«ΟΥΤΙΣ – Ο Κανένας: Από το σκοτάδι στο φως»

            «Το ξακουστό γυρεύεις, Κύκλωπα, να μάθεις όνομά μου….Κανένας το όνομά μου, κι όλοι τους/ κανένα με φωνάζουν, /κι η μάνα μου μαθές κι ο κύρης μου κι/ οι επίλοιποι σύντροφοι» (Κύκλωψ, ειρωτάς μ’ όνομα κλυτόν;……/ Ούτις εμοί γ’ όνομα˙ Ούτιν δε με κικλήσκουσι/ μήτηρ ηδέ πατήρ ηδ’ άλλοι πάντες εταίροι )

Ομήρου Οδύσσεια, ι 364-367.

            Ο Οδυσσέας εξιστορώντας στον Αλκίνοο τις περιπέτειες του περιγράφει με λεπτομέρεια τον τρόπο με τον οποίο ξεγέλασε τον Κύκλωπα Πολύφημο και τον παγίδευσε με το όνομα που του έδωσε «Ούτις» = Κανένας. Έτσι, όχι μόνον έσωσε τη δική του ζωή και των συντρόφων του, αλλά έθεσε για πρώτη φορά στην παγκόσμια βιβλιογραφία – λογοτεχνία τις βάσεις για την ονοματολογία.

            Μένοντας αυστηρά στο συγκεκριμένο επεισόδιο της Οδύσσειας παρατηρούμε πως ανάμεσα στο «ψευδώνυμο» Ούτις του Οδυσσέα και στο όνομα Πολύφημος< πολύ + φημί του Κύκλωπα υπάρχει μια φανερή αντίθεση. Το «ούτις» βρίσκεται κοντά στο ουτιδανός, στο άγνωστος, στο ανύπαρκτος. Αντίθετα, το όνομα Πολύφημος μας παραπέμπει στο ξακουστός, στο γνωστός, στο διάσημος, στο μεγαλόφωνος (φημί).

            Στη σπηλιά του Κύκλωπα δεν συγκρούστηκαν μόνον τα πρωτόγονα ένστικτα του θηριώδους Κύκλωπα με την εξυπνάδα του Οδυσσέα, η βιαιότητα με την ανθρωπιά, η νηπιότητα (νή + έπος = ανοησία) με την επινοητικότητα αλλά και η υλική δύναμη (σωματική) με τη σοφία, τη γνώση, την πονηριά και την ηθική. Η δύναμη του νου (Οδυσσέας) αναμετράται στη σκοτεινή σπηλιά με τη μυϊκή δύναμη (Κύκλωπας) κι από την πάλη αυτή νικητής αναδεικνύεται ο νους, δηλαδή ο πολιτισμός, ο άνθρωπος.

            Ο Κύκλωπας λόγω της αυτοπεποίθησής του – που απορρέει από τη σωματική του δύναμη – ξεπερνά το μέτρο, διαπράττει ύβρη και ο νους του θολώνει. Αυτή η αλαζονεία εκτός από το θόλωμα του νου (Άτη) ενεργοποιεί την δικαιοσύνη του Δία, τη Νέμεση. Σε λίγο θα έρθει και η τιμωρία – Τίση (τύφλωση του Πολύφημου). Η βαρβαρότητα ηττάται από τον πολιτισμό.

            Ωστόσο, το «Ούτις» ως επινόημα του «πολύτροπου» Οδυσσέα έμελλε να αποτελέσει αντικείμενο έρευνας και ανάλυσης όχι τόσο των γλωσσολόγων αλλά των ψυχολόγων και των κοινωνιολόγων. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι το όνομα συνιστά το απόλυτο προσδιοριστικό στοιχείο του ανθρώπου από την πρωτόγονη εποχή έως σήμερα. Γιατί ο άνθρωπος ξεχωρίζει από τους συνανθρώπους του όχι μόνο λόγω των σωματικών ιδιαιτεροτήτων αλλά και λόγω του ονόματος. Γι’ αυτό σε καμία ιστορική περίοδο του ανθρώπου δεν απαντάται άνθρωπος χωρίς όνομα. Χρήσιμη είναι η συμβολή του Ομήρου και σε αυτό το στοιχείο με την εμβληματική φράση «Ου μεν γαρ τις πάμπαν ανώνυμος εστ’ ανθρώπων, / ου κακός ουδέ εσθλός, επήν τα πρώτα γένηται, / αλλ’ επί πάσιν τίθενται» (Γιατί κανένας άνθρωπος δεν υπάρχει χωρίς όνομα, ούτε καλός ούτε κακός, από την ώρα που γεννιέται…. Ομήρου Οδύσσεια, θ 552-554).

            Αυτή η θέση του Αλκίνοου προς τον Οδυσσέα απέκτησε πανανθρώπινη αξία και σηματοδότησε τον κεντρικό ρόλο του ονόματος τόσο στον αυτοπροσδιορισμό του ανθρώπου όσο και στη δημιουργία και εξέλιξη του πολιτισμού.

            Το όνομα, δηλαδή, συνιστά το κατεξοχήν προσδιοριστικό στοιχείο της ιδιαιτερότητας, της μοναδικότητας του ατόμου και καθορίζει καταλυτικά την προσωπικότητά του και γενικότερα την ταυτότητά του. Αποτελεί στοιχείο διαφοροποίησης από τους άλλους αλλά και σημείο αναγνώρισης. Είναι αυτό που μας ανασύρει από την ανωνυμία, το πλήθος, την αγέλη, τη μάζα. Μας διασώζει από την αποπροσωποποίηση και την ανυπαρξία. Γινόμαστε ύπαρξη μέσα από το όνομα, αφού οι άλλοι μόνο μέσα από το όνομα μας γνωρίζουν. Ο ανώνυμος είναι σαν να μην υπάρχει. Όλα τα μεγάλα επιτεύγματα της ανθρωπότητας έχουν ως σημείο αναγνώρισης το όνομα του δημιουργού (Ομήρου Ιλιάς, Η θεωρία των ιδεών του Πλάτωνα, η θεωρία της σχετικότητας του Αϊνστάιν, το test Παπανικολάου, Αμπέρ (ηλεκτρισμός), Φορντ (Αυτοκίνητο), η Γκουέρνικατου Πικάσο).

            Εξάλλου είναι γνωστός ο εκβιασμός του Περικλή προς τους Αθηναίους – που δεν ήθελαν να ξοδευτούν χρήματα από το συμμαχικό ταμείο – πως θα χτίσει τον Παρθενώνα με δικά του χρήματα και θα δώσει το όνομά του σε όλα αυτά που θαυμάζει η ανθρωπότητα σήμερα. Μόνον έτσι μεταπείστηκαν οι Αθηναίοι.

            Από την άλλη πλευρά η απουσία του ονόματος συνοδεύεται από τον αφανισμό του προσωπικού στοιχείου. Η διάχυση της ύπαρξής μας μέσα στο ανώνυμο πλήθος (μάζα) συνεπάγεται και τη μείωση της ευθύνης αλλά και της ελευθερίας μας. Γιατί ευθύνη και ελευθερία βαδίζουν παράλληλα και αποδίδονται μόνο σε ανθρώπους με «όνομα» και όχι στο πλήθος και στις αγέλες ανθρώπων. Απόρροια όλων αυτών είναι και η αδυναμία συγκρότησης της ηθικής ταυτότητας του ατόμου.

            Μια άλλη διάσταση της αξίας του «ονόματος» είναι και ο κίνδυνος που απορρέει από την τεχνοκρατική κοινωνία, την απόλυτη εξειδίκευση και από την ανάγκη της «μέγιστης παραγωγής». Σε αυτό το κλίμα ο εργαζόμενος τείνει να απωλέσει το «όνομά» του και να καταστεί ένας ανώνυμος «αριθμός». Αυτή η αριθμοποίηση – ανωνυμία συνιστά και τη δουλεία του σύγχρονου ανθρώπου. Γνωστή εξάλλου είναι και η αποστροφή του στιχουργού Γ. Σκούρτη : «Είμαι το νούμερο 8/ με ξέρουν όλοι με αυτό/ κι εγώ κρατάω μυστικό/ ποιο είναι τ’ όνομά μου» (Η Φάμπρικα).

            Συμπληρωματικά θα μπορούσε κάποιος να επισημάνει την κυριαρχία του «κανένας» στις δημοσκοπήσεις για τη δημοφιλία των πολιτικών αλλά και στον εντοπισμό των υπευθύνων για την οικονομική κατάρρευση της χώρας, την ηθική αποβιταμίνωση, τον πνευματικό υποσιτισμό και την κοινωνική κατολίσθηση. Υπάρχει μια διάχυση ευθύνης και μια απουσία ανάληψης της ευθύνης. Τα παραπάνω αρνητικά φαινόμενα δεν έχουν το «όνομα» που τα προκάλεσε. Γιατί το όνομα ταυτίζεται με την ευθύνη. Έτσι όλοι αναγνωρίζουν την σκληρή πραγματικότητα αλλά αδυνατούν να τη χρεώσουν σε ένα πρόσωπο με «όνομα».

            Το γεγονός αυτό επιτείνει το πρόβλημα και ιδιαίτερα όταν μας ζητούν να βρούμε τη λύση που μοιραία προϋποθέτει και το «όνομα» του υπεύθυνου της κρίσης με όλες τις αποχρώσεις. Τότε εύκολα αναφωνούμεν : «Ω φίλοι, Ούτις με κτείνει δόλω ουδέ βίηφιν» (Ω φίλοι, με δόλο, όχι με δύναμη. Κανένας ο φονιάς μου, Οδύσσεια, ι 408). Ποιος, όμως, τότε θα μας πιστέψει και θα μας βοηθήσει; Σίγουρα θα έχουμε την τύχη του Πολύφημου ως άτομα και χώρα. Και μπορεί οι φίλοι του Κύκλωπα να συμβούλεψαν «αλλά συ γ’ εύχεο πατρί ποσειδάωνι άνακτι», αλλά τον πόνο τον έζησε μόνος του. 

            Κάποιοι άλλοι, όμως, θα χαίρονται για την αδυναμία μας να βρούμε το όνομα του φταίχτη και την τάση μας να κρυβόμαστε πίσω από το Κανένας – Ούτις«εμόν δ’ εγέλασσε φίλον κηρ,/ ως όνομ’ εξαπάτη σενεμόν και μήτις αμύμων» (κι εγώ στα μέσα μου χαιρόμουν, που το όνομα τους γέλασε, κι η περισσή μου γνώση, Οδύσσεια ι, 413-414).

