεσε το νήμα σε ένα μυρμήγκι και το άφησε να διασχίσει το κοχύλι.

Ο λαβύρινθος απαντάται σε πολλές εκδοχές, σε μύθους, αλλά και αποτυπωμένος σε σχέδια διαφόρων πολιτισμών. Ο Ηρόδοτος αναφέρει έναν αιγυπτιακό λαβύρινθο που στο κέντρο του βρίσκονται οι τάφοι των βασιλιάδων που τον κατασκεύασαν και των ιερών κροκοδείλων. Αντίθετα με τον Αιγυπτιακό λαβύρινθο που κρύβει μέσα του κάτι ιερό, ο ελληνικός μύθος για τον λαβύρινθο της Κνωσού τοποθετεί στο κέντρο του μια τερατογέννεση που γεννά τρόμο, τον Μινώταυρο. Όλες οι ερμηνείες του λαβύρινθου σχετίζονται άμεσα ή έμμεσα με την οργάνωση του χώρου και την χαρτογράφηση της ανθρώπινης ψυχής. Έτσι ο μύθος, ο χώρος, η ανάγκη ανακάλυψης του “εγώ” και η τελετουργία της κίνησης μπλέκονται σε αυτό το σχήμα. 

Ο μύθος του Μινώταυρου και ο λαβύρινθος της Κνωσού που δημιουργήθηκε για να τον στεγάσει αποτελούν μια αλληγορία για να περιγράψουν την πολυπλοκότητα του παλατιού της Κνωσού αλλά και ένα συμβολισμό για μια πιο προσωπική αναζήτηση. Η εμπειρία του Θησέα μέσα στον λαβύρινθο τον οδηγεί στην ανακάλυψη της γεωμετρίας του. Η είσοδος στο λαβύρινθο οδηγεί στο κέντρο, στο τέρμα, στο θάνατο. Το να φτάσω στο κέντρο συνεπάγεται ότι θα ξεκινήσω πάλι για να βρω την έξοδο, μια αναγέννηση που θα ακολουθήσει την αντίστροφη πορεία προς την ελευθερία. Θα μπορούσε να πει κάνεις ότι ο λαβύρινθος είναι η αναζήτηση ενός κέντρου και της εξόδου από αυτό. Ηρόδοτου Ιστορίαι, Τόμος Β’, §148 41. 

Ο βασιλιάς Μίνωας ανέθεσε στο Δαίδαλο να κατασκευάσει ένα λαβύρινθο, όπου θα στεγαζόταν ο Μινώταυρος, ένα τέρας μισό άνθρωπος και μισό ταύρος. Όποιος έμπαινε στον λαβύρινθο δεν έβρισκε ξανά την έξοδο και χανόταν εκεί. Ο μονός που τα κατάφερε ήταν ο Θησέας, ο οποίος αφού σκότωσε τον Μινώταυρο και με την βοήθεια του μίτου της Αριάδνης, βρήκε την έξοδο.
Ο μύθος του Θησέα και του Μινώταυρου μπορεί να αναπαραστήσει και την ανάγκη του ανθρώπου να ανακαλύψει ποιος είναι και να αντιμετωπίσει τα αρνητικά στοιχεία της προσωπικότητας του. Ο λαβύρινθος αναπαριστά την ανθρωπινή ψυχή και ο Μινώταυρος την σκοτεινή πλευρά του εαυτού μας, αυτή που μας τρομάζει και γι’ αυτό την κρύβουμε όσο πιο βαθιά μπορούμε. Ο Θησέας συμβολίζει τον άνθρωπο εκείνο που δεν φοβάται να γνωρίσει τον εαυτό του και βουτά στο βάθος της ψυχής του για να διορθώσει τα λάθη του. 

Λαβύρινθοι υπάρχουν ανάμεσα στα ευρήματα από διαφόρους προϊστορικούς πολιτισμούς και λειτουργούσαν σαν παγίδες για κακά πνεύματα ή σαν μονοπάτια για τελετουργικούς χορούς. Οι ιθαγενείς της Αμερικής, αλλά και οι Ινδοί είχαν μύθους αντίστοιχους με του Θησέα, με τον ηρώα να μπαίνει σε μια λαβυρινθώδη δομή προσπαθώντας να φτάσει στο κέντρο της.
Στην Βρετάνια υπάρχουν λαβύρινθοι, που θυμίζουν περισσότερο σκοινί που κουλουριάζεται, που εικάζεται ότι είχαν σχέση με ταφικές και μυστικιστικές τελετές από την εποχή του Χαλκού (περίπου 3000 π.Χ.). 

Στα μεσαιωνικά χρόνια, ο λαβύρινθος συμβόλιζε το δύσκολο μονοπάτι που έπρεπε να ακολουθήσει κάνεις για να φτάσει τον Θεό, ένα αυστηρά καθορισμένο κέντρο και έχοντας σαν αρχή την γέννηση. Στη Δυτική θρησκευτική παράδοση λαβύρινθοι εντοπίζονται στα δάπεδα διαφόρων εκκλησιών. Τα μαιανδρικά μονοπάτια που ήταν ζωγραφισμένα στο πάτωμα, συμβόλιζαν το ταξίδι των πιστών στα Ιεροσόλυμα, και τα ακολουθούσαν όσοι πιστοί δεν μπορούσαν να ταξιδέψουν πραγματικά μέχρι εκεί. Έτσι οι λαβύρινθοι, μαζί με την προσευχή, λειτουργούσαν σαν συμβολικές μορφές προσκυνήματος και σαν υποκατάστατο του ταξιδίου.
Kατά την Μυκηναϊκή εποχή, η χρήση της σπείρας σαν διακοσμητικό μοτίβο, επεκτείνεται στην ανατολική Μεσόγειο, στην νότια Ευρώπη και στην Σκανδιναβία. Οι σπειροειδείς διατάξεις, συνδεδεμένες με την δύναμη και την ενέργεια οδήγησαν στη δημιουργία δυο ακόμα σημαντικών μοτίβων: του μαιάνδρου και της σβάστικας, ενός ηλιακού σύμβολου. 

