Θέα Αθηνά, «Ήμουν η Σοφία... μ' έδιωξαν..

"Είμαι η (θεϊκή) σοφία. Είναι δύσκολο για τους ανθρώπους, ακόμη και για τους καλύτερους να με αναγνωρίσουν αμέσως, με τους πέπλους που με σκεπάζουν και γιατί, σαν τον ουρανό, είμαι θύελλα συνάμα και γαλήνη. Αλλά εσύ, καλέ μου Άριε, με αναζήτησες πάντα και κάθε φορά που με συνάντησες, έβαλες τα δυνατά σου, με όλο σου το πνεύμα και όλη την καρδιά σου για να με αναγνωρίσεις.

Ό,τι έγραψες για μένα, ω ποιητή, είναι αληθινό. Η ελληνική μεγαλοφυία μ' έκανε να κατεβώ στη γη και την εγκατέλειψα όταν παρέδωσε το πνεύμα της. Οι βάρβαροι, που εισέβαλαν στον κόσμο της τάξεως που έδωσαν οι νόμοι μου, αγνοούσαν το μέτρο και την αρμονία. Η ομορφιά τούς προκαλούσε φόβο και τους φαινόταν σαν κάτι κακό. Βλέποντας πως ήμουν όμορφη, δεν πίστεψαν ότι ήμουν η Σοφία. Μ' έδιωξαν. Όταν, σκορπίζοντας μια νύχτα δέκα αιώνων, φάνηκε η αυγή της Αναγεννήσεως, ξανακατέβηκα στη γη. Επισκέφθηκα τους ανθρωπιστές και τους φιλόσοφους μέσα στα κελιά τους, όπου με πάθος φύλαγαν στο βάθος των συρταριών τους μερικά βιβλία, τους ζωγράφους και τους γλύπτες στα εργαστήριά τους, που δεν ήταν παρά φτωχικά μαγαζάκια τεχνιτών. Μερικοί προτίμησαν να καούν ζωντανοί, παρά να με απαρνηθούν. Άλλοι, όπως ο Έρασμος, διέφυγαν από τους ηλίθιους αντιπάλους τους με την ειρωνεία...

Από τότε, από τη στιγμή που η σκέψη, στα ανώτερα επίπεδά της, είναι ελεύθερη, είμαι ακατάπαυστα αντικείμενο σεβασμού των επιστημόνων, των καλλιτεχνών και των φιλοσόφων. Αλλά από σένα δέχθηκα την πιο τρυφερή και την πιο λιτή ίσως λατρεία. Από σένα και τις πιο αγνές και γεμάτες πίστη προσευχές. Πάνω στην ιερή μου Ακρόπολη, μπροστά στον ερειπωμένο Παρθενώνα μου, με χαιρέτησες με τα ωραιότερα λόγια που ειπώθηκαν ποτέ σ' αυτόν τον κόσμο, από την εποχή που οι μέλισσές μου απέθεταν το μέλι τους στα χείλη του Σοφοκλέους και του Πλάτωνος.

Οι αθάνατοι οφείλουν περισσότερα απ' όσα νομίζεται σ' αυτούς που τους λατρεύουν. Τους οφείλουν τη ζωή. Είναι κι αυτό ένα μυστήριο στο οποίο μυήθηκες. Οι θεοί παίρνουν την τροφή τους από τους ανθρώπους. Τρέφονται από τον καπνό που ανεβαίνει από το αίμα των θυσιών τους. Ξέρεις ότι αυτό σημαίνει πως η ουσία τους αποτελείται από όλες τις σκέψεις και απ’ όλα τα αισθήματα των ανθρώπων. Οι σπονδές των αγαθών ανθρώπων τρέφουν τους αγαθούς θεούς. Οι μαύρες θυσίες της άγνοιας και του μίσους παχαίνουν τους αγροίκους θεούς. Το έχεις πει: Οι θεοί δεν είναι πιο αθάνατοι από τους ίδιους τους ανθρώπους.

Υπάρχουν αυτοί που ζουν από δυο χιλιάδες χρόνια, βραχύβιοι αν συγκριθούν με τα χρόνια της γης, ή έστω της ανθρωπότητος, ελάχιστη και αδιόρατη στιγμή της ζωής του σύμπαντος. Σε δυο χιλιάδες χρόνια, οι φλογεροί ήλιοι που εκτοξεύονται στο διάστημα, δεν φαίνονται καν να έχουν μετακινηθεί.

Εγώ, η Παλλάς Αθηνά, η θεά με τα ανοιχτόχρωμα μάτια, σε σένα οφείλω το ότι ζω ακόμη. Αλλά ήταν λίγο πράγμα η παράταση της ζωής μου. Λυπάμαι τους θεούς που σέρνονται μέσα στους άχρωμους καπνούς ενός υπολείμματος λιβανιού, την χλωμή και θλιμμένη παρακμή τους. Μ' έκανες πιο όμορφη και πιο μεγάλη απ’ όσο ήμουν. Με έθρεψες με την δύναμή σου και με την ιδεολογία σου και δια μέσου εσού και αυτών που σου μοιάζουν, το πνεύμα μου πλάτυνε τόσο, ώστε να μπορεί να συμπεριλαμβάνει το σύμπαν του Κέπλερ και του Νεύτωνος... "

François Anatole Thibault *

Αναδημοσίευση από: pare-dose.net

 

* Ζακ Φρανσουά Τιμπό (François Anatole Thibault), 1844 – 1924,  Γάλλος μυθιστοριογράφος και κριτικός (Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας 1921).

[Στο παραπάνω κείμενο  ο  Ζακ Φρανσουά Τιμπό  με ποιητικό λόγο,  καταδεικνύει διά της Παλλάδας Αθηνάς, θεάς της Σοφίας, το πως οι θιασώτες του Μεσαίωνα, τους οποίους αποκαλεί και βαρβάρους, εγκατέλειψαν την σοφία, το κάλος, την αρμονία και την μεγαλοφυΐα των αρχαίων Ελλήνων. Πως μετά από δέκα αιώνων σκοτάδι και με την Αναγέννηση που πρόβαλε, η σοφία επέστρεψε, και μεγεθύνει τόσο πολύ που περιέλαβε το Σύμπαν του Κέπλερ και του Νεύτωνα...]

Επιλογές, επεξεργασία, επιμέλεια δημοσιεύσεων/αναδημοσιεύσεων Πλωτίνος

Μυσταγωγία - Μυθαγωγία

 

Η αξία του μέτρου, στην αρχαία Ελλάδα

«Παν το πολύ τη φύσει πολέμιον» 

Ιπποκράτης ο Κείος.         

      

«Πολλοί λαοί έχουν αγίους, προφήτες, θρησκευτικούς μεταρρυθμιστές, πολύ λίγοι όμως φιλοσόφους». Η θέση αυτή του Τσέλλερ στο έργο του «Ιστορία της Ελληνικής Φιλοσοφίας» στόχευε στην ανάδειξη της μοναδικότητας της αρχαιοελληνικής φιλοσοφίας. Μιας φιλοσοφίας που πήγασε από τη μετάβαση του ανθρώπου από το «Μύθο στο Λόγο». Βέβαια ο 6^ος αιώνας π.Χ. δεν χρωματίστηκε μόνο από τη διανοητική επανάσταση των Ελλήνων κι από τις φιλοσοφικές αναζητήσεις των Ινδών και Κινέζων. Στον αιώνα αυτό που συντελείται το μεγάλο άλμα της σκέψης των Ελλήνων έζησαν και δίδαξαν ο Βούδας, ο Λάο-Τσε, ο Κομφούκιος και ο Ζωροάστρης (Ζαρατούστρας).