            Αρχή και Τέλος, επομένως, της ανθρώπινης ζωής είναι το όνομα˙ με ό,τι αυτό σηματοδοτεί (το δηλούν). Το «Ούτις» χαρακτηρίζει τον υπάνθρωπο. Το όνομα φωτίζει τον άνθρωπο. Γι’ αυτό και ο Οδυσσέας στο τέλος αποκαλύπτει το όνομά του στον Πολύφημο, όταν πια έχει αποφύγει τον κίνδυνο. Και μαζί με το όνομα δημιούργησε ένα πλήθος θετικών ιδιοτήτων που συνοδεύουν εκείνους τους ανθρώπους που μπόρεσαν να επιβιώσουν και να μεγαλουργήσουν.

            «Κύκλωψ, αι κεν τις σε καταθνητών ανθρώπων/ οφθαλμού είρηται αεικελίην αλαωτύν,/ φάσθαι Οδυσσήα πτολιπόρθιον εξαλαώσαι,/ υιόν Λαέρτεω,/ Ιθάκη ένιοικί’ έχοντα» (Κύκλωπα, αν άνθρωπος θνητός σε ρωτήσει πως έτυχε το μάτι σου κακοτυφλιά να πάθει, το ‘χει τυφλώσει να τους πεις ο κουρσευτής Οδυσσέας, του Λαέρτη ο γιος, που η κατοικία του στην Ιθάκη βρίσκεται, Οδύσσεια ι, 502-505).

            Ο μεγάλος δάσκαλος Δ. Λιαντίνης με έναν ξεχωριστό τρόπο δίνει το πλαίσιο μέσα στο οποίο κινείται ο άνθρωπος και το όνομα, άλλοτε υποταγμένος κι άλλοτε ελεύθερος από τις συμπαντικές δυνάμεις:

            «Την περιπέτεια την άρχισε ο Κανένας και την ετελείωσε ο Οδυσσέας. Η ιστορία αυτή στο νησί του Κύκλωπα είναι η ζωή του καθένα μας. Με τον ένα ή άλλο τρόπο, ο κάθε άνθρωπος του μέλλεται να ζήσει τη δική του Κυκλώπεια…. Ξεκινάμε τη ζωή μας ανυπόστατοι, αδοκίμαστοι, ανύπαρκτοι, ανώνυμοι. Ξεκινάμε τη ζωή μας μέσα στην οντολογική λήθη, και μέσα στην αδιαφανή ομίχλη της μέριμνας… Ο καθένας μας ξεκινά με το όνομα Κανένας. Αν ξεφύγουμε ετούτη την πανίσχυρη βαρυτική δύναμη που μας τη φόρτωσαν οι θεοί… αν αλλάξουμε το μουσικό μας τρόπο, πηδώντας από τον απλοϊκά υποστασιακό στον αυθεντικά υπαρκτικό άνθρωπο… από το Ούτις στο Οδυσσέας˙ αν γίνει να κινήσουμε λειτουργικά τη διαλεκτική μας σχέση με το πρόβλημα της ουσίας και του βάθους της ζωής μας…. Τότες έχουμε νικήσει το φοβερό Κύκλωπα και τη φυλακή της σπηλιάς του. Ελαξουργήσαμε την άμορφη και άσχημη πέτρα του Κανένας, και μέσα από το σκοτάδι της ανεβάσαμε στο φως τον άνθρωπο με όνομα» (Δ. Λιαντίνη «Κυκλώπεια»)

            Ο Πολύφημος τιμωρήθηκε, επειδή πρόσβαλε το θεσμό της φιλοξενίας (Ύβρις →Τίσις). Εμείς;

            «σχέτλι’ επείξείνους ουχ άζεοσω ενί οίκω εσθέμεναι˙ τω σε Ζευς τίσατο και θεοί άλλοι». 

Του συνεργάτη της Μυσταγωγίας – Μυθαγωγίας, Ηλία Γιαννακόπουλου, Φιλόλογου. E-mail: iliasgia53@gmail.com

Επιλογές, επεξεργασία, επιμέλεια δημοσιεύσεων/αναδημοσιεύσεων Πλωτίνος

Μυσταγωγία- Μυθαγωγία

Οι σκέψεις και οι δράσεις είναι σαν ένα μπούμερανγκ...

«Επιλέγοντας τις σκέψεις σας και διαλέγοντας ποια συναισθηματικά ρεύματα θα αφήσετε να φύγουν μακριά σας και ποια θα ενισχύσετε, καθορίζετε τις επιδράσεις που θα ασκήσετε στους άλλους και τη φύση των εμπειριών που θα βιώνετε στη ζωή σας».

Gary Zukav

Θα μπορούσαμε να πούμε πως τα γεγονότα της ζωή μας, είναι σαν  ένας «μαγνήτης», ο οποίος προσελκύει προς το μέρος του πράγματα, ανθρώπους και καταστάσεις που να ταιριάζουν με τις σκέψεις που κάνουμε. Γι’ αυτό και πολλοί ειδικοί μας λένε «Άλλαξε τις σκέψεις σου και θα αλλάξει η ζωή σου».

Η ενέργεια ακολουθεί την σκέψη και όχι το αντίστροφο. Ο Νόμος της Έλξης, κινητοποιεί το Νόμο της Συγχρονικότητας, που με τη σειρά του, οργανώνει για μας όλα αυτά που ως τώρα, ονομάζαμε «τυχαία». Σε οτιδήποτε κι αν δώσουμε τη προσοχή μας, οπουδήποτε εστιάσουμε για πολύ, αυτό προσελκύουμε στην πραγματικότητα μας. Οι σκέψεις και τα συναισθήματα μας έχουν τις ανάλογες δονήσεις, οι οποίες εκπέμπουν τα ανάλογα «σήματα». Ο νόμος αυτός έχει πάντα εφαρμογή στις αρνητικές συμπεριφορές και συναισθήματα. Εκφράζουμε θυμό, θα εισπράξουμε θυμό, εκφράζουμε επιθετικότητα θα εισπράξουμε επιθετικόητα. Το αντίθετο δεν είναι πάντα εγγυήμένο. Εαν εκφράσουμε αγάπη, θα εισπράξουμε συχνά αγάπη όχι πάντα, είμαστε ευγενής θα μας αντιμετωπίσουν συχνά ευγενικά επίσης όχι όμως πάντα. 

Από την στιγμή που η αρνητική συμπεριφορά των άλλων δεν εξαρτάται πάντα από την δική μας θετική διάθεση, αυτό που θα πρέπει να κάνουμε είναι να δρούμε πάντα συνειδητά και με τον καλύτερο εαυτό μας. Στην πραγματικότητα όταν οι άλλοι μας έχοντας αρνητική ίσως και κακόβουλη προδιάθεση, μας  καλούν να εισπράξουμε ένα δώρο το οποίο δεν το επιθυμούμε,  απλά δεν το αποδεχόμαστε, και το δώρο επιστρέφει στον αποστολέα του, δίχως να ταράξει την δική μας ενέργεια. Το να αντιμετωπίζεις το καλό με το καλό είναι σοφό, το να αντιμετωπίζεις το κακό με το κακό είναι κακό.Όπως έχει πει και ο Αbraham Maslow :«αν συνεχώς κρατάω στα χέρια μου ένα σφυρί τότε θα βλέπω παντού γύρω μου καρφιά».

Μπορούμε αλλάζοντας τις σκέψεις μας και τον τρόπο που νιώθουμε, να αλλάξουμε όλη τη ζωή μας. Αρκεί να το αντιληφθούμε, και να το ζητήσουμε δυνατά μέσα από τη καρδιά μας. Και να είμαστε πρόθυμοι να δουλέψουμε γι' αυτό. Ίσως χρειαστεί να θυσιάσουμε τις συνήθειες μας και κυρίως τα παλιά πρότυπα συμπεριφοράς, που μας θέλουν «θύματα», ανήμπορους να πάρουμε τη ζωή μας στα χέρια μας!  Ο τρόπος με τον οποίο βλέπουμε τον κόσμο, θα επηρεάσει τον τρόπο με τον οποίο τον βιώνουμε, όπως επίσης τις καταστάσεις, τα αντικείμενα και τους ανθρώπους που παρουσιάζονται στη ζωή μας. 

Οι σκέψεις που κρατάμε στο νου μας, τόσο οι συνειδητές όσο και οι ασυνείδητες, δημιουργούν αυτά που βλέπουμε στη ζωή μας. Κάθε σκέψη έχει μία ορισμένη δόνηση. Επιστρέφει σε εμάς σαν μπούμερανγκ ανάλογα με τη χροιά, την ένταση και το βάθος του συναισθήματος. Οι σκέψεις μας εμφανίζονται στη ζωή μας κατ’ αναλογία με τη σταθερότητα, την ένταση και τη δύναμη τους. Επιλέγοντας τις σκέψεις μας και διαλέγοντας ποια συναισθηματικά ρεύματα θα αφήσουμε να φύγουν μακριά και ποια θα ενισχύσουμε, καθορίζουμε τις επιδράσεις που θα ασκήσουμε στους άλλους και τη φύση των εμπειριών που θα βιώσουμε στη ζωή μας. Οι σκέψεις και οι δράσεις είναι σαν ένα μπούμερανγκ, ότι στέλνεις προς τα έξω θα κάνει τον κύκλο του και θα επιστρέψει σε σένα πολλαπλάσια, αργά ή γρήγορα…

Ένας από τους καλύτερους τρόπους για να προσελκύσουμε αυτό που επιθυμούμε, είναι η Ευγνωμοσύνη. Νιώθοντας αληθινή ευγνωμοσύνη, για αυτό που θέλουμε να συμβεί, - σαν να έχει ήδη συμβεί - στέλνουμε ξεκάθαρο μήνυμα στο Σύμπαν, ότι το θέλουμε πραγματικά, ότι το περιμένουμε, ότι είμαστε ανοιχτοί να το λάβουμε, και έτσι το Σύμπαν ανταποκρίνεται στο «αίτημα» μας

Εκφράζοντας ευγνωμοσύνη ανυψώνουμε τη συχνότητα της ενέργειας μας σε ανώτερα επίπεδα και αναλαμβάνουμε δράση! Και από τη στιγμή που οι σκέψεις είναι δημιουργικές, μπορούμε να δημιουργήσουμε μόνοι μας αυτό που θέλουμε. Καταρχάς ας τολμήσουμε να ονειρευτούμε. Ας σταματήσουμε να φοβόμαστε μήπως απογοητευτούμε.Οι σκέψεις είναι μαγνητικές και προσελκύουν πράγματα, αλλά παίρνουν τη δύναμη τους από τα συναισθήματα. Τα συναισθήματα είναι εκείνα που έχουν την αληθινή δύναμη, για αυτό αν σκεφτόμαστε κάτι, αλλά ταυτόχροναφοβόμαστε, ή αμφιβάλλουμε, αυτό ακριβώς θα προσελκύσουμε.