Στην κλασσική Ελλάδα η σπείρα χρησιμοποιείται σαν συνδυασμός δομικής και λειτουργικής αναγκαιότητας και ταυτόχρονα σαν διακόσμηση, καθώς εισέρχεται σε σημαντικές αρχιτεκτονικές μορφές, όπως η περιέλιξη του ιωνικού κιονόκρανου. Πρόκειται για ένα εύρημα που συνδυάζει μορφή και λειτουργία. Με την διαπλάτυνση μεταβιβάζονται τα υπερκείμενα φορτία στον κατακόρυφο αρμό ενώ το θέμα των ελίκων προσδίδει χάρη και αίσθηση ελαφρότητας. Ο ιωνικός κίονας θεωρήθηκε από πολλούς ο εκπρόσωπος του μέτρου του κάλλους.

H  σπείρα εντάσσεται στα αρχετυπικά σύμβολα, που όπως αναφέρει ο Carl Jung , εντοπίζονται αποκρυσταλλωμένα στο συλλογικό υποσυνείδητο.Το σύνολό τους συνθέτει μια βάση δεδομένων που χρειάστηκε αιώνες για να συγκροτηθεί αλλά συνοδεύει πλέον κάθε ανθρώπινη ύπαρξη. Τα πρωτογενή αρχετυπικά σχήματα αποτελούν κωδικοποιημένη ανθρωπινή εμπειρία και λειτουργούν ως πυκνωτές ιδεών και φορείς νοημάτων και χρησιμεύουν ως εννοιολογικά εργαλεία αρχιτεκτονικής.

Ο όρος Σύμβολο αποδίδεται σε οτιδήποτε που αντιπροσωπεύει μια έννοια, είτε ως σημείο (απεικόνιση), είτε ως πρόσωπο που ενσαρκώνει τη συγκεκριμένη έννοια, κατά παραδειγματικό τρόπο, ή συναισθηματικό φόρτο, ή κάποιο γεγονός, ομοίως με ιδιαίτερη φόρτιση. Το σύμβολο μπορεί να είναι ένα αντικείμενο ή σημείο, ή πρόσωπο, ή φράση, ή γεγονός που χρησιμοποιείται για να αναπαραστήσει μια έννοια, ιδέα ή παρεμφερή πληροφορία του αντικειμένου. Ποτέ όμως η ίδια η ιδέα. 

Το αναγνωριστικό σχήμα, σημάδι ή αναπαράσταση συμβάλλει (εξ ου και το όνομα) στην αποκρυπτογράφηση του νοήματος που αυτό φέρει. Η αναφορά στις συμβολικές διαστάσεις της σπείρας λειτούργει συμπληρωματικά στην κατανόησή της. Το σύμβολο άλλωστε αναδεικνύει αυτό που είναι κοινό σε όλα τα πράγματα και κατά συνέπεια αποκαλύπτει και ζωντανεύει θεμελιώδεις αφηρημένες έννοιες μέσα από συγκεκριμένα μοντέλα. Η πρώτη εικόνα και αίσθηση που δίνει ένα σπειροειδές σχήμα είναι η εικόνα της εξέλιξης και η προσπάθεια να αγγίξει το άπειρο. Αν η σπείρα είναι όντως σύμβολο του απείρου, πώς γίνεται αυτή η σύνδεση; Πώς μπορεί κάνεις να προσεγγίσει μια τέτοια έννοια; Και κυρίως πώς με μια πεπερασμένη γραμμή μπορεί κάνεις να συμβολίσει το άπειρο; Η σπείρα περιελίσσεται σε μια καθαρή, χωρίς διακοπές κίνηση. Αυτή η κίνηση τείνει να κλείσει μια διαδρομή ή ένα νόημα, χωρίς να το πράττει. Μας κάνει να αναρωτιόμαστε: “Γιατί όχι ακόμα μια περιστροφή;” 

Ταυτόχρονα κινείται σε δυο άξονες -περιστρέφεται και επεκτείνεται. Συνδυάζοντας αυτά τα δυο στοιχειά, χωρίς να μεταβάλλεται αυτή η καμπύλη μπορεί να προεκταθεί επ’ άπειρον είτε προς το εξωτερικό, είτε προς το κέντρο. Οι οροί e-volute και in-volute, περιγράφουν την περιστροφική κίνηση μιας σπείρας είτε προς την περιφέρεια, είτε προς το κέντρο. Αυτή η εξελικτική πορεία της σπείρας προς το άπειρο, περιγράφεται σε διαφορές χωρικές δομές όπως τα ζιγκουράτ ή ο μυθικός πύργος της Βαβέλ σαν το όνειρο του ανθρώπου να ενώσει την γη με τον ουρανό.
Σε άλλες περιπτώσεις περιγράφει την κάθοδο στον κάτω κόσμο συναντήσει την Ευρυδίκη στον κόσμο των νεκρών μέσα από μια σπειροειδή κατάβαση. Εκτός από την σπείρα, δυο σχήματα έχουν την ιδιότητα να μπορούν να προεκταθούν και να αποτελέσουν και αυτά σύμβολα του απείρου: ο κύκλος και η ευθεία γραμμή. Ο κύκλος είναι μια καμπύλη που δεν έχει αρχή και τέλος, καθώς κλείνει τον εαυτό της και η ευθεία γραμμή -από τον μαθηματικό ορισμό της- έχει δυνατότητα απεριόριστης προέκτασης. Σε αντίθεση με την σπείρα, που είναι μια γραμμή, ο κύκλος είναι ένα επίπεδο που δημιουργείται από το περίγραμμά του. Αυτό χαρακτηρίζεται από ομοιογένεια και δεν αποσπά την προσοχή στο κέντρο. Μπορούμε να διατρέξουμε την περιφέρειά του, χωρίς ποτέ να σταματήσουμε. 