            Οι φιλοσοφικές αναζητήσεις και προβληματισμοί των αρχαίων δεν εστιάστηκαν μόνο στο κοσμολογικό, το γνωσιολογικό ή το οντολογικό θέμα αλλά κάλυψαν κι άλλους χώρους σχετικούς με τη ζωή του ανθρώπου (ευτυχία, νόημα ζωής, ηθική…) αλλά και την οργάνωση της πολιτείας (νόμοι, εξουσία, πολιτική…). Στον κατάλογο όλων αυτών θα μπορούσε να καταταγεί και η έννοια του «μέτρου» που έχει ταυτιστεί με την αγωνία κάποιων στοχαστών (φιλοσόφων, ποιητών…) να ρυθμίσουν τη συμπεριφορά του ανθρώπου προς το Θεό αλλά και το συνάνθρωπό του. Η έννοια του «μέτρου» αποτυπώνει με ενάργεια την αγωνία του ανθρώπου να επιβιώσει μέσα σε έναν κόσμο άναρχο και απροσδιόριστο.

            Ο άνθρωπος, δηλαδή, νιώθει πως του δόθηκε από το Θεό και τις κοσμικές δυνάμεις η δυνατότητα να ζήσει ελεύθερα σε έναν «κόσμο» και σε ένα «χώρο» αρκεί να μην παραβιάσει τα «όρια». Η άγνοια, όμως, των ορίων συνιστά και την τραγικότητά του. Τα μαθαίνει μόνο όταν τα παραβιάζει – υπερβαίνει και τότε βιώνει τη συντριβή του. Για να αποφύγει, λοιπόν, τη συντριβή του το μόνο που μπορεί να πράξει είναι η αυτοσυγκέντρωση, ο αυτοπεριορισμός και η αποφυγή των ακροτήτων, δηλαδή το «μέτρο». Έτσι, η έννοια του μέτρου δεν απέκτησε μόνο φιλοσοφικό περιεχόμενο αλλά κατέστη και βιοθεωρία με ηθικές και κοινωνικές – πολιτικές προεκτάσεις. Υμνήθηκε όχι μόνο από τους φιλοσόφους αλλά αποτέλεσε και το δομικό υλικό της αρχαίας τραγωδίας.

Η Ύβρις για τους αρχαίους Έλληνες αφορούσε την αλαζονική, αυθάδη, και λαθεμένη συμπεριφορά ατομική ή ομαδική, η οποία αφορούσε την αγνόησή και παραβίαση της συμπαντικής νομοτέλειας της ισορροπίας, της αρμονίας, και του μέτρου. Εάν αυτό συνέβαινε, η Ύβρις προκαλούσε την οργή των θεών, οι οποίοι παρενέβαιναν δια της Νεμέσεως, ώστε να τιμωρηθεί ο υβριστής οδηγώντας τον στην Τίσιν, δηλαδή στην συντριβή, στην καταστροφή. Ο Ίκαρος αποτελεί ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αλαζονικής συμπεριφοράς...

            Η έννοια του «μέτρου» που αντανακλά την κοσμοθεωρία των αρχαίων Ελλήνων αποδόθηκε με λιτότητα από τον Κλεόβουλο το Ρόδιο με τη γνωστή φράση «Μέτρον Άριστον». Η εμβληματική θέση μέσα από τη λακωνικότητά της και τον αποφθεγματικό της χαρακτήρα συνυφαίνει το πλαίσιο δράσης, σκέψης και συμπεριφοράς του ατόμου ως πολυδιάστατης οντότητας. Κατεξοχήν, όμως, αφορά τη βιολογική υπόσταση (βιολογική επιβίωση) και την κοινωνική (ρυθμιστικός παράγοντας των κοινωνικών σχέσεων). Ο αποφθεγματικός τόνος αλλά και το επίθετο «άριστον» ενέχουν έναν προτρεπτικό χαρακτήρα και λειτουργούν ως διδαχή. Υπολανθάνει το μήνυμα αποφυγής των ακροτήτων και των υπερβολών. Η παρουσία του υπερθετικού βαθμού («άριστον») καταδεικνύει το βαθμό τελειότητας κάθε πράξης ή συμπεριφοράς που ενέχει το «μέτρο» και γι’ αυτό χρωματίζεται από την ηθική και κοινωνική αποδοχή.

            Μια άλλη εμβληματική φράση με έμμεση αναφορά στο μέτρο είναι και το «Μηδέν άγαν». Και σε αυτό το αποφθεγματικό ρηθέν υπολανθάνει η προτροπή αποφυγής των υπερβολών και η αποδοχή του μέτρου ως γενικού κανόνα ζωής. Ο διατακτικός χαρακτήρας του «Μηδέν άγαν» οριοθετεί το πλαίσιο μέσα στο οποίο υποχρεούται ο άνθρωπος να σκεφθεί να δράσει. Με απόλυτο τρόπο ακυρώνει την «υπερβολή» και έμμεσα υποδεικνύει ως κοινωνική και ηθική συμπεριφορά το μέτρο και τη μεσότητα ως αρετή. 

          Αυτός, ωστόσο, που ανήγαγε το «μέτρο» ως ηθική αρετή ήταν ο Αριστοτέλης με τη θεωρία του περί «Μεσότητας» στα Ηθικά Νικομάχεια. Η «μεσότητα» κατά τον Αριστοτέλη δεν ορίζεται τόσο αριθμητικά και ποσοτικά αλλά προβάλλεται ως «αρετή», ως ηθική αξία και συνολική πρόταση ζωής για την κατάκτηση της ευδαιμονίας. Η μεσότητα ως θέση αντιπαλεύει τόσο την «υπερβολή» όσο και την «έλλειψη» (π.χ. Θράσος – Ανδρεία – Δειλία). Για τον Σταγειρίτη φιλόσοφο η «μεσότητα» συνιστά προϊόν άσκησης – «έξης» και βοηθά το άτομο να υποτάσσει τις ακραίες – άλογες επιθυμίες και τα πάθη του. Η «φρόνηση» - ως μεσότητα – αποτελεί την ανώτερη αλλά και αναγκαία αρετή για τη λειτουργία της κοινωνίας.

            Στην προβολή του «μέτρου» ως ατομικής και κοινωνικής αξίας συνέβαλε καταλυτικά και ο Εφέσιος Φιλόσοφος Ηράκλειτος με τη θέση «Ήλιος ουχ υπερβήσεται μέτρα˙ ει δε μη, Ερινύες μην Δίκης επίκουροι εξευρήσουσιν» (Ο ήλιος δεν θα υπερβεί τα μέτρα του (δηλαδή δεν θα υπερβεί – παραβεί τους νόμους που την διέπουν)˙ αλλιώς οι Ερινύες, οι θεραπαινίδες της Δικαιοσύνης, θα τον αποκαλύψουν). Με τη θέση αυτή ο «σκοτεινός» φιλόσοφος αναδεικνύει το βασικό στοιχείο της λειτουργίας – ισορροπίας του σύμπαντος που είναι το μέτρο. Επισημαίνει πως κάθε «υπέρβαση» οδηγεί σε ανατροπές και τιμωρία από τις κοσμικές δυνάμεις που διαφυλάσσουν το «δίκαιο» του σύμπαντος. Κάθε υπέρβαση συνιστά υπερβολή και «ύβρη».  

            Ωστόσο, η έννοια του «μέτρου» ανευρίσκεται σε όλο το φάσμα της φιλοσοφίας του Ηράκλειτου στην προσπάθειά του να ορίσει το δομικό στοιχείο της κοσμικής τάξης, όπως «κόσμον τόνδε ούτε τις θεών ούτε ανθρώπων εποίησεν, αλλ’ ήν αεί και έστιν και έσται˙ πυρ αείζωον, απτόμενον μέτρα και αποσβεννύμενον μέτρα» (…που ανάβει με μέτρο και σβήνει με μέτρο). Στο απόσπασμα αυτό ανιχνεύεται η ενοχοποιητική αρχή του κόσμου, η φωτιά (πυρ), που υπακούοντας στο «μέτρο» συνιστά το στοιχείο που διατηρεί τη δυναμική ισορροπία των συμπαντικών δυνάμεων «Μέτρα», δηλαδή, είναι αυτή η δύναμη που διατηρεί την τάξη μέσα στην αλλαγή. Ο Ηράκλειτος «Λόγος» ταυτίζεται με το «μέτρο» που συνέχει τα αντίθετα και εξασφαλίζει την «παλίντονον αρμονίην».