Αν θέλουμε ο Νόμος της Έλξης να λειτουργήσει αποτελεσματικά, θα πρέπει να σταματήσουμε να πιστεύουμε ότι είναι μια δύναμη που υπάρχει ΕΞΩ από εμάς. Θα πρέπει να σταματήσουμε να πιστεύουμε, ότι προσπαθούμε να προσελκύσουμε” κάτι που είναι αποσπασμένο από εμάς ,  έξω από εμάς,  κάτι που δεν το έχουμε και μας λείπει.

Ο Νόμος της Έλξης δεν είναι κάτι άλλο από τον τρόπο έκφρασης της πραγματικής μας φύσης. Αυτό σημαίνει ότι αντί να ελκύουμε κάτι που υπάρχει έξω από εμάς, εκφράζουμε την ευχή και την επιθυμία να φέρουμε στην επίγνωσή μας κάτι το οποίο είναι αναπόσπαστο κομμάτι του πραγματικού μας εαυτού, κάτι το οποίο είναι ήδη τμήμα του δυναμικού της φύσης μας.

Το να εκπαιδεύσει κανείς το μυαλό του να βλέπει πάντα το φως ακόμη και μέσα στο πιο βαθύ σκοτάδι δεν είναι εύκολο. Σε αντίθετη μάλιστα περίπτωση, το ίδιο το μυαλό μας είναι αυτό που μας βάζει εμπόδια, κάνοντας την διαδρομή ακόμη πιο δύσκολη. Γιατί ο άνθρωπος είναι ευάλωτος κι επιρρεπής στον πόνο, στη θλίψη και στην αυτοκαταστροφή. Είναι πολύ πιο εύκολο για μας να τα βλέπουμε όλα μαύρα και να παραδινόμαστε σε κάθε άσχημη κατάσταση που αντιμετωπίζουμε, παρά να παλεύουμε, να μαζεύουμε δυνάμεις και να συνεχίζουμε ακόμη πιο δυνατοί.

Για παράδειγμα, αν περπατώντας σ’ ένα δάσος αντικρίσουμε μία τίγρη αυτόματα θα νιώσουμε φόβο και ο φόβος θα μας εμποδίσει από το να σκεφτούμε τρόπους να σωθούμε. Δε βλέπουμε το δέντρο στο οποίο μπορούμε να σκαρφαλώσουμε, ούτε το ξύλο το οποίο μπορούμε ν’ αρπάξουμε για ν’ αμυνθούμε.

Έτσι και στις καθημερινές δυσκολίες της ζωής. Τ’ αρνητικά αισθήματα μας καταβάλλουν και δεν μπορούμε να σκεφτούμε καθαρά. Όταν είμαστε απογοητευμένοι, στρεσαρισμένοι, θυμωμένοι, κουρασμένοι τα πάντα γύρω μας φαντάζουν υπερβολικά δύσκολα, οι ψυχικές μας δυνάμεις εξασθενούν και κάνουμε το ένα λάθος μετά το άλλο, προσελκύοντας άσχημες καταστάσεις και βρίζοντας την ίδια στιγμή τις μοίρες και τη θεά τύχη.

Ενώ στην πραγματικότητα, εμείς και μόνο εμείς είμαστε οι υπαίτιοι όλων αυτών, χωρίς πολλές φορές να το συνειδητοποιούμε. Ακόμη κι όταν μας το λένε, αρνούμαστε να πάρουμε την ευθύνη και ν’ αποβάλλουμε τη μιζέρια που φορέσαμε για να εμφανιστούμε στη σκηνή της ζωής. Εκεί που όλες οι μάχες δίνονται. Κι όταν λέμε να δούμε τα πράγματα θετικά, δε μιλάμε απλώς για ένα επιφανειακό χαμόγελο, αλλά για ουσιαστική αλλαγή που θα πηγάζει από μέσα μας και θα μπουστάρει την προσωπική μας ζωή, τη δουλειά, ακόμη και την υγεία μας.

Σύνθεση από διάφορες πηγές με προσθήκες.

Επιλογές, επεξεργασία, επιμέλεια δημοσιεύσεων/αναδημοσιεύσεων Πλωτίνος

Μυσταγωγία - Μυθαγωγία

Το αγόρι ο Γκάντι και η ζάχαρη.

Κάποτε μια μητέρα πήγε το γιο της στο Μαχάτμα Γκάντι και τον παρακάλεσε να πείσει το αγόρι να μην τρώει ζάχαρη. Ο Γκάντι της είπε να ξανάρθουν σε δυο βδομάδες. Σε δυο βδομάδες πραγματικά η μητέρα πήρε το γιο της και επισκέφθηκαν και πάλι το Γκάντι. Ο Γκάντι κοίταξε το αγόρι και του είπε:

-«Μην τρως ζάχαρη».

Η γυναίκα έκπληκτη ρώτησε το Γκάντι: «Δάσκαλε, δεν καταλαβαίνω… Γιατί έπρεπε να περάσουν δυο ολόκληρες βδομάδες για να του πεις αυτές τις τρεις λέξεις;»

Και ο Γκάντι απάντησε:

- «Γιατί πριν δυο βδομάδες εγώ έτρωγα ζάχαρη».

Ηθικό δίδαγμα:

Να εφαρμόζεις ότι διδάσκεις και να διδάσκεις ότι εφαρμόζεις στην ζωή σου.!

  

 Επιλογές, επεξεργασία, επιμέλεια δημοσιεύσεων/αναδημοσιεύσεων Πλωτίνος

Μυσταγωγία - Μυθαγωγία

Ο ιερός και ταπεινός σκαραβαίος, και ο μύθος του Σίσυφου...

Ο πιο άμεσος τρόπος γνωριμίας σας με έναν σκαραβαίο είναι να βρεθήτε στην εξοχή, και να πάρετε στο κατόπι έναν γάιδαρο, ή να αράξετε σε ένα λιβάδι με αγελάδες. Μόλις κάποιο από τα συμπαθητικά τετράποδα αφήσει πίσω του το κατάλοιπο της πέψης του, ένα σμήνος από μαύρα στρουμπουλά έντομα καταφθάνει σχεδόν αμέσως πετώντας. Πέφτουν με τα μούτρα στις σβουνιές και αρχίζουν να τις τεμαχίζουν με τις πριονωτές μουσούδες και τα «χέρια» τους. Σε λίγα λεπτά σχηματίζουν από το φρέσκο υλικό τους μια μπάλα. Ανεβαίνουν επάνω της και χορεύουν σαν θριαμβευτές και έπειτα μισοκατεβαίνουν και αρχίζουν να τη σπρώχνουν με «όπισθεν» προς άγνωστη για εμάς κατεύθυνση. Ο τελικός τους προορισμός - αν επιμείνεις να τα παρακολουθήσεις - μπορεί να είναι και 150 μέτρα μακριά, σε κάποια τρύπα που θα σκάψουν. Εκείνο που δεν θα δεις είναι το τι κάνουν οι σκαραβαίοι με όλες αυτές τις μπάλες κοπριάς που μαζεύουν καθημερινά: από αυτές που θάβουν, οι περισσότερες δεν είναι για «φαγητό του χειμώνα» αλλά για «θερμοκοιτίδα» των απογόνων τους.

Εκείνο που δεν γνωρίζουμε αν αντιλήφθηκαν ποτέ οι Αιγύπτιοι ή οι Μινωίτες είναι η κολοσσιαία επίδραση του καθημερινού μόχθου των σκαραβαίων στην τελική διαμόρφωση του πλανήτη που ζούμε. Διότι, όπως διαπίστωσαν το 2009 οι παλαιοντολόγοι μελετώντας απολιθωμένες μπάλες σκαραβαίων1, οι ακάματοι αυτοί κοπροφάγοι επιτελούν το έργο τους ασταμάτητα εδώ και 30 εκατομμύρια χρόνια, από την εποχή που στη Γη κυκλοφορούσαν θηλαστικά μεγέθους ελέφαντα και άνω, αφήνοντας πίσω τους σωρούς κοπριάς ύψους... έξι μέτρων. 

Χωρίς τον τεμαχισμό και το θάψιμο της κοπριάς από τους σκαραβαίους, η επιφάνεια όλου του πλανήτη θα καλυπτόταν τώρα από στρώμα μισού μέτρου περιττωμάτων. Έπειτα, τον Αύγουστο του 2013, Φιλανδοί επιστήμονες αποφάνθηκαν ότι η κλιματική αλλαγή με υπερθέρμανση του πλανήτη θα ήταν πολύ πιο συχνή και οξεία από την τωρινή χωρίς τους σκαραβαίους2: Αν η κοπριά των αγελάδων μείνει απείραχτη στα λιβάδια, οι αναερόβιες συνθήκες του στοιβάγματός της ευνοούν τον σχηματισμό και την απελευθέρωση στην ατμόσφαιρα μεθανίου. Αντίθετα, ο τεμαχισμός της από τον σκαραβαίο μειώνει κατά πολύ τις ποσότητες αυτού του «αερίου του θερμοκηπίου». Το κακό μαντάτο είναι ότι τα φυτοφάρμακα μειώνουν πλέον εξίσου δραστικά τους αριθμούς των σκαραβαίων.

Τέλος, μάθαμε κάτι επίσης καταπληκτικό: οι σκαραβαίοι ξεκίνησαν την κοπροφαγία τους όχι με την εμφάνιση των θηλαστικών αλλά των δεινοσαύρων! Συγκεκριμένα, η ανάλυση του DNA των σκαραβαίων που πραγματοποίησαν αυστραλοί ερευνητές κατέληξε3 ότι ζούσαν εδώ και 115 εκατομμύρια χρόνια, προσαρμοσμένοι στο διαιτολόγιο των φυτοφάγων δεινοσαύρων. Οταν εκείνοι εξαλείφθηκαν, πολλά είδη σκαραβαίων αφανίστηκαν μαζί τους, αλλά και αρκετά άλλα επιβίωσαν προσαρμοζόμενα στην ξηρότερη και γεμάτη φυτικές ίνες κοπριά των θηλαστικών.