Ο ουροβόρος, το φίδι που τρώει την ουρά του, αποτελεί σύμβολο της αιώνιας επιστροφής σε παγκόσμια κλίμακα. Ο κύκλος, κλειστός και παθητικός, περιέχει τον εαυτό του και αδιαφορεί για ότι υπάρχει γύρω του, έξω από την περιφέρειά του. Ο χαρακτήρας του συνδυάζει την σταθερότητα και την προστασία. Αυτάρκης και πλήρης, ο κύκλος περιβάλει τον χώρο, προστατεύοντας το εσωτερικό του. Όταν μελαγχολούμε συχνά σκαφτόμαστε έναν φανταστικό κύκλο μέσα στον όποιο κλεινόμαστε για να προστατευτούμε από τον κόσμο. 

Η παράδοση αποδίδει στον κύκλο μαγικές, προστατευτικές δυνάμεις, έτσι αυτό το σχήμα επιλέγεται για να αποδώσει τον παράδεισο ή τα κάστρα στη λαϊκή φαντασία. Το μάτι διατρέχει πρώτα την περίμετρο του σχήματος, για να απορροφηθεί στο τέλος από το εσωτερικό του. Η κίνηση αυτή δεν μπορεί να έχει παρά κάτι το εσωστρεφές. Η μονή εξωστρεφής έκφραση του κύκλου είναι η τάση που εμφανίζει να εγκολπώνει αδύναμα στοιχειά που βρίσκονται κοντά του. Αυτή η τάση είναι μια φανταστική προέκταση της ιδιότητάς του να περιέχει. Εσωστρεφής και κλειστός, ο κύκλος που περιβάλει τον εαυτό του, μοιάζει αρκετά με το σημείο. Ανεξάρτητος και χωρίς δυναμική, έχει ανάγκη από αλλά σχήματα και γραμμές να τον περιβάλουν.

Τα σπειροειδή σύμβολα δεν επικράτησαν μόνο στην τέχνη των δυτικών πολιτισμών. Η κινεζική φιλοσοφία είχε θέσει την λογαριθμική σπείρα ως σύμβολο ανάπτυξης από τον 12ο αιώνα. To Ιαπωνικό tomoye χρησιμοποιήθηκε από τους Κινέζους φιλοσόφους σαν σύμβολο αναγέννησης. Οι σπείρες είναι εμφανείς και στα έργα τέχνης μεγάλων δυτικών καλλιτεχνών. Η άποψη του Goethe ήταν ότι η γραμμή είναι αρσενική και η σπείρα θηλυκή. Αυτή την ομορφιά προσπάθησαν να αποτυπώσουν στα έργα τους πολλοί καλλιτέχνες. 

Την συναντάμε στη Αναγέννηση στο έργο του Leonardo da Vinci, ο όποιος χαρακτηρίζεται από το εύρος των αναζητήσεών του σε διάφορα πεδία. Μεταξύ άλλων, παρατηρώντας την φύση, ασχολήθηκε με τους σπειροειδείς σχηματισμούς του νερού και της σκόνης, στα κέρατα των ζωών, τα κελύφη των κοχυλιών και τις καμπύλες των φύλλων και των φυτών. Πολλές από αυτές τις μελέτες ενσωμάτωσε σε έργα του όπως ο αμμωνίτης στις μπούκλες της Λήδας και ένα παρόμοιο όστρακο στο κράνος του Scipio Africanus. 

Ο Albert Dürer εξέδωσε το 1525 το πρώτο βιβλίο μαθηματικών στα γερμανικά το “Unterweisung der Messung”, με στόχο την πρακτική εφαρμογή της μελέτης του, καθώς απευθυνόταν σε τεχνίτες και καλλιτέχνες. Αυτή η πραγματεία ανάμεσα στις γεωμετρικές κατασκευές άλλων καμπύλων περιλαμβάνει την σπείρα του Αρχιμήδη και τη λογαριθμική σπείρα μέσα από παραδείγματα όπως η κατασκευή του ιωνικού κιονόκρανου, η κατασκευή μιας κωνικής από μια επίπεδη σπείρα και η ελεύθερη απόδοση με το χέρι μιας λογαριθμικής σπείρας. Ακόμα, σχεδίασε την ράβδο ενός επισκόπου με βάση την μικρή επίπεδη σπείρα που σχηματίζει ένα φύλλο φτέρης που ξετυλίγεται. Αυτή η ράβδος θυμίζει το Lituus, ένα ραβδί που χρησιμοποιούσαν στην αρχαία Ρώμη, αποδίδοντάς του θεϊκές ιδιότητες. Ειδικά εκπαιδευμένοι ιερείς χρησιμοποιούσαν αυτό το εργαλείο από λεπτό μεταλλικό φύλλο, με το ένα άκρο του να καταλήγει σε σπείρα, το οποίο πιστεύεται ότι βοηθούσε στην ανίχνευση των μαγνητικών πεδίων.
Τέλος ας αναζητήσουμε, και την ετυμολογική προέλευση της λέξεως «σπεῖρα», η οποία   συνδέεται με το ρήμα «σπείρω«, που σημαίνει:

1.»σπέρνω σπόρο» 2. «σπέρνω παιδιά, γεννώ» 3. «διασκορπίζω, διαδίδω, εξαπλώνω, επεκτείνω».

 Από το ρήμα «σπείρω» προκύπτει και η λέξη «σπέρμα»: 

1. σπόρος των φυτών και σπέρμα των ζώων και, 2. μεταφορικά λέγεται για το σπέρμα, την πρώτη αρχή, την προέλευση, το αρχικό σημείο του οποιουδήποτε πράγματος. Είναι, επίσης, ο γόνος, η φυλή, καταγωγή , η γενιά.

Άλλες ομόρριζες λέξεις της αρχαίας ελληνικής είναι η σπορά, ο σπόρος, το σπαρτόν, η διασπορά και ηπανσπερμία (πᾶν + σπέρμα).

Επιλογές από την ερευνητική εργασία της Κας Πατρώνη Ελένης :"Η ΣΠΕΙΡΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ",   ΑΚ. ΕΤΟΣ 2012-2013.

Eπιλογές, επεξεργασία, επιμέλεια  αναδημοσιεύσεων Πλωτίνος

Ο φιλόσοφος Σωκράτης (469-399 π.Χ.)