            Η έννοια του μέτρου δεν προβλήθηκε μόνο από τους φιλοσόφους ως ηθική αρχή και κανόνας αλλά αποτέλεσε και το δομικό στοιχείο των τραγικών ποιητών. Οι τραγικοί ήρωες λόγω δυσβουλίας «αμαρτάνουν» (αστοχούν), περιπίπτουν στην Ύβρη (αλαζονεία) και τιμωρούνται (Τίσις). Αίτιο καθοριστικό της πτώσης και συντριβής των τραγικών ηρώων η διάπραξη της Ύβρης, δηλαδή της υπέρβασης του μέτρου, ως κανονιστικής αρχής της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Το σχήμα «ΥΒΡΙΣ-ΤΙΣΙΣ» λειτουργεί απόλυτα στην αρχαία τραγωδία και διδάσκει σε όλους την αποφυγή των υπερβολών και την τήρηση του «μέτρου». Εξάλλου και ο Ηρόδοτος είχε επισημάνει πως ο Δίας αρέσκεται τα «υπερέχοντα κολούειν» (Να ταπεινώνει όσους προσπαθούν να ξεχωρίσουν/ αλαζόνες).

          Σχετικά με την υπέρβαση του μέτρου (αλαζονεία) ο μεταγενέστερος Μένανδρος, τόνισε το αναπότρεπτον της τιμωρίας μιας τέτοιας συμπεριφοράς «Αλαζονείας ου τις εκφεύγει δίκην».

            Παραπλήσιες θέσεις για την αξία του μέτρου διατύπωσε και ο Δημόκριτος στην προσπάθειά του να ορίσει το πλαίσιο για την κατάκτηση της «ευθυμίας» (ευτυχία). Προϋπόθεση για την κατάκτησή της ο αυτοέλεγχος και το «μέτρο»: «Όποιος υπερβαίνει το μέτρο κάνει εντελώς άχαρα τα πιο ευχάριστα πράγματα», «Το να επιθυμείς δίχως μέτρο χαρακτηρίζει το παιδί, όχι τον άνδρα».

             Το «μέτρο», λοιπόν, όχι ως φιλοσοφική αναζήτηση αλλά ως ρυθμιστικός κανόνας καθίσταται αναγκαίο στις μέρες μας όπου η «ύβρις» ελλοχεύει σε κάθε πτυχή του πολιτισμού μας. Τα άλματα της επιστήμης και της τεχνολογίας δεν συμβαδίζουν με την ηθική πρόοδο του ανθρώπου. Ο άνθρωπος φαίνεται να έχει χάσει την αίσθηση του μέτρου και αντί να εξερευνά την άβυσσο της ψυχής βελτιώνει – τελειοποιεί τις μηχανές για την αυτοκαταστροφή του. Οι εικόνες της ανθρώπινης αθλιότητας και του ευτελισμού της ανθρώπινης αξίας αισθητοποιούν την απουσία του μέτρου στις προτεραιότητες του σύγχρονου ανθρώπου και την αυτοπαγίδευσή του σε έναν κύκλο αυτοεξόντωσης. Το «μέτρο» με όλες τις σημασιολογικές του αποχρώσεις μπορεί να καταστήσει το «Μικρό» αυτό κόσμο σε «Μέγα» και να δικαιώσει τον ορισμό του ανθρώπου ως όντος που «άνω θρώσκει».  Γι’ αυτό λοιπόν, «μέτρο χρω» (Πιττακός Μυτιληναίος). 

                Του συνεργάτη της Μυσταγωγίας – Μυθαγωγίας, Ηλία Γιαννακόπουλου, Φιλόλογου. E-mail: iliasgia53@gmail.com  

Επιλογές, επεξεργασία, επιμέλεια δημοσιεύσεων/αναδημοσιεύσεων Πλωτίνος

Όπου σε πάει η καρδιά..

Μέσα στη μοναξιά του σπιτιού της, μια ηλικιωμένη γυναίκα, ξέροντας πως δεν της μένει πια πολύς καιρός ζωής, αποφασίζει να γράψει μια επιστολή, μια πολυσέλιδη επιστολή με μορφή ημερολογίου, στη νεαρή εγγονή της, που βρίσκεται μακριά. Η γιαγιά συμβουλεύει την εγγονή της:

... «Δεν υπάρχουν χειρότεροι εχθροί, λέει η γιαγιά στην εγγονή, από αυτούς που φωλιάζουν μέσα μας, κι αξίζει τον κόπο ένα ταξίδι στα βάθη του εαυτού μας...(...)...Καθένας αντλεί την έμπνευση από τον κόσμο που γνωρίζει καλύτερα…. Η ζωή δεν είναι αγώνας δρόμου, αλλά σκοποβολή: δε μετράει η οικονομία χρόνου, αλλά η ικανότητα να βρεις ένα κέντρο..

Η καρδιά του ανθρώπου είναι σαν τη γη, η μισή φωτισμένη από τον ήλιο, η μισή στη σκιά... Το να κάνουμε λάθη είναι φυσικό, να φεύγουμε όμως δίχως να τα έχουμε καταλάβει είναι σαν ν’ ανατρέπεται το νόημα μιας ζωής

...Κάθε φορά που θα νιώθεις χαμένη, μπερδεμένη, να σκέφτεσαι τα δέντρα, να θυμάσαι τον τρόπο με τον οποίο μεγαλώνουν. Να θυμάσαι ότι ένα δέντρο με πλούσια φυλλώματα και λίγες ρίζες ξεριζώνεται με το πρώτο φύσημα του αέρα, ενώ σ’ ένα δέντρο με πολλές και βαθιές ρίζες ο αέρας γλιστρά ανάμεσα στα φυλλώματα χωρίς να κινδυνεύει το δέντρο.

Ρίζα και φυλλώματα πρέπει ν’ αναπτύσσονται με το ίδιο μέτρο, πρέπει να μένεις μέσα στα πράγματα και πάνω από αυτά, μόνο έτσι θα μπορέσεις να προσφέρεις σκιά και καταφύγιο, μόνο έτσι θα μπορέσεις να γεμίσεις με λουλούδια και καρπούς τη κατάλληλη εποχή.

Κι όταν θ’ ανοιχτούν μπροστά σου τόσοι δρόμοι και δεν θα ξέρεις ποιον να διαλέξεις, μην ακολουθήσεις ένα στη τύχη, αλλά κάθισε και περίμενε

Πάρε βαθιές, γεμάτες εμπιστοσύνη ανάσες, όπως τη μέρα που ήρθες στον κόσμο, χωρίς ν’ αφήσεις τίποτα ν’ αποσπάσει την προσοχή σου. Περίμενε, περίμενε κι άλλο.

Μείνε ασάλευτη, σιωπηλή κι άκουσε την καρδιά σου. Κι όταν σου μιλήσει, πήγαινε όπου σε πάει εκείνη….. »

Απόσπασμα από το βιβλίο: « Όπου σε πάει η καρδιά», της Susanna Tamaro, Εκδότης ΩΚΕΑΝΙΔΑ.