Ο ιερός σκαραβαίος στην αρχαία Αίγυπτο.

Ο σκαραβαίος είχε ιδιαίτερη συμβολική σημασία στην Αρχαία Αιγυπτιακή θρησκεία, όπου συμβόλιζε κυρίως το θεό Χεπρί ή Χεπερά αυτόν δηλαδή που έχει έρθει σε ύπαρξη, το θεό του ανατέλλοντος ηλίου, τον ανανεωτή του ηλίου ή αυτόν που κινούσε τον ήλιο. Όπως ο σκαραβαίος κυλούσε το σβόλο της κοπριάς, έτσι και ο θεός Χεπρί μετέφερε κάθε μέρα τον Ήλιο, από την Ανατολή ως τη Δύση στον ουρανό..Ο θεός  Χεπρί,  ως ηλιακός θεός, είχε σχέση και μ’ άλλες εκφάνσεις του ήλιου όπως ο Ρα, ή Άμμων-Ρα (συγχωνευμένη θεότητα) αργότερα, ή τον Ατούμ ή Ατέμ, τον αρχικό ηλιακό δημιουργό. Κάποιες φορές μάλιστα ο σκαραβαίος συμβόλιζε τον ίδιο το Ρα.

Οι Αρχαίοι Αιγύπτιοι πίστευαν  πως οι σκαραβαίοι ήταν μόνο αρσενικοί, κι ότι αναπαράγονταν ρίχνοντας το σπέρμα τους στο σβόλο της κοπριάς, όπως ο ήλιος που εμφανίζεται ανανεωμένος σαν από το πουθενά κάθε πρωί. Κι έπειτα, όταν τα μωρά του σκαραβαίου ξεμύτιζαν μόνα τους από την μπάλα, οι Αιγύπτιοι έβλεπαν μια επανάληψη της «ανάστασης» του θεού τους. Άλλωστε ο Σκαραβαίος της αρχαίας Αιγύπτου συμβολίζει την Ανάσταση και την εκ νέου γέννηση, τη μέλλουσα αιώνια ζωή των ενδόξων νεκρών και είναι φυλαχτό και γούρι! 

Γι' αυτό, λοιπόν, αναγόρευσαν τον σκαραβαίο σε ιερό κι έφτιαχναν φυλαχτά και κοσμήματα με τη μορφή του και την έβαζαν ακόμη και στις μούμιες των Φαραώ τους, πάνω από την καρδιά. Κατά την αιγυπτιακή θρησκεία, μετά τη δύση του ηλίου ο ήλιος πήγαινε να φωτίσει τον κόσμο των νεκρών, και κάθε πρωί ανανεωνόταν από τον Χεπρί. Η έξοδος των προνυμφών από την κοπριά (νεκροί) στο φως ήταν ακόμα μια νήξη προς την ιδιότητα του Χεπρί.

Λόγω αυτής της σύνδεσης, ο σκαραβαίος είχε συμβολική σημασία και στη λατρεία του θανάτου και των τάφων. Φυλακτά σκαραβαίου τοποθετούνταν στο νεκρό, ενώ κάποτε και πάνω στην περιοχή της καρδιάς της μούμιας όπως στην περίπτωση του φαραώ Τουταγχαμόν, ως σύμβολα αναγέννησης και ανάστασης. Ο σκαραβαίος στην καρδιά είχε σκοπό επίσης να μην επιτρέψει την καρδιά να ψευδομαρτυρήσει κατά του κατόχου της στη τη δίκη της ψυχής.

Τα φυλακτά των σκαραβαίων ήταν ιδιαίτερα δημοφιλή γενικά στην Αίγυπτο, όχι μόνο στους τάφους, και πολλοί φαραώ χρησιμοποιούσαν το σκαραβαίο ως σφραγίδα. Αλλά και στην Κρήτη των Μινωιτών περίπου τα ίδια πίστευαν. Το πόσο μάλιστα ισχυρή ήταν διαχρονικά αυτή η πίστη στον σκαραβαίο φαίνεται και από το τι συνέβη στον Εβανς όταν έψαχνε τα ερείπια της Κνωσού: Άκουσε από τις χωριάτισσες για τις «γαλατόπετρες» που έφερναν μπόλικο γάλα στις λεχώνες. Όταν ζήτησε να δει αυτές τις γαλατόπετρες, διαπίστωσε ότι ήταν ομοιώματα σκαραβαίων, άλλοτε λίθινα κι άλλοτε πήλινα.

Ο μύθος του  Σίσυφου...

Στην Ελληνική μυθολογία έχουμε ένα παρόμοιο και πολύ διδακτικό μύθο, αυτόν του Σίσυφου. Συχνά στις μέρες μας γίνεται αναφορά στον μύθο του Σίσυφου σε μια προσπάθεια να συσχετισθεί, η άκαρπη και μάταιη πολλές φορές προσπάθεια των κόπων και των θυσιών των ανθρώπων με αυτή του Σίσυφου. Σύμφωνα με τον Μύθο, επειδή ο Σίσυφος θύμωσε τους θεούς, αυτοί τον τιμώρησαν να ζει μέσα στα Τάρταρα και στα σκοτάδια του, να σπρώχνει ένα βράχο συνεχώς προς την κορυφή του λόφου και λίγο πριν την κορυφή να κουράζεται και μην αντέχοντας το βάρος του, ο βράχος να ξεφεύγει, να κατρακυλάει πίσω στους πρόποδες και ο Σίσυφος να αρχίζει πάλι από την αρχή την ίδια προσπάθεια.

Σύμφωνα με τον μύθο, ο Σίσυφος αντιπροσωπεύει τη συμπυκνωμένη προσπάθεια της ανθρωπότητας σε μία χωρίς τέλος, επίπονη, ανοδική και εξελικτική πορεία και όχι τον άνθρωπο και τις ατομικές του προσπάθειες. Η ανθρωπότητα έχει τον «βράχο» της, το βαρύ της φορτίο που με πολύ κόπο και συνεχή προσπάθεια το σπρώχνει προς την κορυφή. Σπρώχνοντας το φορτίο της, το φορτίο της γνώσης, της επιστήμης, της τεχνολογίας, των κοινωνικών αξιών, μέσα από μία συνεχή πάλη του καλού του κακού, της ελευθερίας και της δουλείας, του σωστού και του λάθους, του λογικού, του παράλογου και της βλακείας, του δίκαιου και του άδικου, της ισότητας, ισονομίας και ισοπολιτείας και μέσα από μία διαρκή πάλη των αντιθέσεων που φέρνει την εξέλιξη, η ανθρωπότητα, κοπιάζει, αγωνιά και βήμα- βήμα σπρώχνει το «βράχο της» προς τη κορυφή. Φτάνει τον «βράχο», λίγο πριν την κορυφή.

Ο «βράχος» όμως ξεφεύγει. Κυλά. Δεν θα μπορούσε ο μύθος να ισορροπήσει τον βράχο, να τον φτάσει στην κορυφή! Η κορυφή θα σήμαινε το τέλος της προσπάθειας. Θα σήμαινε το τέλος της εξέλιξης και τέλος στην εξέλιξη δεν υπάρχει. Οι αντικειμενικές συνθήκες γύρω μας διαμορφώνουν διαρκώς νέες ανάγκες που ζητούν τη λύση τους, νέα ερωτηματικά που ζητούν τις απαντήσεις του, απαιτούν νέες γνώσεις και νέους χειρισμούς. Η ανθρωπότητα και η γενιά που την εκπροσωπεί την κάθε συγκεκριμένη στιγμή με την ευρύτερη έννοια μέσα στον χρόνο- μπορεί και φέρνει λίγο πριν την κορυφή τον «βράχο» της, το φορτίο της. Κάποια στιγμή όμως «αδειάζει», πεθαίνει βιολογικά και πνευματικά και είναι κατώτερη των διαμορφωμένων περιστάσεων. Κουράζεται, χάνει τον έλεγχο όπως ο Σίσυφος, και ο «βράχος» ξεφεύγει, κατρακυλά.

Φτάνει στους πρόποδες. Γίνεται μια «παύση», όσο διαρκεί να κυλήσει ο βράχος και να κατέβει ο Σίσυφος στους πρόποδες. Εκεί, όλα ξεκινούν από την αρχή. Σηματοδοτείται μια καινούργια αρχή. Η ανθρωπότητα είναι υποχρεωμένη να ζήσει τα ίδια από την αρχή. Η καινούργια γενιά που θα ξεκινήσει τον επίπονο ανηφορικό της δρόμο, είναι υποχρεωμένη να μάθει από την αρχή πχ. τι είναι ισότητα, ελευθερία, δημοκρατία, φασισμός κλπ. γιατί οι πληροφορίες και οι γνώσεις αυτές δεν είναι καταγραμμένες στον ανθρώπινο εγκέφαλο σαν κληρονομικότητα. Όχι μόνο είναι υποχρεωμένη να τις μάθει θεωρητικά αλλά να τις ζήσει και εμπειρικά. Ο Αριστοτέλης έχει πει ότι η νέα γενιά είναι άγραφη! Ο πολιτισμός διδάσκεται. (Το βλέπουμε και στην καθημερινή ζωή μας.

Ένα μικρό παράδειγμα. Οι νέοι δεν δέχονται τις «συμβουλές» των εμπείρων ενηλίκων. Αρνούνται. Αμφισβητούν. Θέλουν μόνοι τους να αποκτήσουν γνώσεις ακόμα και μέσα από τις προσωπικές τους εμπειρίες, τα δικά τους λάθη!) Αυτή είναι η μοίρα της ανθρωπότητας! Είναι υποχρεωμένη να ζει και να μαθαίνει από την αρχή τα ίδια. Αυτός είναι ο Μύθος του Σίσυφου. Η νέα γενιά των ανθρώπων στο καινούργιο αυτό ξεκίνημα, με ότι έχει σωθεί ή επιλεγεί από την μέχρι τότε συσσωρευμένη πείρα της ανθρωπότητας, συν τις νέες γνώσεις που προσθέτει η ίδια και μέσα πάντα από την πάλη των αντιθέσεων που φέρνει την εξέλιξη, «σπρώχνει» επίπονα το δικό της φορτίο της και το φέρνει με τη σειρά της λίγο πριν την κορυφή. Δίνει ότι μπορεί να δώσει. Εκεί «αδειάζει», πεθαίνει, κουράζεται και αυτή, γίνεται κατώτερη των περιστάσεων, χάνει τον έλεγχο της κατάστασης, ξεφεύγει και πάλι ο «βράχος».