Ο φιλόσοφος Σωκράτης παραμένει ένα αίνιγμα, όπως άλλωστε υπήρξε και όσο ζούσε. Παρόλο που δεν άφησε ούτε δείγμα συγγράμματος, θεωρείται ακόμα και σήμερα ένας από τους φιλοσόφους που άλλαξαν για πάντα το πώς αντιλαμβανόμαστε την φιλοσοφία και επηρέασε σχεδόν όλες τις υπόλοιπες φιλοσοφικές σχολές. Πέρασε τη ζωή του στις αγορές και του δρόμους της Αθήνας και θεωρούσε ότι τα χωράφια και τα δέντρα δεν έχουν κάτι να του πουν. 

Ό,τι ξέρουμε για αυτόν το γνωρίζουμε μέσω άλλων, όπως τον Πλάτωνα, τον Ξενοφώντα και τον Αριστοτέλη. Η ζωή του θεωρείται παράδειγμα προς μίμηση για μια φιλοσοφική ζωή – όπως εξάλλου και ο θάνατός του. Είναι πολύ δύσκολο όμως να διακρίνουμε τον ιστορικό Σωκράτη, από τον Σωκράτη όπως τον παρουσιάζει κάθε ένας που γράφει γι’ αυτόν, που τελικά έχει δημιουργηθεί μια κατάσταση γνωστή ως το “Σωκρατικό πρόβλημα”. Δεν έχουμε τον αληθινό Σωκράτη, αλλά τις πολλές ερμηνείες που αναπαριστούν έναν θεωρητικά πιθανό Σωκράτη.

Ξέρουμε πάντως ότι ήταν γιος του Σωφρονίσκου και της Φαιναρέτης από το δήμο της Αλωπεκής. Παντρεύτηκε σε μεγάλη ηλικία την Ξανθίππη κι έκαναν 3 παιδιά. Στις φιλοσοφικές του έρευνες τον παρακολουθούσαν πολλοί, κυρίως νέοι και σχηματίστηκε γύρω του ένας όμιλος, που δεν αποτελούσε όμως σχολή, γιατί ο Σωκράτης δεν δίδαξε συστηματικά, αλλά διαλεγόταν σε κάθε σημείο της πόλης, με ανθρώπους κάθε κοινωνικής τάξης. Σε αντίθεση με τους σοφιστές δεν έπαιρνε χρήματα από τους μαθητές του. 

Δήλωνε ότι άκουγε μέσα του μία φωνή, την οποία ονόμαζε «δαιμόνιο» και του απαγόρευε να πράττει κάποια πράγματα, ανεξαρτήτως καλού ή κακού όμως, δεν πρέπει δηλαδή να συγχέεται με την έννοια της συνείδησης. Αυτό βέβαια δεν ακουγόταν πολύ ωραίο στους υπόλοιπους Αθηναίους. Απέφευγε την εμπλοκή στην πολιτική και προτιμούσε να πορεύεται τη δική του ανεξάρτητη πορεία. Μόνη εξαίρεση, όταν η πατρίδα τον καλούσε.

Θεωρούσε τον εαυτό του την αλογόμυγα που τσιμπά, ενοχλεί τους εφησυχασµένους πολίτες, ξυπνώντας τους από το λήθαργο.

Ζωή

Ο Σωκράτης πίστευε ότι η αυτογνωσία ήταν επαρκής για να ζήσει κανείς μια καλή ζωή. Ταύτιζε την γνώση με την αρετή. Οι άνθρωποι είναι δυνατόν να φτάσουν στην απόλυτη γνώση έλεγε, αρκεί να ακολουθήσουν τη σωστή μέθοδο. Η γνώση δεν είναι δεδομένη και ανώδυνη, παρομοιάζεται μάλιστα με τις ωδίνες του τοκετού. Αν μπορούμε να “μάθουμε τη γνώση”, τότε μπορούμε να διδαχθούμε και την αρετή. Ο τρόπος που ζούσε συνίστατο στην εξέταση της ζωής των ανθρώπων, τη δική του και των άλλων, επειδή “Ο δὲ ἀνεξέταστος βίος οὐ βιωτὸς ἀνθρώπῳ” (η ζωή που δεν εξετάζεται δεν αρμόζει σε άνθρωπο). 

Πρέπει κανείς να αναζητά τη γνώση και τη σοφία πριν από τα άλλα ιδιωτικά του συμφέροντα. Η γνώση αναζητείται ως μέσο για την ηθική δράση. Η λογική αποτελεί προϋπόθεση για να ζήσει κανείς μια καλή ζωή, κατά τον Σωκράτη.  Η αληθινή μας ευτυχία εξαρτάται από το αν κάνουμε αυτό που είναι σωστό. Δεν μπορείς να είσαι ευτυχισμένος αν δρας αντίθετα με όσα πιστεύεις. Η ηθική του Σωκράτη έχει έναν τελολογικό χαρακτήρα – η μηχανιστική εξήγηση της ανθρώπινης συμπεριφοράς είναι λανθασμένη. 

Η ανθρώπινη δράση στοχεύει στο καλό και υπάρχει σκοπός στη φύση. Ο Σωκράτης πίστευε ότι όταν οι άνθρωποι λειτουργούν ανήθικα δεν το κάνουν σκόπιμα, το οποίο είναι γνωστό και ως το Σωκρατικό Παράδοξο. Έλεγε ότι αν κάποιος ξέρει ποιο είναι το σωστό, τότε θα πράξει αναλόγως. Αλλιώς απλώς δεν ξέρει ποιο είναι το σωστό. Αν κάποιος δεν λειτουργεί με τρόπο καλό, τότε μάλλον κάνει λάθος, του λείπει η γνώση για το πώς θα φερθεί σωστά στην όποια περίσταση. Οπότε για τον Σωκράτη, η γνώση σημαίνει αρετή και είναι “καλή”, ενώ η άγνοια είναι “κακή”, άχρηστη. Είναι λοιπόν σαν να είμαστε υπεύθυνοι για το τι γνωρίζουμε και τι όχι, επομένως είμαστε και υπεύθυνοι για την προσωπική μας ευτυχία. Ο Αριστοτέλης βέβαια διαφωνούσε, έλεγε ότι κάποιος μπορεί να γνωρίζει ποιο είναι το καλύτερο που έχει να κάνει, αλλά και πάλι να δράσει λανθασμένα.