Επιλογές, επεξεργασία, επιμέλεια δημοσιεύσεων/αναδημοσιεύσεων Πλωτίνος

Μυσταγωγία - Μυθαγωγία

Χάρων και Μένιππος, Λουκιανός, νεκρικοί διάλογοι

Χάρων και Μένιππος. (Ο διάλογος που ακολουθεί διεξάγεται ανάμεσα στον πορθμέα του κάτω κόσμου, τον Χάρωνα, και τον Μένιππο, ο οποίος έζησε μέχρι τον θάνατό του με βάση τα ιδεώδη των κυνικών. (Οι κυνικοί πρέσβευαν την απλή ζωή σύμφωνα με τη φύση, την εγκράτεια χωρίς παρεκκλίσεις και την άρνηση των καθιερωμένων κοινωνικών αξιών, όπως είναι ο πλούτος, η δόξα, η ομορφιά κ.ά.). Ως συνέπεια του τρόπου με τον οποίο έζησε, ο Μένιππος δεν έχει ούτε τον οβολό που έβαζαν, σύμφωνα με το έθιμο, στο στόμα του νεκρού ως αμοιβή του Χάρωνα. Ο τελευταίος ζητεί μετά το πέρασμα στην αντίπερα όχθη τα ναύλα).

ΧΑΡΩΝ: Παλιοτόμαρο, πλήρωσέ μου τα ναύλα σου!

ΜΕΝΙΠΠΟΣ: Φώναζε όσο θέλεις, αν σ᾽ αρέσει!

ΧΑΡΩΝ: Πλήρωσε, σου λέω, που σε πέρασα από τη λίμνη!

ΜΕΝΙΠΠΟΣ: Δεν μπορείς να πάρεις από όποιον δεν έχει.

ΧΑΡΩΝ: Υπάρχει άνθρωπος που να μην έχει έστω και οβολό;

ΜΕΝΙΠΠΟΣ: Αν υπάρχει κι άλλος, δεν ξέρω. Εγώ πάντως δεν έχω.

ΧΑΡΩΝ: Mα τον Πλούτωνα, θα σε πνίξω, κάθαρμα, αν δεν πληρώσεις!

ΜΕΝΙΠΠΟΣ: Και εγώ με τη μαγκούρα θα σου σπάσω το κεφάλι!

ΧΑΡΩΝ: Άδικα λοιπόν σου έχω κάνει τέτοιο ταξίδι;

ΜΕΝΙΠΠΟΣ: Να σε πληρώσει για λογαριασμό μου ο Ερμής! Αυτός με παράδωσε σε σένα.

ΕΡΜΗΣ: Τώρα μάλιστα, σώθηκα! Να πληρώνω και για τους νεκρούς!

ΧΑΡΩΝ: Εγώ πάντως δεν σ᾽ αφήνω.

ΜΕΝΙΠΠΟΣ: Ωραία. Τράβα και τη βάρκα σου στη στεριά, και περίμενε όσο θέλεις! Τι να σου δώσω, αφού δεν έχω πεντάρα;

ΧΑΡΩΝ: Δεν ήξερες ότι έπρεπε να φέρεις τα ναύλα σου μαζί σου;

ΜΕΝΙΠΠΟΣ : Το ήξερα, αλλά δεν είχα. Κι ύστερα; Έπρεπε γι᾽ αυτό να μην πεθάνω;

ΧΑΡΩΝ : Εσύ μόνο λοιπόν θα καυχιέσαι πως πέρασες τζάμπα;

ΜΕΝΙΠΠΟΣ: Καθόλου τζάμπα, φίλε μου. Και νερό από τη βάρκα έβγαλα, και κουπί τράβηξα και, στο κάτω κάτω, ήμουν ο μόνος από τους επιβάτες που δεν έκλαιγα!

ΧΑΡΩΝ: Αυτά δεν είναι πληρωμή. Πρέπει να δώσεις τον οβολό, είναι νόμος. Δεν γίνεται αλλιώς.

ΜΕΝΙΠΠΟΣ: Τότε ξαναγύρισέ με στη ζωή.

ΧΑΡΩΝ: Αστείος που είσαι! Για να με ταράξει στο ξύλο ο Αιακός;

ΜΕΝΙΠΠΟΣ: Άσε με ήσυχο λοιπόν!

ΧΑΡΩΝ: Δείξε μου τι έχεις στο σακούλι.

ΜΕΝΙΠΠΟΣ: Λούπινα, αν θέλεις, και δείπνο της Εκάτης.

ΧΑΡΩΝ: Βρε Ερμή, από πού μας τον έφερες αυτόν τον σκύλο; Τι λόγια έλεγε στο ταξίδι! Κορόιδευε και περιγελούσε όλους τους επιβάτες, κι ήταν ο μόνος που τραγουδούσε όταν εκείνοι έκλαιγαν!

ΕΡΜΗΣ: Μα δεν ξέρεις,Χάρων, ποιον κουβάλησες με τη βάρκα σου; Έναν άνθρωπο αληθινά ελεύθερο. Αυτός δεν νοιάζεται για τίποτε. Είναι ο Μένιππος!

ΧΑΡΩΝ: Αχ, αν σε ξανάβρω κάποτε...

ΜΕΝΙΠΠΟΣ: Αν με ξανάβρεις!... Μα δεν πρόκειται να με πετύχεις για δεύτερη φορά!

Λουκιανός, νεκρικοί διάλογοι

Επιλογές, επεξεργασία, επιμέλεια δημοσιεύσεων/αναδημοσιεύσεων Πλωτίνος

Μυσταγωγία - Μυθαγωγία

Που δεν 'είναι' οι Θεοί ;

Υπήρξε λένε κάποτε στην αρχαιότητα σε μία πόλη, ένας γηραιός φιλόσοφος. Η έκφρασή του ήταν πάντα γαλήνια και εξέπεμπε ηρεμία.. Υπήρχε μία μόνιμη κοσμοσυρροή γύρω του, από ανθρώπους που έρχονταν από όλα τα μέρη της χώρας, για να ζητήσουν την συμβουλή του, ή ακόμα - ακόμα, μόνο για να τον αγγίξουν, καθώς πίστευαν πως κάποιοι θεραπεύονταν μόνο και μόνο ευρισκόμενοι κοντά του.

Κάποιοι μάλιστα έλεγαν πως τον είχαν δει να βρίσκεται ταυτόχρονα σε δύο διαφορετικά μακρινά μέρη, ακριβώς την ίδια στιγμή. Άλλοι τον παρακαλούσαν να τους αποκαλύψει τα μυστικά των Θεών και του σύμπαντος, καθώς έλεγαν πως μπορούσε να συνομιλήσει με τους Θεούς.....

Αυτό θορύβησε τους ιερείς, και άρχισαν να τον αποκαλούν επικίνδυνο και αιρετικό. Κάποια ημέρα, τον πλησίασε ο αρχιερέας, και τον απείλησε πως θα τον καταδίκαζαν ως αιρετικό, εάν δεν αποκάλυπτε μπροστά σε όλο τον δήμο και το ιερατείο, που ακριβώς "είναι" οι Θεοί με τους οποίους συνομιλεί..

Ο γέρο-φιλόσοφος τον κοίταξε με στοργή, και του απάντησε χαμογελώντας:

"Καταδικάστε με εάν θέλετε, απλά θα ήθελα να μου απαντήσετε πριν γίνει αυτό, σε μία απλή ερώτηση. Που δεν 'είναι' οι Θεοί";

Επιλογές, επεξεργασία, επιμέλεια δημοσιεύσεων/αναδημοσιεύσεων Πλωτίνος

Μυσταγωγία - Μυθαγωγία

Αιτιοκρατία vs Αβεβαιότητα, Η δικαίωση των Ηράκλειτου και Επίκουρου"

«Αν είδα μακρύτερα, είναι επειδή στάθηκα στους ώμους γιγάντων» 

Νεύτων

    Η παραπάνω θέση του Νεύτωνα (1676) αποτυπώνει με τον πιο εναργή τρόπο πως η επιστήμη και ο πολιτισμός γενικότερα συνιστούν μια «ατέρμονη διαδικασία ιδεών». Τα ακατανόητα του παρελθόντος στις μέρες μας φαίνονται λογικά και αυτονόητα. Οι βεβαιότητες του χθες καταρρέουν και στη θέση τους φύονται νέες θέσεις που κι αυτές διεκδικούν το θρόνο της βεβαιότητας.