Και πάλι από την αρχή, παραλάβει η εκάστοτε νέα γενιά σε μία διαρκή επίπονη εξελικτική πορεία… Το μέλλον σκοτεινό, όπως και τα Τάρταρα που αγωνιά και δουλεύει ο Σίσυφος. Δεν ξέρεις τι θα βγάλει. Κάποτε είχε πει ο Αϊνστάιν « δεν ξέρω πως θα γίνει ο 3ος Παγκόσμιος πόλεμος, ο 4ος όμως θα γίνει με τόξα και βέλη!» Υπονοούσε μία κοινωνία πρωτόγονης κατάστασης… 

Το μήνυμα του Μύθου όμως βασικά είναι αισιόδοξο. Δεν υπάρχει εγκατάλειψη. Δεν υπάρχει τέλος. Υπάρχει πάντα μια νέα αρχή. Ένα νέο ξεκίνημα. Η ανθρωπότητα βρίσκει διαρκώς το φορτίο της. Η προσπάθεια δεν είναι άκαρπη, ούτε μάταια. Είναι κομμάτι της γενικότερης εξέλιξης μέσα στον χρόνο. Το μεγαλείο βρίσκεται σε αυτή την επίγνωση… ταυτόχρονα με το ξεκίνημα και ο γυρισμός. Το πεπρωμένο της ανήκει. Ο «βράχος» κυλάει ακόμα… « Τα πάντα ρει»… και ο σοφός λαός μας λέει: «πέτρα που κυλά δεν χορταριάζει!»

Άρα, δεν θα μπορούσε η Ελληνική Μυθολογία με τον Μύθο του Σίσυφου να πραγματεύεται ένα μύθο με αποθαρρυντικό μήνυμα για τον ανθρώπινο κόπο, όπως θα συνέβαινε, αν υπονοούσε το μάταιο των προσπαθειών του ανθρώπου. Θα ερχόταν σε αντίθεση με την «αξιολόγηση» που υπήρχε από τους Θεούς σχετικά με τους θνητούς, τους οποίους τους περίμεναν τα Ηλύσια Πεδία μόνο αν είχαν αξιοποιήσει τα προσόντα και τα αγαθά που τους είχαν δώσει οι αθάνατοι ευεργέτες τους και είχαν κάνει σπουδαία έργα στη ζωή τους ζώντας παράλληλα με αρετή! 

Σύμφωνα δηλαδή με την Μυθολογία, μετά θάνατον στα Ηλύσια πεδία βασιλεύουν οι θνητοί που αξιοποίησαν τα προσόντα τους και διακρίθηκαν για τα έργα και τις αρετές του. Όσοι δεν αξιοποίησαν αυτές τις δυνατότητες κατά την διάρκεια του βίου τους, οδηγούνται ως νεκροί στα σκοτεινά παλάτια του Άδη και στα Τάρταρα πηγαίνουν όσοι έχουν διαπράξει σκοτεινά εγκλήματα. Αν Μύθος του Σίσυφου, αναφερόταν στο μάταιο των προσπαθειών του ανθρώπου, με το να αναγνωρίζει τρόπον τινά τη φυσική του αδυναμία να πράξει σπουδαία έργα, δεν θα υπήρχε ο διαχωρισμός στην μετά θάνατο ζωή ανάλογα με τα εν ζωή έργα του. 

Συνεπώς ο μύθος του Σίσυφου δεν συμβολίζει τη ματαιότητα των προσπαθειών του ανθρώπου σε ατομική βάση αλλά την συλλογική προσπάθεια της ανθρωπότητας, όπως αναλύθηκε παραπάνω...!

Πηγές :

Τα μυστικά τουσκαραβαίου & Αλμπέρ-Καμύ, Ο μύθος του Σίσυφου

 Επιλογές, επεξεργασία, επιμέλεια δημοσιεύσεων/αναδημοσιεύσεων Πλωτίνος

Μυσταγωγία- Μυθαγωγία

Η "Φύση" του παντός...

“Ήρωας είναι κάποιος που δίνει τη ζωή του σε κάτι που είναι μεγαλύτερο από τον ίδιο.” 

Joseph Campbell

Όσο περισσότερο αισθάνεσαι συνδεδεμένος με την μητέρα Γη, την φύση, το σύμπαν, τόσο περισσότερο αντιλαμβάνεσαι πως ολόκληρη η ύπαρξη είναι μέρος σου,  κι εσύ είσαι μέρος ολόκληρης τής ύπαρξης, ενωμένος με το όλον. Όπως επάνω έτσι και κάτω, όπως μέσα,  έτσι και έξω. Αναφέρει χαρακτηριστικά ο Μάρκος Aυρήλιος: "

"..Aυτό να αναλογίζεσαι πάντα: ποια είναι η Φύση του παντός και ποια η δική μου φύση, και πώς σχετίζεται η μια με την άλλη και ποιο μέρος ποιου συνόλου είναι η δική μου. Και πως κανείς δεν σ’εμποδίζει να κάνεις και να λες ό,τι είναι σύμφωνο με τη Φύση, της οποίας είσαι μέρος."

Απ΄ την στιγμή που αντιληφθείς, πως είμαστε μέλος ο ένας τού άλλου, τότε ξαφνικά αλλάζει η οπτική σου. Τότε τα δέντρα δεν είναι κάτι ξένο, είναι ένα κομμάτι σου, που προετοιμάζει τροφή για σένα. Τα πάντα είναι ένας ατελείωτος, ενωμένος ωκεανός.

Όταν εισπνέεις παίρνεις το οξυγόνο μέσα σου, όταν εκπνέεις δίνεις διοξείδιο τού άνθρακα. Τα δέντρα εισπνέουν το διοξείδιο τού άνθρακα και εκπνέουν οξυγόνο. Μπορείς να το δεις. Υπάρχει μία διαρκής επικοινωνία. Είμαστε συντονισμένοι. Η πραγματικότητα είναι μία ενότητα και με την ιδέα τού «εμένα», τού «εσύ», τού «εγώ», βγαίνεις εκτός πραγματικότητας. Κι απ΄ την στιγμή που μπαίνει μέσα σου αυτή η λανθασμένη αντίληψη, τότε ολόκληρη η ύπαρξη αναποδογυρίζεται. Και τότε αρχίζει η τρέλα, αρχίζει η αρρώστια…

Ο Μάρκος Αυρήλιος αναφέρει σχετικά με τον τρόπο συντονισμού σε αυτή την ατραπό γνώσης και δράσης : 

"Μη συντονίζεις μόνο την ανάσα σου με τον αέρα που σε περιβάλλει, μα και τη διάνοια σου με τον Νου που εμπεριέχει τα πάντα. Πολύ περισσότερο από τον αέρα, η νοερή δύναμη έχει διαχυθεί και βρίσκεται παντού διαθέσιμη για όποιον έχει τη βούληση να την τραβήξει μέσα του, όπως ο αέρας είναι διαθέσιμος για όποιον μπορεί να αναπνεύσει...Σκάβε μέσα σου. Μέσα σου είναι η πηγή του καλού και θα αναβλύζει πάντα αν πάντα την αναζητείς.... Την ύπαρξή σου έλαβες ως μέρος ενός συνόλου. Θα εξαφανισθείς αργότερα μέσα σ’ εκείνο που σε γέννησε. Ή μάλλον θα μεταβληθείς και θ’ αναληφθείς στον λόγο που σε δημιούργησε."

Επιλογές, επεξεργασία, επιμέλεια δημοσιεύσεων/αναδημοσιεύσεων Πλωτίνος

Μυσταγωγία- Μυθαγωγία

Πολυπολιτισμικότητα και ανοιχτές κοινωνίες

«Γιατί ο άνθρωπος δεν είναι απλώς μια βιολογική πραγματικότητα, αλλά και μια πολιτισμική πραγματικότητα» 

Σαβατέρ, «Μιλώντας στο γιο μου».

Κάθε απόπειρα χαρακτηρισμού ή αξιολόγησης μιας κοινωνίας ή του απότοκου πολιτισμού της προϋποθέτει και συνεπάγεται τον εντοπισμό του κυρίαρχου στοιχείου. Στην αξιολογική βαθμίδα δεσπόζουσα θέση κατέχει η συνύπαρξη διαφορετικών πολιτιστικών στοιχείων μέσα σε ένα στενό ή ευρύτερο πλαίσιο κοινωνικής ζωής. Εξαιτίας αυτού του στοιχείου οι κοινωνίες και ο πολιτισμός χαρακτηρίζονται από το στοιχείο της πολυπολιτισμικότητας.

Η πολιτιστική πολυφωνία και ποικιλότητα διαφαίνεται σε ένα ευρύ φάσμα τομέων και αφορά τόσο την καθημερινότητα όσο και τη βαθύτερη δομή και περιεχόμενο του ίδιου του πολιτισμού. Η πολυπολιτισμικότητα ως εγγενές στοιχείο του σύγχρονου πολιτισμού διαμορφώθηκε ως απόρροια της παγκοσμιοποίησης που τείνει να επιβάλει με εξουσιαστικό τρόπο τη «λογική», τις «ανάγκες» και το «αξιακό» της σύστημα.

Ειδικότερα, την πολυπολιτισμικότητα ευνόησε και προκάλεσε η διευκόλυνση των μετακινήσεων μεγάλου αριθμού ατόμων από χώρα σε χώρα. Οι μετακινήσεις αυτές αφορούν τόσο τους μετανάστες – πρόσφυγες όσο και το μαζικό τουρισμό αλλά και την τάση – ανάγκη κάποιων να αναζητούν σε άλλη χώρα εργασία (οικονομικοί μετανάστες). Έτσι, διαμορφώθηκαν κοινωνίες πολυφυλετικές, πολυγλωσσικές, πολυθρησκευτικές και πολυεθνικές.