Συχνά ρωτούσε τους συμπολίτες του “Δεν ντρέπεστε για την προθυμία σας να αποκτήσετε όσο πιο πολλά πλούτη, φήμη και τιμές γίνεται, αλλά δεν νοιάζεστε το ίδιο για την σοφία ή την αλήθεια, ή για την καλύτερη κατάσταση της ψυχής σας;” Τους έλεγε ότι ασχολούνται συνέχεια με τις οικογένειές τους, τις ευθύνες τους και τις πολιτικές τους ευθύνες, ενώ θα έπρεπε να ανησυχούν για την “ευημερία της ψυχής τους”.

Παρότρυνε τους ανθρώπους να “νοιαστούν για την ψυχή τους, να γνωρίσουν τον εαυτό τους, γιατί άπαξ και μάθουμε τους εαυτούς μας μπορεί και να αρχίσουμε να νοιαζόμαστε για αυτούς”. Θεώρησε την ψυχή ως την πραγματική ουσία του ανθρώπου και την αρετή ως αυτό που επιτρέπει την πλήρωση της ανθρώπινης φύσης μέσα από την αναζήτηση και βελτίωση της ψυχής. Η αυτογνωσία δεν είναι παρά σοφία και δε γίνεται να ξεχωρίσουμε το σωστό από το λάθος (είτε για μας, είτε για τους άλλους), αν δεν έχουμε σοφία.

Καθημερινά, όλοι ερχόμαστε αντιμέτωποι με καταστάσεις στις οποίες πρέπει να επιλέξουμε ανάμεσα στην βολική συμβατικότητα ή στην αφοσίωση στην αλήθεια και τη λογική. Ο Σωκράτης προτίμησε να τιμήσει την αφοσίωσή του στην αλήθεια και την ηθική, παρόλο που στο τέλος του κόστισε την ίδια του την ζωή. Πίστευε ότι δεν πρέπει ποτέ να κάνει κανείς κάτι κακό, ούτε καν ως αντίδραση σε ένα κακό που έχει υποστεί. Πίστευε ακόμα ότι είναι πάντα λάθος να παρακούει κανείς τους νόμους του κράτους, άρα δεν πρέπει ποτέ να παρακούει το κράτος. Όπως δεν πρέπει να κάνουμε κακό στους γονείς μας, άλλο τόσο δεν πρέπει να κάνουμε κακό στην πατρίδα μας.

Παρόλο που κατηγορήθηκε για ασέβεια προς τους θεούς, υπάρχει μια ισχυρή θρησκευτική πλευρά στον χαρακτήρα του και αυτά που λέει στην Απολογία ή στον Κρίτωνα φανερώνουν έναν βαθύ σεβασμό για τα Αθηναϊκά θρησκευτικά έθιμα και ειλικρινή εκτίμηση για τους θεούς.

Ενδιαφέρεται για την αληθινή αρετή η οποία πιστεύει ότι είναι ίδια για όλους. Αυτή η ευρεία έννοια της αρετής μπορεί να περιλαμβάνει συγκεκριμένες αρετές όπως το κουράγιο, η σοφία, η μετριοφροσύνη, αλλά θα έπρεπε να έχουμε και μια γενική περιγραφή της αρετής ως σύνολο, την ικανότητα, τη δεξιότητα του να είσαι ανθρώπινος. Αλλά ποιος είναι αυτός ο ορισμός; Αυτή η ερώτηση μάλλον δεν απαντάται ποτέ, αλλά συνεχίζονται κι άλλες ερωτήσεις κι αμφισβητήσεις κλπ. Πίστευε επίσης ότι υπάρχει μια ενιαία γνώση. 

Υπάρχει μία κοινή αλήθεια στην οποία όλοι μπορούν να φτάσουν, ακόμα και οι δούλοι. Κάτι σχετικό βρίσκει ως αποτέλεσμα της έρευνάς του ο Goldin και δείχνει την ύπαρξη γνωστικών καθολικών σχημάτων που διέρχονται χρόνου και πολιτισμών. Όπως είναι φυσικό να γεννάμε, είναι δηλαδή κάτι που κάπως ξέρουμε, έτσι είναι και οι φιλοσοφικές αλήθειες και η γνώση, είναι μέσα μας, αρκεί να χρησιμοποιήσουμε το μυαλό μας. Κι εδώ δένει κάπως η Σωκρατική μέθοδος της οποίας σκοπός δεν είναι η μετάδοση νέας γνώσης, αλλά να εκμαιεύσει κάτι που ο άλλος ξέρει ήδη, έχει μέσα του ήδη.

Ο Σωκράτης, σε αντίθεση με τους σοφιστές, πίστευε ότι η γνώση ήταν δυνατή, αλλά πίστευε ότι το πρώτο βήμα για τη γνώση ήταν αρχικά να παραδεχτεί κανείς την άγνοιά του. Ο ίδιος ο Σωκράτης έλεγε ότι το μόνο που γνωρίζει είναι ότι δε γνωρίζει τίποτα και αυτή η συνειδητότητα της αμάθειάς του ήταν τελικά που τον έκανε τον πιο σοφό από τους συμπολίτες του. Η ουσία της μεθόδου του Σωκράτη εξάλλου ήταν να πείσει τον συνομιλητή του ότι ενώ νόμιζε ότι γνωρίζει κάτι, στην ουσία δεν το γνώριζε. Η Σωκρατική μέθοδος, κυρίως ο Σωκρατικός τρόπος ερωτήσεων, έχει χρησιμοποιηθεί και στην ψυχοθεραπεία (κυρίως στη Γνωστική, την Αντλεριανή και το Reality Therapy) για διευκρινίσεις, αλλά και για να κοιτάξει βαθιά μέσα του ο θεραπευόμενος ή να εξερευνήσει εναλλακτικούς τρόπους δράσης.