    Ένα υπόγειο ρεύμα διαπάλης κι έντονων συγκρούσεων διαποτίζει την παγκόσμια ιστορία στο επίπεδο των ιδεών και της επιστήμης και ιδιαίτερα της φυσικής. Η αγωνία των φυσικών επιστημόνων να ανακαλύψουν τους ακατάλυτους φυσικούς νόμους που διέπουν το σύμπαν και εξασφαλίζουν την «ισορροπία» («κόσμος» = τάξη) οδήγησε πολλές φορές σε έντονες συγκρούσεις. Συγκρούσεις που προβίβασαν την έρευνα κι αποκάλυψαν τη δυσκολία να κατανοήσει κάποιος τη βαθύτερη δομή και λειτουργία του σύμπαντος αλλά και την κενότητα όλων εκείνων που πίστεψαν πως η ανακάλυψή τους ήταν και το τέλος της φυσικής. 

    Κοπέρνικος, Γαλιλαίος, Κέπλερ, Νεύτωνας, Αϊνστάιν, Χάιζενμπεργκ, Hawking. Οι γίγαντες αυτοί της φυσικής υφαίνουν τον καμβά της φυσικής επιστήμης και διδάσκουν την ανάγκη να κοιτάζουμε με δυσπιστία τις παραδοσιακές αντιλήψεις, αν θέλουμε ως άνθρωποι και επιστήμη να βαδίσουμε μπροστά. Κι αυτό γιατί σύμφωνα και με τον Ηράκλειτο «η φύσις κρύπτεσθαι φιλεί». 

                                                        Αιτιοκρατία vs Αβεβαιότητα

Μια από τις σφοδρότερες συγκρούσεις σε επίπεδο ιδεών ήταν κι αυτή που έφερε αντιμέτωπους όλους εκείνους που αναλώθηκαν να ερμηνεύσουν λογικά το σύμπαν και να αποκωδικοποιήσουν τα μυστικά του. Κάθε ομάδα επιστημόνων ορμώμενη από διαφορετική αφετηρία κατέληξε σε αντίθετες θέσεις με αυτές των «αντιπάλων». 

Αρχικά, η αιτιοκρατία (ντετερμινισμός) ως φιλοσοφική θέση έλκει την καταγωγή της από την αρχαιότητα και βρήκε συνεχιστές και στο χώρο της φυσικής επιστήμης. Σύμφωνα με αυτήν στο σύμπαν κυριαρχεί μια καθολική αιτιώδης και νομοτελειακή συνάφεια όλων των επί μέρους φαινομένων. Για όλα υπάρχει ένα συγκεκριμένο αίτιο που πάντοτε συνοδεύεται από ένα συγκεκριμένο αποτέλεσμα (αίτιο – αιτιατό). Όλα, δηλαδή, υπακούουν σε μια φυσική αναγκαιότητα που αποκλείει κάθε στοιχείο τυχαιότητας. Η τάξη και η προβλεψιμότητα συνιστούν τους βασικούς πυλώνες της αιτιοκρατίας. 

Η αιτιοκρατία θεοποίησε τη Λογική που ταυτίστηκε με την πρόοδο. Ο κόσμος – σύμπαν ερμηνεύτηκε ως μια πολύπλοκη μηχανή χωρίς σφάλματα. Υπερβολή αυτής της σχολής η απολυτοποίηση της τυφλής αναγκαιότητας που προσέλαβε τη μορφή μιας μηχανιστικής διαδικασίας που αφυδατώνει κάθε προοπτική – περιθώριο για το τυχαίο, το διαφορετικό. Κύριοι εκπρόσωποι αυτής της σχολής ο Δημόκριτος, ο Κοπέρνικος, ο Βάκων, ο Γαλιλαίος, ο Νεύτωνας, ο Λαπλάς και βέβαια ο Αϊνστάιν, όσο κι αν η θεωρία του περί «σχετικότητας» διάβρωσε κάπως τα θεμέλια της «ρεαλιστικής» σχολής. Πρόδρομοι της αιτιοκρατίας θεωρούνται οι ατομικοί φιλόσοφοι της αρχαιότητας (Λεύκιππος, Δημόκριτος…).
Ο μηχανιστικός χαρακτήρας της αιτιοκρατίας διατυπώθηκε από τον μαρκήσιο ντε Λαπλάς (18ος αιώνας). 

«Η σημερινή κατάσταση του Σύμπαντος θα μπορούσε να θεωρηθεί ως αποτέλεσμα του παρελθόντος του και αίτιο του μέλλοντός του. Μια Διάνοια η οποία θα γνώριζε, ανά πάσα στιγμή, όλες τις δυνάμεις που κινούν τη φύση, και τη θέση των όντων που την απαρτίζουν, μια Διάνοια απέραντη ώστε να μπορεί να υποβάλει τα δεδομένα αυτά σε ανάλυση, θα μπορούσε να συμπυκνώσει σε έναν απλό τύπο την κίνηση των σωμάτων του Σύμπαντος, από το πιο μεγάλο μέχρι το ελαφρύτερο άτομο. Για μια τέτοια Διάνοια, δεν θα υπήρχε τίποτε αβέβαιο, και το μέλλον, σαν το παρελθόν, θα ήταν αιωνίως παρόν ενώπιον της». 

Ωστόσο αυτή η μακαριότητα του Λαπλάς δεν άργησε να αμφισβητηθεί αφού υπήρχαν πολλά ερωτηματικά για την κίνηση των σωμάτων. Η Νευτώνεια μηχανική δεν απαντούσε στα νέα ερωτήματα και ο δεύτερος νόμος της θερμοδυναμικής (φαινόμενο εντροπίας – πάλη μεταξύ τάξης και αταξίας), όπως διατυπώθηκε σε μαθηματικό θεώρημα από τον Μπόλτσμαν προκάλεσε ρήγματα στην παραδοσιακή φυσική. Η ανακάλυψη των quanta (τέλη 19ου αιώνα) από τον Max Plank και η κβαντική φυσική άνοιξαν το δρόμο για το νόμο της σχετικότητας του Αϊνστάιν (1905)  (E = mc²). Τώρα όλα αλλάζουν ταχύτατα, όλα φαντάζουν πιθανά και η παραδοσιακή βεβαιότητα μετασχηματίζεται σε α β ε β α ι ό τ η τ α, αναγκάζοντας και τον ίδιο τον Αϊνστάιν (το τελευταίο κάστρο της αιτιοκρατίας) να ομολογήσει: «Αυτή η ιστορία με την αιτιότητα προξενεί πολλά προβλήματα».

                                                         Η Αρχή της Αβεβαιότητας

    Έτσι άρχισε σιγά – σιγά να ανοίγει ο δρόμος για την «αρχή της αβεβαιότητας», που αργότερα έγινε λεωφόρος κι έμελλε να ανατρέψει την παραδοσιακή φυσική πλάνη πως όλα μπορούν να προβλεφθούν. Η πρώτη σύγκρουση ανάμεσα στην αιτιοκρατία και στην αβεβαιότητα άρχισε να διαφαίνεται και έφθασε σε σημείο απόλυτης κορύφωσης με την «αρχή της αβεβαιότητας» του Heisenberg (1927).

    Πρώτος ο Πλανκ, το 1910 διακήρυξε «….σήμερα κανένας πλέον φυσικός νόμος δεν θεωρείται σίγουρος πέρα από κάθε αμφιβολία, και κάθε αλήθεια της φυσικής είναι ανοιχτή σε αμφισβήτηση. Συχνά μοιάζει σαν να χαράζει και πάλι μια εποχή χάους για τη θεωρητική φυσική». Ο Πάουλι (αρχή του αποκλεισμού) και ο Μπορ (αρχή της συμπληρωματικότητας) προετοίμασαν το έδαφος για τη θεμελίωση της «αρχής της αβεβαιότητας» από τον Χάιζενμπεργκ που με έναν απλό κι αφαιρετικό τρόπο θεωρεί πως «είναι αδύνατο να μετρηθεί ταυτόχρονα και με ακρίβεια η θέση και η ορμή – ταχύτητα ενός σωματίου». Και σύμφωνα με την αρχή αυτή δεν υπονοείται η ανικανότητα του ανθρώπου αλλά στο γεγονός ότι υπάρχει μια πραγματική ιδιότητα του φυσικού κόσμου που καθιστά την ταυτόχρονη παρατήρηση αδύνατη. 