Οι άνθρωποι στις νέες χώρες – κοινωνίες καθίστανται φορείς και αντίστοιχων τρόπων ζωής και νοηματοδότησης της πραγματικότητας. Τα δυο αυτά στοιχεία δεν ορίζουν μόνον την έννοια «πολιτισμός» αλλά συνιστούν και τους βασικούς πυλώνες της πολυπολιτισμικότητας. Άνθρωποι, δηλαδή, διαφορετικοί συνυπάρχουν σε ένα πλαίσιο όχι μόνο μεταφυσικό ή νοματοδότησης της ύπαρξής τους αλλά και σε μια πρακτική στάση ζωής και συμπεριφοράς που περιλαμβάνει τις προτεραιότητες των υλικών αναγκών. Ένα πλέγμα, λοιπόν, διαφορετικοτήτων συνυφαίνει τον πολυπολιτισμικό χαρακτήρα των σύγχρονων κοινωνιών. 

Ένας άλλος παράγοντας που ευνόησε – διευκόλυνε την πολυπολιτισμικότητα είναι και η εξέλιξη των δικτύων επικοινωνίας και ενημέρωσης. Η αμεσότητα, η ταχύτητα και η καθολικότητα – παγκοσμιότητα των σύγχρονων δικτύων ενημέρωσης συνέβαλαν καταλυτικά όχι μόνο στην ενοποίηση του γήινου χώρου αλλά και στην πολυχρωμία του. Το τοπικό αποχρωματίστηκε ή εμπλουτίστηκε από άλλα ξενικά στοιχεία. Οι ιδέες διακινούνται ελεύθερα και ταχύτατα πυροδοτώντας νέες σκέψεις και διαμορφώνοντας νέες συμπεριφορές.  

Οι χωροχρονικές αποστάσεις περιορίζονται και οι πολιτισμοί πλέον υπόκεινται σε μια ατέρμονη – και εν πολλοίς- ανεξέλεγκτη διαδικασία αλληλεπιδράσεων και επιρροών, συγκρίσεων αλλά όχι σπάνια και συγκρούσεων. Έτσι διαμορφώνεται ένας νέος τύπος πολιτισμού όπου συντίθενται τα διαφορετικά χωρίς να οδηγούνται στην ομοιογενοποίηση. Η πολυπολιτισμικότητα, δηλαδή, ανθοφορεί πάνω στη νέα πραγματικότητα που διαμορφώνει η οικουμενικότητα της πληροφορίας που επιτρέπει σε άτομα και κοινωνίες να γνωρίζουν, να οικειοποιούνται και να μορφοποιούνται κάτω από το θησαυρό των πολιτιστικών ετεροτήτων. Έτσι, λοιπόν, η ελεύθερη διακίνηση των πληροφοριών δημιουργεί το βασικό πλαίσιο και τον αναγκαίο ιστό της πολυπολιτισμικότητας.

Σημαντική, επίσης, στη δημιουργία των πολυπολιτισμικών κοινωνιών είναι και η συμβολή των οικονομικών διεργασιών που επιτελούνται σε παγκόσμιο επίπεδο. Επιβλήθηκε μια οικουμενική οικονομική αγορά που διευκόλυνε-νει όχι μόνο την ελεύθερη διακίνηση αγαθών, εμπορευμάτων και κεφαλαίων, αλλά και ανθρώπων και ιδεών. Οι υπερεθνικοί νόμοι της αγοράς αναδιαμόρφωσαν όχι μόνο την υλική βάση του κοινωνικού οικοδομήματος αλλά και το εποικοδόμημα όπου ανθοφορούν οι ιδεολογίες, οι νοοτροπίες, οι αντιλήψεις, οι αξίες και γενικά τα πνευματικά και πολιτιστικά στοιχεία. Άνθρωποι, θεσμοί και συμπεριφορές προσαρμόζονται στη νέα πραγματικότητα που απαιτεί κατανόηση, συνεργασία και ανεκτικότητα. Τα υλικά και άυλα στοιχεία της νέας οικονομικής πραγματικότητας (εμπορεύματα – νοοτροπίες) συνυφαίνουν ένα πρωτόγνωρο πλέγμα – πλαίσιο συνύπαρξης διαφορετικών στοιχείων που λειτουργούν ως θερμοκήπιο των πολυπολιτισμικών κοινωνιών. Οικονομία και πολιτισμός αλληλεπιδρούν και αλληλοδιαμορφώνονται.

 Η συμβολή, επομένως, των παραπάνω αιτιακών παραγόντων (μετανάστευση - ελεύθερη ροή πληροφοριών – παγκοσμιοποίηση οικονομίας) αναμόρφωσαν ριζικά τη δομή και το «ύφος» των σύγχρονων κοινωνιών και τις κατέστησαν «ανοιχτές». Η δύναμη της τεχνολογίας και η διάχυση της επιστημονικής γνώσης σε ευρύτερα στρώματα ανθρώπων διευκόλυναν αναμφισβήτητα την ώσμωση διαφορετικών πολιτιστικών στοιχείων διαμορφώνοντας έτσι νέο πλαίσιο κοινωνικών σχέσεων και όρους – κανόνες κοινωνικής συνύπαρξης. Διαπιστώνεται μια κοινωνική κινητικότητα που στο τέλος ισορροπεί πάνω στα βάθρα της διαφορετικότητας και της ανοχής προς το «ξένο».

Όλοι, πλέον, δέχονται και συνειδητοποιούν πως τα Κυκλώπεια τείχη του «διαφορετικού», του «άλλου» και του «ξένου» δεν μπορούν πια να εγκλωβίσουν άτομα και κοινωνίες στο ναρκισσισμό του οικείου, του τοπικού, του εθνικού και της ψευδαίσθησης της μοναδικότητας του δικού μας πολιτισμού. Όλα αυτά, λοιπόν, συνέβαλαν και συμβάλλουν στο βάθεμα της πολυπολιτισμικότητας των κοινωνιών.

Ωστόσο, πολλοί είναι κι εκείνοι που διατείνονται πως η πολυπολιτισμικότητα εκτός από την ποικιλότητα και την ώσμωση των διαφορετικοτήτων εμπεριέχει και τα στοιχεία της αμφιβολίας, της κριτικής και την αβεβαιότητας. Ο σύγχρονος άνθρωπος στις πολυπολιτισμικές κοινωνίες είναι υποχρεωμένος να διακινδυνεύσει καθημερινά τις βεβαιότητες του παρελθόντος και να εθίζει στην ιδέα μιας ζωής όπου τίποτα δεν είναι προδιαγεγραμμένο. Δηλαδή, ο σύγχρονος άνθρωπος πρέπει «να συντηρείται από τον κίνδυνο, την αβεβαιότητα, την αγωνία» (Μορέν).

Ένας υπόκωφος «θόρυβος» - προϊόν της πάλης των διαφορετικών στοιχείων – τρομάζει το σύγχρονο άνθρωπο που γαλουχήθηκε στις εθνικές, θρησκευτικές και πολιτικές – ιδεολογικές βεβαιότητες. Η ανάγκη να ισορροπεί πάνω διαφορετικά και αλληλοσυγκρουόμενα στοιχεία προκαλεί φόβο και όχι σπάνια έναν ιδιόμορφο ίλιγγο. Την ανάγκη να υπάρχει δημιουργικά και ειρηνικά με το διαφορετικό και το «ξένο» το ερμηνεύει ως εντολή για συμμόρφωση και παραίτηση από το οικείο (γλώσσα, θρησκεία…). Οι μονοδιάστατες θεωρήσεις του χθες και οι απλουστευτικές προσεγγίσεις της πραγματικότητας ορρωδούν μπροστά στην πολυπολιτισμική πραγματικότητα που κατακλύζεται από τη συνθετότητα και την πολυπλοκότητα.

Αν παλιά ανατραφήκαμε με το νόμο της διάζευξης και όχι της συμπληρωματικότητας, σήμερα είμαστε υποχρεωμένοι να αποδεχτούμε τις αναγκαιότητες που επιβάλλει η πολυπλοκότητα και η τυχαιότητα της γόνιμης πρόσμειξης των διαφορετικών στοιχείων μέσα στους κόλπους μιας πολυπολιτισμικής κοινωνίας. Σχετικά, ο Γάλλος φιλόσοφος Εντγκάρ Μορέν επισημαίνει: «Τότε μόνο θα μπορέσουμε να καταλάβουμε ότι όσο περισσότερο μια κοινωνία είναι πολύπλοκη, τόσο περισσότερο περιέχει μέσα της τις δυνατότητες ανταγωνισμών, συγκρούσεων και αταξίας, τόσο περιέχει μέσα της, ταυτόχρονα, τις δυνατότητες καινοτομιών, στρατηγικών και απαντήσεων στις δυνάμεις της διάλυσης, τόσο θα έπρεπε να περιέχει μέσα της, για να αντισταθμίσει την οργανωτική της ευθραυστότητα, την αδελφοποιητική επικοινωνία που μεταβάλλει την αταξία σε ελευθερία» («Αφήνοντας τον Εικοστό Αιώνα»).

Ένα άλλο στοιχείο της πολυπολιτισμικότητας των κοινωνιών μας είναι κι αυτό της απροσδιοριστίας των κοινωνικών και πολιτιστικών διεργασιών που επιτελούνται στον πυρήνα τους. Η πολυσυλλεκτικότητα, ως τυχαίο γεγονός αναπάντεχων προσμείξεων, θέτει σε δοκιμασία την παραδοσιακή αντίληψη της φυσικής επιστήμης για την ύπαρξη μιας αιτιοκρατίας στο σύμπαν που αποτρέπει το τυχαίο που πολλές φορές γονιμοποιεί θετικά την πρόοδο και την εξέλιξη. Η απιθανότητα της συνύπαρξης πολιτισμικών ετεροτήτων μπορεί να λειτουργήσει ως θερμοκήπιο καινοτομιών και αλλαγών σε πολλούς τομείς της κοινωνικής ζωής.

Η πολυπολιτισμικότητα συνιστά μια αναγκαιότητα και ως τέτοια πρέπει να την προσλαμβάνουμε για να κατανοήσουμε πληρέστερα τη νέα πραγματικότητα αλλά και να προγραμματίσουμε τις αντιδράσεις μας. Οι φοβικές συμπεριφορές τυφλώνουν την όρασή μας και παραποιούν την αλήθεια που μας περιβάλλει μέσα από τη συνθετότητα, την πολυχρωμία και την τυχαιότητά της.