Ο Σωκράτης πίστευε ότι ο καλύτερος τρόπος να ζει κανείς ήταν να επικεντρωθεί στην αυτο-εξέλιξη και όχι στο κυνήγι του υλικού πλούτου. Πάντα παρότρυνε τους άλλους να επικεντρωθούν περισσότερο στις φιλίες και στην αίσθηση κοινότητας γιατί αυτός είναι ο καλύτερος τρόπος να μεγαλώσουν όλοι μαζί σαν λαός. Η αρετή αξίζει περισσότερο από κάθε τι, η ιδανική ζωή αφιερωμένη στην αναζήτηση του Καλού. Η αλήθεια βρίσκεται στις σκιές της ύπαρξης κι είναι δουλειά του φιλοσόφου να δείξει στους υπόλοιπους πόσα λίγα ξέρουν στ’ αλήθεια.

Θάνατος

Ο Σωκράτης μετά τη δίκη του κρίνεται ένοχος με θανατική ποινή. Αυτοκτονεί ουσιαστικά πίνοντας κώνειο και το προτιμά από το να δραπετεύσει για άλλη πόλη. Στον Κρίτωνα αναφέρει ότι ένας άντρας στην ηλικία του (70 ετών όταν πέθανε) δε θα έπρεπε να δυσαρεστείται που ο θάνατος πλησιάζει κι ότι αυτό που θα έπρεπε να έχει αξία δεν είναι απλά η ζωή, αλλά η καλή ζωή. (Όχι δηλαδή να ζήσει λίγο παραπάνω, αλλά να ζει καλά). 

Πιστεύει ότι κανένας αληθινός φιλόσοφος δεν έχει φόβο θανάτου. Λένε πως πεθαίνοντας ο Σωκράτης είπε “Κρίτωνα, χρωστάμε έναν κόκκορα στον Ασκληπιό. Σε παρακαλώ, μην ξεχάσεις να ξεχρεώσεις.” Ο Ασκληπιός ήταν ο θεός που γιάτρευε τις αρρώστιες οπότε είναι πιθανό ο Σωκράτης να εννοούσε ότι ο θάνατος είναι η γιατριά και η ελευθερία της ψυχής από το σώμα. Βέβαια αναφέρεται και μια άλλη ερμηνεία, ότι ο Σωκράτης ήταν ο αποδιοπομπαίος τράγος, ότι ο θάνατός του ήταν η καθαρτική θεραπεία για τα κακά της Αθήνας. Στην περίπτωση αυτή ο κόκορας αναπαριστά την ίαση των ασθενειών της Αθήνας.

Στην Απολογία λέει πως δε θα έπρεπε να υπολογίζουμε τα πράγματα με βάση το αν θα ζήσουμε ή θα πεθάνουμε, αλλά με βάση το αν αυτό που κάνουμε είναι σωστό ή λάθος.Προτιμάει να μιλήσει όπως πιστεύει και να πεθάνει παρά μιλήσει όπως θέλουν και να ζήσει. Γιατί “ούτε στον πόλεμο, αλλά ούτε και στον νόμο πρέπει να ψάχνει κανείς τρόπους να αποφύγει τον θάνατο”. Η δυσκολία δε βρίσκεται στο να αποφύγει κανείς τον θάνατο, αλλά στο να αποφύγει την κακία, την αδικία που τρέχει γρηγορότερα κι από τον θάνατο. Λέει :

“Θεωρώ αυτό που μου συνέβη καλό και αυτοί που θεωρείτε ότι ο θάνατος είναι κακός κάνετε λάθος. Εξάλλου ούτε το δαιμόνιο έχει εκφράσει αντίθετη γνώμη, που σημαίνει ότι όσα λέω είναι σωστά.

Είτε ο θάνατος είναι μια κατάσταση ανυπαρξίας και ασυνειδησίας, ή όπως λένε κάποιοι άλλοι είναι μια αλλαγή και μετάβαση της ψυχής από αυτόν τον κόσμο σε ένα άλλο. Αν υποθέσουμε ότι δεν υπάρχει συνείδηση, αλλά ένας ύπνος ανενόχλητος από όνειρα, τότε ο θάνατος θα είναι ανείπωτο κέρδος. Γιατί αν κάποιος είναι να κοιμηθεί ανενόχλητος από όνειρα νομίζω αυτή θα είναι μία από τις καλύτερες νύχτες της ζωής του. Ουσιαστικά η αιωνιότητα θα είναι μία και μόνη νύχτα. Αλλά αν ο θάνατος είναι ένα ταξίδι σε ένα άλλο μέρος όπου όλοι είναι νεκροί, τότε ποιο καλό μπορεί να είναι καλύτερο από αυτό; Τι δε θα έδινε κανείς για να μπορέσει να συζητήσει με τον Ορφέα, τον Ησίοδο ή τον Όμηρο; 

Αν αυτό είναι αλήθεια τότε αφήστε με να πεθάνω ξανά και ξανά! Θα συναντήσω και άλλους που τους έκριναν άδικα σε θάνατο, όπως τον Παλαμήδη και θα συγκρίνουμε τα δεινά του καθενός μας. Πάνω από όλα θα μπορέσω να συνεχίσω να ψάχνω για την αληθινή και την λάθος γνώση, όπως σε αυτό τον κόσμο έτσι και σε εκείνον, θα βρω ποιος είναι σοφός και ποιος προσποιείται πως είναι. Πόσο καταπληκτικό θα είναι να συνομιλήσω με όλους αυτούς τους άντρες και τις γυναίκες! Γιατί σε εκείνον τον κόσμο σίγουρα δεν σκοτώνουν κάποιον για αυτό. 

Ίσα ίσα αν είσαι χαρούμενος σε εκείνον τον κόσμο είσαι αθάνατος, αν ισχύουν όσα λένε. Οπότε ας είμαστε χαρούμενοι σχετικά με τον θάνατο και μάθετε ότι τίποτε κακό δεν μπορεί να συμβεί σε έναν καλό άνθρωπο, πριν ή μετά θάνατον. Οι θεοί δεν θα τον παραμελήσουν. Βλέπω καθαρά ότι το να πεθάνω και να απελευθερωθώ είναι το καλύτερο για μένα, δεν είμαι θυμωμένος με τους κατηγορητές μου γιατί δε με έβλαψαν, παρόλο που βέβαια δεν ήθελαν να μου κάνουν και καλό, που για αυτό διακριτικά τους μέμφομαι.