    Η «αβεβαιότητα» ως όρος – που έμελλε να κυριαρχήσει σε ένα μεγάλο πλήθος επιστημών – άργησε να επικρατήσει, αφού ο ίδιος ο εισηγητής της αναζητούσε τον κατάλληλο για να αποδώσει τη θεωρία του που θρυμμάτισε τα βάθρα της αιτιοκρατίας. Συναφείς όροι είναι: η τυχαιότητα, η ανακολουθία, η απροσδιοριστία, η ασυνέχεια, η τυχαιοκρατία και η μη προβλεψιμότητα. Τώρα όλα σύμφωνα με την «αρχή της αβεβαιότητας» και της κβαντικής μηχανικής είναι πιθανά και απίθανα: Ένα είδος επιστροφής στο αρχαιοελληνικό «χάος» παρατηρείται, αφού οι άτεγκτοι κανόνες της αιτιοκρατίας καταρρέουν. 

    «Η πράξη της παρατήρησης μεταβάλλει το αντικείμενο της παρατήρησης». Αυτή η θεμελιώδης θέση της «αρχής αβεβαιότητας, ως ακραία έκφρασή της, βρίσκει εφαρμογή στη δημοσιογραφία ή στη λογοτεχνία. Ένα κείμενο, π.χ. προσφέρεται για ποικιλία  ερμηνειών. Η δικαίωση του Επίκτητου «Ταράττουν τους ανθρώπους ου τα πράγματα αλλά τα περί των πραγμάτων δόγματα»

    Οι υπέρμαχοι της αιτιοκρατίας αμφισβητούν τις θέσεις της «αρχής της αβεβαιότητας» και με εκπρόσωπο τον Αϊνστάιν θεωρούν πως η αβεβαιότητα του Χάιζενμπεργκ ήταν σημάδι ανικανότητας του ανθρώπου να συλλάβει ολοκληρωτικά του φυσικού κόσμου, και όχι απόδειξη ότι ο ίδιος ο Κόσμος χαρακτηριζόταν από κάτι ανεξιχνίαστο και απροσπέλαστο. Η απόλυτη έκφραση της  διαφωνίας των αιτιοκρατών και του Αϊνστάιν είναι η περίφημη έκφραση «Ο θεός δεν παίζει ζάρια». 

    Την ανησυχία των οπαδών της αιτιοκρατίας επέτεινε και η θέση του Steven Hawking που διακωμωδώντας την παραπάνω φράση διακήρυξε με νόημα «Ο Θεός δεν παίζει ζάρια; Εγώ όχι μόνο πιστεύω ότι παίζει, αλλά ότι δεν ξέρει και που τα ρίχνει».  

    Η σύγκρουση των δυο θεωριών – αιτιοκρατία vs αβεβαιότητα – έφτασε στα άκρα και κανείς δεν υποχωρεί. Το βραβείο Νόμπελ Φυσικής (1932) στον Χάιζενμπεργκ δεν πτοεί τον Αϊνστάιν και τους οπαδούς του, αφού δεν μπορούν να αποδεχτούν πως ο κόσμος κινείται τυφλά, χωρίς αιτία κι ένα σκοπό. Η απουσία ενός «τέλους» (σκοπού) με την Αριστοτελική έννοια (τελεολογία) θεωρείται παραλογισμός.

    Από την άλλη πλευρά όμως οι αρχαιολάτρεις και ιδιαίτερα οι Ελληνολάτρεις θριαμβολογούν, αφού έστω και καθυστερημένα δικαιώθηκαν κάποιες θέσεις του Ηράκλειτου και του Επίκουρου. 

    Εξάλλου και ο ίδιος ο Χάιζενμπεργκ δήλωσε πως «η σύγχρονη φυσική, κατά κάποιο τρόπο, πλησιάζει πάρα πολύ τη διδασκαλία του Ηράκλειτου». Η αφανής ενότητα των πάντων και το αέναο γίγνεσθαι των πάντων συνιστούν τα θεμέλια της φιλοσοφίας του Ηράκλειτου, που προσπαθούσε να αποδείξει πως δεν υπάρχει ισορροπία – αρμονία χωρίς αντιθέσεις – συγκρούσεις αλλά και δεν υπάρχουν αντιθέσεις που σε ένα ανώτερο επίπεδο μέσα από μια διαλεκτική πορεία να μην ισορροπούν («παλίντονος αρμονία»).

    Αλλά και οι θαυμαστές του Επίκουρου θα πρέπει να επιχαίρουν γιατί πρώτος αυτός παραλλάσσοντας την Ατομική θεωρία του Δημόκριτου εισήγαγε την «κίνησιν κατά παρέγκλισιν». Αυτή η κίνηση των ατόμων αποτελεί μια απόκλιση ή εκτροπή από το προδιαγεγραμμένο και ως τέτοια είναι μη αιτιοκρατική κι αποτελεί τυχαίο συμβάν. Εξάλλου, αν τα άτομα δεν παρέκκλιναν ποτέ από την ευθύγραμμη πορεία τους στο κενό, πως θα μπορούσαν να βρουν έστω και μια ευκαιρία να συγκρουστούν μεταξύ τους; «ότι και τόδε το παν φέρεται τύχη τινί, ου μην βουλήσει και κρίσει θεού….φέρεσθαι δε εική τα πάντα, και ως έτυχεν, ου μην εκ της του ποιητού σοφίας». 

    Η διαρκής πάλη του είναι και του γίγνεσθαι είναι ο θεμελιώδης νόμος του σύμπαντος, άσχετα αν η σύγκρουση των οπαδών της αιτιοκρατίας με τους θιασώτες της αβεβαιότητας εμποδίζει και τα δυο στρατόπεδα να βρουν σημείο σύγκλισης. 

    Εξάλλου όσο δύσκολο είναι να πιστέψουμε πως ο άνθρωπος δρα κάτω από το βάρος μιας τυφλής αναγκαιότητας (αιτιοκρατία) άλλο τόσο δύσκολο είναι να αποδεχτούμε πως απουσιάζει παντελώς κάθε είδος ενός «τέλους» (σκοπού) (τελεολογία). 

    Τελικά είμαστε όντα αυτεξούσια ή υπάρξεις υπεξούσιες σε δυνάμεις απροσδιόριστες; Θα δεχτούμε το επερχόμενο χάος ή η φυσική θα ανακαλύψει ένα νέο νόμο του σύμπαντος; Προς το παρόν η λαϊκή παροιμία του 15ου αιώνα φαίνεται πως δικαιώνεται:

    «Για ένα καρφί χάθηκε το πέταλο/ για ένα πέταλο χάθηκε το άλογο/ για ένα άλογο χάθηκε ο καβαλάρης/ για ένα καβαλάρη χάθηκε η μάχη/ για μια μάχη χάθηκε το βασίλειο». 

                                     Τελικά μήπως ζούμε σε ένα «ντετερμινιστικό χάος;»  

Tου συνεργάτη της Μυσταγωγίας – Μυθαγωγίας, Ηλία Γιαννακόπουλου, Φιλόλογου. E-mail: iliasgia53@gmail.com  

Επιλογές, επεξεργασία, επιμέλεια δημοσιεύσεων/αναδημοσιεύσεων Πλωτίνος

Οδύσσεια το ταξίδι της ψυχής...

εικ. The Reunion of Odysseus and Telemachus. winner Prix de Rome. 1880. Henri Lucien Doucet.