«Στην πραγματικότητα, λοιπόν, ο φυσικός, βιολογικός και ανθρωποκοινωνικός κόσμος μας, αυτός της ύπαρξής μας και της νοημοσύνης μας, είναι ένα μείγμα/συνδυασμός της Τάξης (νόμοι, κανόνες, κανονικότητες, δομές, πιθανότητες) και της Αταξίας (τυχαίο, αναταραχές, τυχαίες συναντήσεις, συγκρούσεις, διασπορές)» (Εντγκάρ Μορέν).  

Του συνεργάτη της Μυσταγωγίας – Μυθαγωγίας, Ηλία Γιαννακόπουλου, Φιλόλογου. E-mail: iliasgia53@gmail.com  

Επιλογές, επεξεργασία, επιμέλεια δημοσιεύσεων/αναδημοσιεύσεων Πλωτίνος

Μυσταγωγία- Μυθαγωγία

Αποσυμβολισμός των Αθλων του Θησεά

Η ομιλία δόθηκε στην Αθήνα, στην αίθουσα του σωματείου ΕΛΛΗΝ.Α.Ι.Σ., στις 28 Νοεμβρίου 2017, και βιντεοσκοπήθηκε από τις «Φρυκτωρίες».

Στο σημερινό μας μυθαγωγικό και μυσταγωγικό ταξίδι, θα εξετάσουμε τους άθλους του Θησέα,  του κατεξοχήν ήρωα της Αθήνας,  ο οποίος  ένωσε τις πόλεις της Αττικής σε μία, δίνοντας τους το όνομα «αι Αθήναι», προς τιμήν της Θεάς Αθηνάς.  

Η εξιστόρηση μας  δεν θα περιοριστεί στην αφήγηση των  γνωστών  λίγο - πολύ άθλων του Θησέα, αλλά θα επιχειρήσουμε αντίθετα, να ανιχνεύσουμε τα αλληγορικά και αρχετυπικά μηνύματα,  που εμπεριέχονται στον πυρήνα τους.  Όπως είναι γνωστό, πίσω από όλους τους μύθους, υπάρχουν διαχρονικά παγκόσμια επαναλαμβανόμενα αρχετυπικά μοτίβα, τα οποία  χρησιμοποιούν ως όχημα τους τα σύμβολα, καθώς η δύναμη της εικόνας, και των συμβόλων είναι ισχυρότερη του λόγου (κάτι που ισχύει έως  σήμερα).   Θα πρέπει να αναφέρουμε εν τάχει, πως οι μυθολογικές αλληγορικές αναφορές είναι δυνατόν να ερμηνευθούν βάση ενός τετραπλού ερμηνευτικού σχήματος, το οποίο περιλαμβάνει τον ιστορικό, τον ηθικό, τον αλληγορικό, και τέλος, τον διαισθητικό ή ενορατικό τύπο ερμηνείας ενός συμβόλου. Για τις δύο τελευταίους τύπους ερμηνείας χρειάζεται μακρά μελέτη,  ώστε να «συντονιστεί», και να μάθει να λειτουργεί  με αντίστοιχο τρόπο το πνεύμα προς  αυτές.

Ας δούμε σε αυτό το σημείο τη μέθοδο που αναφέρει πως χρησιμοποιούσε  ο  Πλωτίνος, για την κατανόηση  του νοήματος των συμβόλων, τα οποία αποτελούν βασικά εργαλεία στην αποκρυπτογράφηση  των μυθολογικών αναφορών.

Πριν εξετάσουμε τους άθλους του Θησέα, θα πρέπει να αναφέρουμε  πως σε όλους τους πολιτισμούς, υπάρχουν στάδια – μυητικές δοκιμασίες, τις οποίες οι ήρωες οφείλουν να ξεπεράσουν τόσο για να λυτρωθούν οι ίδιοι, όσο  και η  κοινωνία στην οποία είναι ενταγμένοι.   Το αρχέτυπο του ήρωα ξεκινά  πάντα με την  αρχική  αναζήτηση,  συνεχίζει με το κάλεσμα στην περιπέτεια, τις δοκιμασίες-άθλους,  έως τη στιγμή νίκης, της επιστροφής,  και της τελικής καταλυτικής  μεταμόρφωσης τους.  Μέσα από αυτή την διαδικασία,  αναδύεται εντέχνως, η διαχρονική ισχύ των μυθικών ηρώων, τους οποίους  συναντάμε έως και σήμερα  στην σύγχρονη μυθοπλασία. Κινηματογραφικές επιτυχίες όπως ο πόλεμος των άστρων, το Matrix, το Avatar, ο Harry Potter, και τόσες άλλες, ακολουθούν τα κλασσικά αυτά αρχετυπικά μυθολογικά μοτίβα.

Για τους αρχαίους Έλληνες , οι ήρωες σηματοδοτούσαν την ικανότητα «υπέρβασης» και «εξύψωσης του ανθρώπου», καθώς ως «ημίθεοι» αποτελούσαν τον σύνδεσμο ανάμεσα στους Θεούς και τους ανθρώπους. Ήταν οι λίγοι, οι «εκλεκτοί», οι οποίοι ακολουθούσαν την δύσκολη «ατραπό».

Μία «ατραπό», η οποία προϋπόθετε να υπερβούν τα ανθρώπινα. Ήταν αυτοί που «αναλάμβαναν» να θυσιαστούν για το κοινωνικό σύνολο, ώστε να ευημερεί η κοινωνία. Θυσίαζαν το «εγώ», για το «εμείς», παρότι και αυτοί ήταν αναγκαστικά υποταγμένοι στο πεπρωμένο και στα «τερτίπια» των Θεών. Μέσα από τους άθλους και την τραγικότητα της πορείας τους, υπήρξαν οι «λυτρωτές» της ανθρωπότητας.

Μέσα από τις «συμβολικές» δοκιμασίες που έπρεπε να ξεπεράσουν, έβγαιναν τελικά με τον ένα ή τον άλλο τρόπο θριαμβευτές, αφήνοντας παρακαταθήκη για τις επόμενες γενιές, την προσωπική θυσία, την λαχτάρα του θνητού ανθρώπου για αθανασία, την αναζήτηση της Θεϊκής μας υπόστασης, την αναζήτηση εν τέλη του αληθινού προορισμού της ψυχής...

«Αρχή σοφίας ονομάτων επίσκεψις», έλεγε ο Αντισθένης. Ήρωας είναι,  και θα έπρεπε να είναι, ο κάθε ένας από εμάς. Στην Ελληνική γλώσσα, η λέξη γενέθλια,  σηματοδοτεί ακριβώς  τις δυσκολίες της ζωής που καλείται να  ξεπεράσει κάθε άνθρωπος  κατά την διάρκεια του βίου (εκ της βίας ). Λίγο πριν, και στην αρχή του άθλου της ζωής, κάθε  ανθρώπινη ύπαρξη, περνά συνειδητά και ασυνείδητα  από τρία αρχικά μυητικά στάδια, τα οποία ταυτίζονται με τα μυητικά στάδια του μυθικού ήρωα, τα οποία προαναφέρθηκαν παραπάνω. Την προετοιμασία /κάλεσμα για την έξοδο από την μήτρα, την   μετάβαση/ προσαρμογή  σε ένα νέο φυσικό περιβάλλον, και την αποδοχή στον οικογενειακό/κοινωνικό κύκλο.

Ο Όμηρος διηγήθηκε αριστοτεχνικά  το ταξίδι αυτό, δια μέσω του  Οδυσσέα ο οποίος  πριν το ταξίδι του στην Τροία, (το οποίο συμβολίζει το ταξίδι της ψυχής)  αρνιόταν πεισματικά να αφήσει την θαλπωρή του σπιτιού του στην Ιθάκη. Κατά τον ίδιο τρόπο  και  εμείς ως έμβρυα  προτιμούμε την ασφάλεια της μητρικής  μακαριότητας. Υπακούοντας όμως στην ανάγκη και στον φυσικό  προορισμό μας, θα κληθούμε με τρόμο αρχικά, να αρχίσουμε το επίπονο ταξίδι   της ζωής μας.

Ως ένας άλλος Οδυσσέας,  κάθε ένας από εμάς,  θα χρειαστεί να ξεπεράσει εμπόδια κατά την διάρκεια του βίου του. Να παλέψει με Κύκλωπες, να κολυμπήσει σαν ναυαγός σε φουρτουνιασμένες θάλασσες, να ξεπεράσει τις σειρήνες και τους λωτοφάγους. 

Η ζωή είναι ωραία και αξίζει να τη ζήσουμε , όταν της δώσουμε πολύτιμο  περιεχόμενο. Το ταξίδι της ζωής, που ζει  ο κάθε ένας από εμάς αφορά κυρίως τη δική του ατομική ύπαρξη, για όσο η ψυχή του θα πλέει στους ωκεανούς για να κατακτήσει για ακόμα μία φορά πιο συνειδητά πλέον την Ιθάκη της. …

Πριν συνεχίσουμε, θα πρέπει να σημειωθεί, πως  η  παρούσα προσπάθεια αποσυμβολισμού,  αφορά μία υποκειμενική φιλοσοφική και μυσταγωγική προσέγγιση,  η οποία καταλήγει σε συμπεράσματα,  αντλώντας   στοιχεία,  τόσο από αρχαίες πηγές, όσο και από   νεώτερες ψυχαναλυτικές, και ανθρωπολογικές  μελέτες.  Ας αρχίσουμε όμως να ξετυλίγουμε τον μίτο του μύθου του Θησέα.

Πατέρας του Θησέα ήταν ο Αιγέας, και μητέρα του η Αίθρα, κόρη του βασιλιά της Τροιζήνας. Ο Αιγέας είχε παντρευτεί ήδη δύο φορές,  αλλά   δεν μπορούσε να αποκτήσει διάδοχο, για αυτό τον λόγο ζήτησε χρησμό από το Μαντείο των Δελφών. Το Μαντείο του έδωσε τον ακόλουθο δυσνόητο χρησμό: «Μην ανοίξεις το ασκί του κρασιού σου πριν φτάσεις στην Αθήνα».

Ο Αιγέας μη κατανοώντας τον χρησμό, επισκέφθηκε τον φημισμένο για την σοφία του βασιλιά της Τροιζήνας Πιτθέα, με σκοπό να ζητήσει τη συμβουλή του. O Πιτθέας κατάλαβε πως ο Αιγέας θα αποκτούσε σύντομα ένα γιο, αλλά για να γίνει αυτό θα έπρεπε ο Αιγαίας να μεθύσει. Υποκρίθηκε όμως πως δεν μπορούσε να ερμηνεύσει τον χρησμό.