Κι όταν μεγαλώσουν οι γιοι μου σας ζητάω να τους τιμωρήσετε αν ενδιαφέρονται για πλούτη ή τίποτα άλλο πέρα από την αρετή, ή αν προσποιούνται ότι είναι κάτι ενώ στην ουσία δεν είναι τίποτα. Τότε να τους κατακρίνετε όπως εγώ εσάς και αν το κάνετε, τότε θα έχουν λάβει δικαιοσύνη από τα χέρια σας”.

Ο Σωκράτης αναρωτιέται πώς γίνεται κάποιος να φοβάται κάτι για το οποίο δεν έχει ιδέα; Του φαίνεται χαζό να φοβάσαι το άγνωστο. (Ωστόσο οι περισσότεροι δεν φοβόμαστε το άγνωστο, την αλλαγή;)

Δήμητρα Αθανασάκου, Ψυχολόγο, Ψυχοθεραπεύτρια . Σημειώσεις από μία παρουσίαση που έγινε στο “γίγνεσθαι” την Ελληνική Εταιρεία Υπαρξιακής Ψυχολογίας, στα πλαίσια του Εργαστηρίου Υπαρξιακών Θεμάτων, τον Οκτώβριο του 2012

Αναδημοσίευση από εδώ

Eπιλογές, επεξεργασία, επιμέλεια  αναδημοσιεύσεων Πλωτίνος

Χρόνος συνείδηση και πραγματικότητα. Jean-Pierre Garnier-Malet

«Υπάρχουν δύο μόνο τρόποι να ζήσεις τη ζωή σου. Ο ένας είναι σαν τίποτα να μην είναι θαύμα. Ο άλλος είναι σαν όλα να είναι ένα θαύμα».

Albert Einstein

«Έχουμε την εντύπωση ότι αντιλαμβανόμαστε τον χρόνο διαρκώς. Όμως, στην πραγματικότητα, τον αντιλαμβανόμαστε μόνο κατά διαστήματα, όπως μας το αποδεικνύει άλλωστε η ιατρική απεικόνιση: ο εγκέφαλός μας εντυπωσιάζεται μόνο από ασυνεχείς εικόνες. Ανάμεσα σε δύο αντιληπτές στιγμές υπάρχει πάντα μια μη αντιληπτή στιγμή. Είναι όπως σε μια ταινία. Βλέπουμε μόνο 24 εικόνες ανά δευτερόλεπτο. Η 25η δε γίνεται αντιληπτή, δεν ξεπερνά το κατώφλι της συνείδησης. Εντούτοις, ορισμένοι διαφημιστές χρησιμοποίησαν αυτού του είδους τις εικόνες για να επηρεάσουν με επιτυχία την συμπεριφορά μας, δείχνοντας έτσι ότι αυτό που «δεν ξεπερνά το κατώφλι της συνείδησής» μας είναι προσιτό στην μνήμη μας. ……

Ένα άλλο παράδειγμα είναι  το ηλεκτρικό φως. Σβήνει και ανάβει πενήντα φορές ανά δευτερόλεπτο, όμως εσείς βλέπετε ένα φως συνεχόμενο, όταν αυτό σβήνει, δεν το γνωρίζετε. Τώρα φανταστείτε κάποιον ο οποίος μπορεί να βλέπει το φως στις φάσεις όπου αυτό είναι σβηστό: θα έβλεπε τα πάντα στο σκοτάδι ενώ εσείς, βλέπετε τα πάντα στο φως. Δεν θα βλέπατε λοιπόν αυτό που βλέπει αυτός, εφόσον δεν βλέπετε το ίδιο πράγμα συγχρόνως.

Εντούτοις βλέπετε ακριβώς την ίδια πραγματικότητα. Μπορούμε λοιπόν να φανταστούμε ότι υπάρχουν δύο πραγματικότητες, η μια η οποία βλέπει στο φως και η άλλη στο σκότος….Η πραγματικότητα είναι ότι ο χρόνος διαχωρίζεται σε χρόνους αντιληπτούς και σε χρόνους μη αντιληπτούς. Ζείτε στους αντιληπτούς χρόνους, αλλά ζείτε επίσης στους ασύλληπτους χρόνους, μόνο που επειδή πιστεύετε ότι δεν αντιλαμβάνεστε τον μη αντιληπτό χρόνο, τον αγνοείτε». 

Jean-Pierre Garnier-Malet

Eπιλογές, επεξεργασία, επιμέλεια  αναδημοσιεύσεων Πλωτίνος

Η ιστορία της οδοντόβουρτσας και της οδοντόκρεμας.

Η πρώτη οδοντόβουρτσα

Το πρώτο εργαλείο φροντίδας των δοντιών έχει ηλικία 5.500 χιλιάδων χρόνων. Οι πρώτοι που μερίμνησαν για την υγιεινή των δοντιών τους ήταν οι Βαβυλώνιοι και οι Αιγύπτιοι, που χρησιμοποιούσαν υγρή σκλήθρα για να τα τρίβουν. Γύρω στο 1600 π. Χ. οι Κινέζοι χρησιμοποιούσαν ένα ξυλαράκι από αρωματικό δέντρο, το οποίο μασούσαν. Αυτό καθάριζε τα δόντια, φρεσκάροντας παράλληλα την αναπνοή.

Στα μέσα του 16ου αιώνα οι Κινέζοι έκαναν ένα βήμα παραπέρα, στερεώνοντας τις σκληρές τρίχες από το σβέρκο των γουρουνιών σε μια λαβή από κόκαλο ή μπαμπού. Η ανακάλυψη αυτή διαδόθηκε ταχύτατα στην Ευρώπη. Έτσι έχουμε αναφορές του 1560 από τη Γαλλία για χοντροφτιαγμένες οδοντόβουρτσες με καμπυλωτή κεφαλή. Οι Ευρωπαίοι ωστόσο επέλεγαν αντί για γουρουνότριχες, τις μαλακότερες αλογότριχες ή φτερά. Κατά το 18ο αιώνα το φινίρισμα τελειοποιήθηκε.