«Για αυτό ( ο άνθρωπος ) πρέπει να απογυμνωθεί από το σαρκίο το οποίο είναι περιβεβλημένος, όπως ο Οδυσσέας από τα κουρελιασμένα ρούχα του και να μην ενδύεται πλέον» ..
Πρόκλος , Σχόλια στον Κρατύλο 155

Σχόλιο-ερμηνεία : O σκοπός της ψυχής είναι να απαλλαγεί από τους χιτώνες που έχει ενδυθεί για να μπορέσει να ενωθεί ξανά με την πηγή της που είναι το πνεύμα -Εν.

Ο Πρόκλος μας αποκαλύπτει πως η τυφλότης του Ομήρου είναι συμβολική, καθώς ο μύστης Όμηρος αλληγορεί ύψιστες θεολογικές και κοσμολογικές έννοιες...Γράφει χαρακτηριστικά ο Πρόκλος Σχόλια στην Πολιτεία 1.174.

«..Ο Ομηρος, αντίθετα, ακολουθώντας μιαν άλλη και τελειότερη, κατά την γνώμη μου, κατάσταση της ψυχής, απομακρυνόμενος από το κατ’ αίσθηση ωραίο και τοποθετώντας τη νόηση του πάνω από κάθε ορατή και φαινομενική αρμονία, υψώνοντας μάλιστα τον νου της ψυχής του προς την αόρατη και πραγματική υπαρκτή αρμονία και οδηγημένος στην αληθινή ωραιότητα, έχασε το φως του, όπως λένε εκείνοι που συνηθίζουν κάτι τέτοια μυθολογήματα…. είναι πάντως ολοφάνερο ότι οι μυθοπλάστες δικαιολογημένα λένε ότι τυφλώθηκε εκείνος που αγαπά την θέαση τέτοιων πραγμάτων στον κόσμο, αυτός που από τα φανερά πράγματα και τις απεικονίσεις ανυψώθηκε προς την απόκρυφη για τις αισθήσεις μας θέαση. Αφού λοιπόν κάποιοι έκρυβαν μέσω των συμβόλων κάθε φορά την περί των όντων αλήθεια, έπρεπε και η παράδοση σχετικά με αυτούς να μεταδοθεί στους μεταγενεστέρους με τρόπο κυρίως συμβολικό»...!

Διαβάστε σχετικά : Το "μυητικό" ταξίδι των Ομηρικών επών
http://xletsos-basilhs.blogspot.gr/2014/04/blog-post_6.html

             Επιλογές, επεξεργασία, επιμέλεια δημοσιεύσεων/αναδημοσιεύσεων Πλωτίνος

Η Σοφία είναι η επιστήμη της Αλήθειας, Πυθαγόρας

«Ο βίος ορίζεται από το νόμο της Δύναμης και το νόμο της Ανάγκης» (όσο νικάς τις  ανάγκες σου,  τόσο δυναμώνεις).

Πυθαγόρας

Πυθαγόρας (με τεχνική επιχρωματισμού από τον Αίαντα Ζυγογιάννη)

Η αιτία της ύπαρξης των πραγμάτων είναι η Πρώτη Αξία.

Αυτός που ζητά να μάθει, πρώτα, πρέπει να φαντάζεται και να εξετάζει,

Γιατί η φαντασία είναι η μητέρα της σκέψης και η απορία είναι η μητέρα της Σοφίας.

Μη θαυμάζεις και μην εκπλήσσεσαι με τίποτα: Ερεύνησε τα πάντα. Υπάρχουν περισσότερα πράγματα, στον κόσμο, απ' όσα συλλαμβάνει η φιλοσοφία. Μέσα απ' τη φιλοσοφία καταλήγει κανείς να μην εκπλήσσεται με τίποτα. Τα θεωρήματα της φιλοσοφίας πρέπει ν' απολαμβάνονται όσο γίνεται πιό πολύ, σαν να ήταν η αμβροσία και νέκταρ. Γιατί η ευχαρίστηση που προκύπτει απ' αυτά, είναι γνήσια, αδιάφθορη και θεική.

Επίσης, είναι ικανά να προκαλέσουν μεγαλοψυχία,  και παρ' ότι που δεν μπορούν να κάνουν αθάνατο αυτό που είναι θνητό, πάντως, μας επιτρέπουν ν' αποκτήσουμε επιστημονική γνώση των αιώνιων ουσιών.

Η Φιλοσοφία είναι η γνώση των άυλων και αιώνιων πραγμάτων.

Η Φιλοσοφία είναι μια επιθυμία και μια αγάπη για τη σοφία.

Η Σοφία είναι η επιστήμη της αντικειμενοποιημένης αλήθειας.

Η Σοφία είναι ο πολύτιμος λίθος του φιλοσόφου, πάνω απ' όλα. 

Γι' αυτό, είναι μεγαλειώδες καθήκον του ανθρώπου να γνωρίζει τον Θεό και να γνωρίζει τον εαυτό του. Γιατί, κανένας άνθρωπος που δεν μπορεί να κυβερνήσει τον εαυτό του, δεν είναι ελεύθερος. Και ποιός μπορεί να κυβερνήσει τον εαυτό του, αν δεν έχει Σοφία και κατανόηση;

Αυτός που, απλά ζει, είναι όπως κάθε άλλο ανόητο και ασυναίσθητο πλάσμα. Αλλά αυτός που γνωρίζει, είναι μέσα του, θεικός.

Οι φιλόσοφοι και οι διδάσκαλοι είναι οι αιτίες που ζούμε καλά και που γινόμαστε σοφοί, σαν συνέπεια στο ότι έχουν ανακαλύψει το σωστό τρόπο πειθαρχίας και διδασκαλίας. Ούτε η τέχνη ούτε η Σοφία μπορούν να επιτευχθούν, δίχως την προπαρασκευαστική μάθησης. Όπως τα μικρότερα Μυστήρια πρέπει να παραδοθούν πριν από τα Μεγαλύτερα,  έτσι, η πειθαρχία πρέπει να προηγείται της φιλοσοφίας.

Εκείνος που αναζητά, πάντα βρίσκει: Εκείνος που δε σκάβει, δε βρίσκει ποτέ. Ο Θεός και ο κόσμος είναι μία ενότητα, και το σύμπαν και τα πλάσματά του είναι μια ολότητα. Για να καταλάβεις το μέρος, πρέπει να κατανοήσεις το όλο. Αυτός που γνωρίζει καλά τα ολικά, επίσης, θα έχει μια σαφή αντίληψη της φύσης των μερικών.

Υπάρχουν οχτώ όργανα γνώσης:

1. Η Αίσθηση, η φαντασία, η τέχνη, η γνώμη, η φρόνηση, η επιστήμη, η Σοφία και η σκέψη.
2. Η Αίσθηση είναι μια απατηλή γνώση που πηγάζει από το σώμα.
3. Οι αισθητικές αντιλήψεις είναι απατηλές' γιατί, σπάνια διακρίνουμε σωστά, μέσα απ' αυτές.
4. Η Φαντασία είναι μια γνώση της Ψυχής' η αληθινή ευφυία του Ανθρώπου.
5. Η Ευφυία είναι για τους άντρες, είτε ένας θεός, είτε ένας δαίμονας.
6. Η Τέχνη είναι μια συνήθεια που συνεργάζεται με τη Λογική.
7. Η Φρόνηση είναι μια εκλεκτική συνήθεια της ορθότητας εκείνου που σχεδιάζεις να πράξεις.
8. Η Επιστήμη είναι μια συνήθεια εκείνων των πραγμάτων που παραμένουν πάντα  τα ίδια, με Ομοιότητα.

 Πυθαγόρας έργο του Γιάννη Νίκου

Η Σοφία είναι μια γνώση των Πρώτων Αιτιών.

Η Σκέψη είναι η αρχή και η πηγή όλων των καλών πραγμάτων.

Η Θεία Σοφία είναι αληθινή Επιστήμη.

Η Σοφία είναι η επιστήμη της Αλήθειας που υπάρχει στα όντα.

σ' αυτή τη ζωή, η παρατήρηση και η γνώση της φύσης είναι απεριόριστα πιό τιμητικές παρά οποιαδήποτε άλλη απασχόληση.

Η Μάθηση, η Γνώση και η Σοφία, είναι τα τρία μέρη της εκπαίδευσης.

Η Μάθηση είναι ρηχή, και αποτελείται από εκείνα τα πράγματα που απομνημονεύουμε, και που μας τα λένε. Η Γνώση είναι ουσιαστική, και αποτελείται από εκείνα τα πράγματα που ξέρουμε, και όχι απλά, από τα πράγματα που υποθέτουμε πως πιστεύουμε. Και η νοημοσύνη είναι η αρχή που κυβερνά τα πράγματα.

Η Γνώση είναι η Δύναμη, για την ευτυχία ή για τη δυστυχία.

Η Σοφία υπερέχει απ' όλα, επειδή είναι η ισχυρή ουσία που συνοψίζεται από την πείρα. Με τη Σοφία αντιλαμβανόμαστε όλα τα πράγματα: με τη Σοφία όλα τα πράγματα θεραπεύονται. Η Σοφία, μόνη, είναι η Παρθενική Σοφία, που πάντα γεννάει, αλλά πάντα είναι παρθενική. Και εμφανίζουν τη σοφία των σοφών ως γελοία και ανυπόληπτη, γι' αυτό, φύλαξε την κρίση σου για τον σοφό.

Μόνο ο Θεός είναι σοφός. Οι άνθρωποι και στην καλύτερή στιγμή τους είναι, απλά, εραστές της σοφίας.  Ο Κόσμος είναι ένα ζωντανό πράγμα, γεμάτο από νοημοσύνη.

Αν και φαίνεται εύκολο να γνωρίζεις τον εαυτό σου, είναι το πιό δύσκολο απ' όλα τα πράγματα. Το μύνημά του είναι, σε κάθε περίπτωση, ν' ανακαλύψεις τη δική σου δύναμη:Αυτό συμβάλλει στη μάθηση της φύσης όλου του υπαρκτού κόσμου. Πράγμα που, όπως μας συμβουλεύει ο Θεός, είναι αδύνατο, δίχως φιλοσοφία.

Ο κόσμος είναι σαν μια φωτιά που καίει: από την οποία, λίγη είναι καλή για να θερμάνει έναν άνθρωπο, αλλά αν δεχτεί πολλή, θα τον κάψει ολόκληρο. Σ' αυτή τη ζωή, η παρατήρηση και η γνώση της φύσης είναι απεριόριστα πιό τιμητικές παρά οποιαδήποτε άλλη απασχόληση.

Ο κόσμος είναι σαν ένα θέατρο όπου πολλοί παίζουν τους ρόλους τους. Η ίδια η ζωή είναι η υπόθεση: Δράμα, Τραγωδία, ή κωμωδία, ανάλογα με το τι θα διαλέξουν να υποδυθούν οι ηθοποιοί. Αυτοί που παίζουν τον καλύτερο ρόλο είναι οι σώφρονες φιλόσοφοι, των οποίων ο ρόλος είναι να μαθαίνουν τους τρόπους όλων των εθνών και να διακρίνουν το καλό από το κακό.

Ο κόσμος είναι μια σκηνή: Η Ζωή είναι μια μετάβαση: έρχεσαι, βλέπεις, αναχωρείς. Η ζωή είναι σαν μια ατέλειωτη παρέλαση, μακρά σε πορεία, που ενωνόμαστε μαζί της, καθώς περνά. Στό δρόμο, άλλοι βρίσκουν κι άλλοι χάνουν τον προορισμό τους,  ετσι που, όταν ερχόμαστε στο τέλος του ταξιδιού μας, βρίσκουμε να έχουν απομείνει λίγοι από εκείνους που βάδιζαν μαζί μας από την αρχή. Γιατί, οι σύντροφοι σ' ένα ταξίδι πρέπει να πρέπει να προσέχουν ο ένας τον άλλο.  Οι φίλοι είναι σαν σύντροφοι σ' ένα ταξίδι πρέπει να προσέχουν ο ένας τον άλλο. Οι φίλοι είναι σαν σύντροφοι σε ένα ταξίδι που πρέπει να βοηθούν ο ένας τον άλλο, να επιμένουν στο δρόμο για μια πιό ευτυχισμένη ζωή.

Ο κόσμος είναι σαν μια φωτιά που καίει: από την οποία, λίγη είναι καλή

Λάβε υπ' όψη, Ω Νεόφυτε, αυτή την Αλήθεια:

Δεν υπάρχει τίποτε κρυμμένο που να μην μπορεί ν' ανακαλυφθεί, αν η καρδιά επιθυμεί και η θέληση επιμένει, και αν ο ερευνητής είναι ακούραστος και θαρραλέος.

Γνώρισε τον εαυτό σου και θα γνωρίσεις το σύμπαν και τον Θεό. Γι' αυτό ψάξε και θα ανακαλύψεις. Κόπιασε σκληρά, γι' αυτά τα πράγματα' δούλεψέ τα με επιμέλεια, πρέπει να τ' αγαπήσεις, γιατί αυτά θα σε βάλουν στο δρόμο της θείας Αρετής.

Αλλά, πριν πλησιάσεις μια αποστολή, αποφάσισε να την εκπληρώσεις.

Και να επικαλεστείς τη βοήθεια του Θεού, για να την εκπληρώσεις.

Αφού θα έχεις κατέχει αυτά τα πράγματα, Θα γνωρίσεις τη σύσταση των αθάνατων θεών και των θνητών ανθρώπων, με ποιό τρόπο φεύγει το κάθε τι και με ποιό τρόπο αποκτάται γρήγορα.

Και θα μάθεις πως, με τον θεικό νόμο, η φύση είναι σε όλα όμοια.

Ο φόβος είναι ο πιό θανάσιμος αντίπαλος της γνώσης,  και η δεισιδαιμονία είναι η μητέρα του φόβου.

Ο ανίδεος άνθρωπος φαντάζεται κινδύνους που μπορεί να μην υπάρχουν, αλλά η γνώση στεφανώνει τον θαρραλέο.

Γίνε θαρραλέος, Ω, άνθρωπε! Θείο Έργο Εσύ!

Τώρα, εφ' όσον ο Θεός εμπνέει τα χείλη μου, θ' ακολουθήσω, υπάκουα, τον εμπνευστή Θεό. Θ' ανοίξω τους Δελφούς και τους ίδιους τους ουρανούς και θα ελευθερώσω τους χρησμούς της θείας σκέψης.

Σπουδαία γεγονότα που, ποτέ, δε βγήκαν από τα μυαλά των προηγούμενων ανθρώπων. Θα τραγουδήσω πράγματα που ήταν κρυμμένα για πολύ καιρό. Είναι απόλαυση να ακολουθείς το έναστρο στερέωμα, και ν' αφήνεις τη γη και τις πληκτικές της χώρες, πίσω, για ν' ανέβεις στα σύννεφα.

Να στηρίζεσαι στους γερούς ώμους του Άτλαντα και να βλέπεις, κάτω μακριά, τους ανθρώπους να περιφέρονται άσκοπα, στερημένους από λογική, ανήσυχους και φοβισμένους για τα μελλούμενα. Έτσι, να τους προτρέπεις και να ξετυλίγεις το βιβλίο της μοίρας!                             

Επιλεγμένα αποσπάσματα  από  το βιβλίο «Η ζωή, το έργο, η διδασκαλία και ο θάνατος του μεγάλου μύστη»,  Hobart Huson.

       Επιλογές, επεξεργασία, επιμέλεια δημοσιεύσεων/αναδημοσιεύσεων Πλωτίνος