Οι εύποροι συνήθιζαν πλέον να έχουν οδοντόβουρτσες με λαβές από χρυσό ή ελεφαντόδοντο, ενώ ο Άγγλος William Addis ήταν ο πρώτος που άρχισε γύρω στο 1780 να παράγει μαζικά οδοντόβουρτσες. Η λαβή τους ήταν οστέινη και στην άκρη βρισκόταν το βουρτσάκι με τις κολλημένες γουρουνότριχες ή αλογότριχες, που πρόβαλαν μέσα από τρυπίτσες.

Οι πρώτες πλαστικές οδοντόβουρτσες έκαναν, για πρώτη φορά, την εμφάνισή τους στην αγορά το 1938. Απ’ όσα γνωρίζουμε μέχρι σήμερα, οι πρώτοι που χρησιμοποίησαν οδοντόκρεμα ήταν οι Αιγύπτιοι.

Οι πρώτες οδοντόκρεμες.

Ήδη το 5.000 π. Χ. κατασκεύαζαν οδοντόκρεμα σε μορφή σκόνης. Η σκόνη ήταν φτιαγμένη από διάφορα υλικά, όπως θρυμματισμένα κομμάτια από κεφάλι βοδιού, ελαφρόπετρα, σκόνη από τσόφλια αυγών και σμύρνα. Δε γνωρίζουμε ακριβώς πώς χρησιμοποιούσαν τη σκόνη, αλλά οι αρχαιολόγοι πιστεύουν ότι την έτριβαν πάνω στα δόντια τους με τα δάχτυλα.

Η παλαιότερη αναφορά στην οδοντόκρεμα γίνεται σε ένα χειρόγραφο από την Αίγυπτο και το χειρόγραφο αυτό πιστεύεται ότι έχει γραφτεί στον 4ο μ.Χ. αιώνα. Οι οδοντόπαστες που αναφέρονται στο χειρόγραφο έγιναν από ένα μείγμα με λουλούδια. Ομοίως, υπάρχουν πολλά σκευάσματα της οδοντόκρεμας που χρησιμοποιήθηκαν κατά την αρχαιότητα και τα περισσότερα από τα σκευάσματα αυτά είχαν ούρα ως το βασικό συστατικό.

Οι αρχαίοι Έλληνες και οι Ρωμαίοι χρησιμοποιούσαν ως επί το πλείστον καρβουνόσκονη και φλοιούς δέντρων. Οι Ρωμαίοι ήταν επιπλέον οι πρώτοι που αντιμετώπιζαν τη δυσοσμία της αναπνοής με διάφορα μπαχαρικά. Μετά τους Ρωμαίους, η υγιεινή των δοντιών έμεινε στάσιμη για τα επόμενα 1.200 χρόνια. 

Μόλις το 1700 άρχισαν Ευρωπαίοι και Αμερικανοί γιατροί, οδοντίατροι και χημικοί να παρασκευάζουν οδοντική σκόνη. Το διττανθρακικό νάτριο ήταν το βασικό συστατικό στα περισσότερα μείγματα του είδους, αλλά σε πολλές περιπτώσεις πρόσθεταν συστατικά άκρως επικίνδυνα, για παράδειγμα σκόνη από τούβλα.

Μερικές παλιές συνταγές οδοντόκρεμας είναι πραγματικά περίεργες. Για παράδειγμα, τον 18ο αιώνα, Αμερικανοί και Βρετανοί χρησιμοποίησαν μια οδοντόκρεμα που φτιάχτηκε από ψωμί. Μια άλλη συνταγή χρησιμοποιούσε αίμα Δράκου (!).

Η χρήση της οδοντόκρεμας έγινε ευρέως διαδεδομένη, ωστόσο, μόνο κατά τον 19ο αιώνα με τη μορφή σκόνης. Οι Έλληνες και οι Ρωμαίοι πρόσθεταν λειαντικά, όπως σπασμένα κόκαλα, κελύφη αυγών και όστρακα στρειδιών.

Τον 9ο αιώνα, ένας μουσικός από την Περσία και σχεδιαστής μόδας που ονομάζεται Ziryab εφηύρε έναν τύπο οδοντόκρεμας που δεν ήταν μόνο χρήσιμη για το πλύσιμο των δοντιών, αλλά είχε και μια ευχάριστη γεύση. Δυστυχώς, τα ακριβή συστατικά αυτής της οδοντόκρεμας δεν ήταν γνωστά.

Στις αρχές του 19ου αιώνα, κάποιοι σκέφτηκαν να προσθέσουν στην οδοντική σκόνη γλυκερίνη, κι έτσι δημιουργήθηκε η οδοντόκρεμα, που η γεύση της ήταν σαφώς πιο ευχάριστη.

Η εταιρεία Colgate ήταν η πρώτη που έβγαλε σε μαζική παραγωγή οδοντόκρεμα, το 1873. Πουλιόταν σε βάζα. Το 1892 έκανε την εμφάνισή της οδοντόκρεμα στη μορφή που τη συναντάμε σήμερα, δηλαδή, σε σωληνάριο.

Το 1914, το φθόριο προστέθηκε στην οδοντόκρεμα για πρώτη φορά. Ωστόσο, η κίνηση αυτή επικρίθηκε έντονα από την Αμερικανική Οδοντιατρική Ομοσπονδία το 1937. Ωστόσο, η οδοντόπαστα φθορίου που αναπτύχθηκε στη δεκαετία του 1950 πήρε την έγκριση του Συνδέσμου.

Η οδοντόκρεμα σε πτυσσόμενο σωλήνα όπως σήμερα εφευρέθηκε για πρώτη φορά το 1892 από έναν οδοντίατρο που ονομάζεται Dr. Washington Sheffield. Ως εκ τούτου, μπορούμε να πούμε ότι η σύγχρονη-οδοντόκρεμα εφευρέθηκε από τον ίδιο.

Αναδημοσίευση από εδώ

Eπιλογές, επεξεργασία, επιμέλεια  αναδημοσιεύσεων Πλωτίνος