Ο Πιτθέας  είχε μία κόρη σε ηλικία γάμου την Αίθρα, και θέλοντας να επωφεληθεί της ερμηνείας του χρησμού,  διοργάνωσε γιορτή  με άφθονο κρασί, προς τιμήν του Αιγέα. Το βράδυ βρήκε τον  Αιγέας μεθυσμένο,  στην ίδια κλίνη με  την Αίθρα. Το επόμενο πρωί καταλαβαίνοντας τι είχε γίνει, ο Αιγαίας φεύγοντας άφησε πίσω το ξίφος του και ένα ζευγάρι σανδάλια κάτω από ένα βράχο, λέγοντας  στην Αίθρα πως αν το παιδί ήταν αγόρι, όταν θα γινόταν έφηβος, θα έπρεπε να σηκώσει τον βράχο,  και αφού έπαιρνε το ξίφος και τα σανδάλια, θα έπρεπε να πάει να τον βρει στην Αθήνα.

Όντως η Αίθρα έκανε ένα αγόρι τον Θησέα, ο οποίος μεγάλωσε στην Τροιζήνα. Πριν ακόμα γίνει 7 ετών, επισκέφθηκε την Τροιζήνα ο Ηρακλής. Ο Θησέας έπαιζε με άλλα παιδιά όταν είδαν τον Ηρακλή ο οποίος φόραγε την τρομερή του λεοντή. Και ενώ όλα τα παιδιά φοβήθηκαν και κρύφτηκαν, ο Θησέας νομίζοντας πως η λεοντή ήταν πραγματικό λιοντάρι, άρπαξε ένα τσεκούρι και όρμησε να το σκοτώσει ξαφνιάζοντας τον Ηρακλή, ο οποίος προέβλεψε λαμπρό και ηρωικό μέλλον στο μικρό Θησέα!!!

Όταν ο Θησέας έγινε 16 χρονών η Αίθρα τον οδήγησε στο σημείο που είχε αφήσει ο πατέρας του Αιγαίας το ξίφος και τα σαντάλια του. Ο Θησέας σήκωσε με ευκολία την μεγάλη πέτρα, και αποφάσισε να πάει στην Αθήνα για να βρει τον πατέρα του Αιγέα. Ο Παππούς του Πιτθέας και η μητέρα του Αίθρα, τον παρακαλούσαν να ταξιδέψει με πλοίο, διότι ο δρόμος ήταν εξαιρετικά επικίνδυνος και γεμάτος ληστές. Ο Θησέας όμως ήθελε να νικήσει τους ληστές και γίνει ήρωας σαν τον Ηρακλή, που τόσο θαύμαζε.

Η  μεταμόρφωση του Θησέα σε ήρωα, αναδεικνύεται, μέσα από τις δοκιμασίες/ άθλους  που ξεκινά, και που  ουσιαστικά αφορούν τον αλληγορικό  μυητικό δρόμο προς την Αθήνα. Οι  πρώτοι άθλοι του  είναι προπαρασκευαστικά στάδια για τους δύο σημαντικότερους τελευταίους άθλους  του,  που είναι  η κατάβαση του στον Λαβύρινθο με σκοπό την εξουδετέρωση του Μινώταυρου,  όπως και η κατάβαση του στον Άδη,  και η επιστροφή του από αυτόν.  Για την προπαρασκευή αυτή, τις μυητικές δηλαδή δοκιμασίες/άθλους,  κατ’ αντιστοιχία των φιλοσοφικών τελετουργιών, κάνει λόγο ο Πρόκλος στο ακόλουθο απόσπασμα του («Υπόμνημα εις τον Πλάτωνος πρώτον Αλκιβιάδην» 9.2 – 9.8) :

«Όπως, στις Τελετές προηγούνται οι καθαρμοί, τα ραντίσματα και οι εξαγνισμοί, που είναι ασκήσεις των απόρρητων Μυστηριακών δρώμενων και της μετουσίας του Θείου, έτσι, και η φιλοσοφική τελετουργία αποτελεί για εκείνους που στέλνονται προς την προκαταβολική κάθαρση,  και προετοιμασία της αυτογνωσίας και της αυτοφανέρωτης θέασης της ουσίας μας.».

Υπό αυτό συνεπώς το πρίσμα,  θα εξετάσουμε τους άθλους  του Θησέα, τόσο ως  νοητικές, όσο και ψυχοσωματικές δοκιμασίες,  τις οποίες καλείται να  ξεπεράσει ο συνειδητοποιημένος άνθρωπος,  ώστε με την ενσυνείδητη κατάδυση στον πυρήνα του  «είναι» του,   να επιτύχει την συμβολική θανάτωση των κατώτερων όψεων της προσωπικότητας του, και την αντίστοιχη πνευματική του αναγέννηση,  σε ένα νέο συνειδησιακό επίπεδο, ώστε να καταστεί εφικτή η  αυτοεπίγνωση και η αυτογνωσία.

Η φιλοσοφική  αυτή πορεία και αναζήτηση,  αφορά  ένα είδος προετοιμασίας για ένα άνοιγμα προς μία  άλλη λεπτότερη δόνηση, μία άλλη πιο διευρυμένη συνειδησιακά και πνευματικά πραγματικότητα.  Η φιλοσοφική αυτή  «μύηση»,  δεν είναι απλώς εισαγωγή σε ένα θεωρητικό σύστημα, αλλά μία  ολοκληρωτική ψυχική μεταστροφή, και συν στράτευση σε έναν νέο τρόπο ζωής.

Οι άθλοι

Οι άθλοι του Θησέα είναι εννέα,  όσες  ήταν και οι  ημέρες που διαρκούσαν οι μυητικές τελετές στα αρχαία  μυστήρια, κατ΄ αντιστοιχία ίσως των εννέα μηνών της κυήσεως.

Ο Αιγαίας όπως προαναφέρθηκε είχε κρύψει  τα σανδάλια του και το ξίφος του κάτω από μία ασήκωτη πέτρα. Αρχικά ο νεαρός Θησέας δεν γνώριζε  πως είναι   βασιλικής γενιάς. Σε μία μάλιστα από τις εκδοχές ο Θησέας δεν ήταν γιος του Αιγέα, αλλά του  Ποσειδώνα, συνεπώς είχε  και θεϊκή γενιά.

Ο Θησέας όταν ωριμάζει ηλικιακά – πνευματικά,  σηκώνει  το βράχο και παίρνει τα σανδάλια, τα οποία θα του δώσουν τη δυνατότητα να βρει τον αληθινό του προορισμό. Το σανδάλι συμβολίζει την μόνωση από την ύλη, ενώ το  ξίφος,  είναι σύμβολο της πνευματικής  διάκρισης. Είναι η στιγμή που  ο ήρωας αναγνωρίζει τον πνευματικό του προορισμό,  επιλέγοντας   συνειδητά και επίπονα  ανάμεσα σε εκείνο που εξυπηρετεί το Εγώ του αρχικά, αλλά  και σε εκείνο που εξυπηρετεί το σύνολο,  τον λαό της Αθήνας  το βασίλειο, το  οποίο θα κληρονομήσει αργότερα από τον πατέρα του.  Ας εξετάσουμε  τους άθλους του Θησέα ένα προς ένα.

Στον πρώτο άθλο, ο Θησέας αντιμετωπίζει τον Περιφήτη, ο οποίος ήταν γιος του Ηφαίστου. Ο Περιφήτης έστηνε καρτέρι στους περαστικούς,  και τους σκότωνε με ένα μεγάλο ρόπαλο. Ο Θησέας αφού τον νίκησε,   του πήρε το ρόπαλο. Το ρόπαλο όπως και σπαθί, είναι φαλλικά σύμβολα δύναμης και εξουσίας,  αλλά και  πνευματικής αφύπνισης . Η νίκη του Θησέα,   συμβολίζει την νίκη στις εσωτερικές βίαιες παρορμήσεις, και σηματοδοτεί την πνευματική του  μεταστοιχείωση.

Στον δεύτερο άθλο, αντιμετωπίζει τον Σίνι γιο του Ποσειδώνα, κυρίαρχου των Θαλασσών (του αστρικού κόσμου και κόσμου των συναισθημάτων).  Ο Σίνις σκότωνε τους περαστικούς δένοντας τους σε λυγισμένες κορυφές  δύο πεύκων,  τις οποίες ξαφνικά άφηνε ελεύθερες, σχίζοντας έτσι τα θύματα του στα δύο. 

Τα δύο πεύκα θα μπορούσαν να συμβολίζουν τις δύο αντίθετες δυνάμεις που φαινομενικά  δρουν  στο σύμπαν,  το θετικό και το αρνητικό, το καλό και το καλό, το αρσενικό και το θηλυκό κ.λπ.    Η  αρχή της πολιτικότητας  όπως ονομάζεται στον Ερμητισμό,  αποτελεί βασικό αντιληπτικό εργαλείο στην κατανόηση και ερμηνεία του κόσμου μας,  καθώς τα πάντα ορίζονται και κατανοούνται για τον ανθρώπινο μου,  μόνον μέσω της σύνδεσης και σύγκρισης με το αντίθετό τους. Πίσω όμως από τις φαινομενικά αντίθετες αυτές υποστάσεις , υπάρχει μία  ενοποιός   δύναμη, η οποία εκφράζεται συμβολικά από το κηρύκειο  του Θεού Ερμή στην Ελλάδα  ή το Γιν και το Γιανγκ, στην Ανατολή.  Ο Πλωτίνος  (Εννεάς  ΙΙ, 3, 7, 12-13) αναφέρει χαρακτηριστικά : «Το Πάν είναι πλήρες σημείων, και σοφός είναι αυτός που συμπεραίνει το ένα πράγμα από το άλλο».

Στον τρίτο άθλο ο Θησέας σκοτώνει την γουρούνα Φαιά (σκοτεινή) κόρη τεράτων, η οποία προκαλούσε καταστροφές στην περιοχή, αλληγορώντας την νίκη στα κατώτερα πάθη,  και στις υλικές εξαρτήσεις. Δεν είναι  φυσικά τυχαίο,  πως στα Ελευσίνια Μυστήρια θυσίαζαν προς τιμήν της Δήμητρας και της Κόρης θηλυκούς χοίρους για εξιλέωση,  ούτε επίσης τυχαίο, πως η Κίρκη μεταμόρφωσε σε χοίρους του συντρόφους του Οδυσσέα,  λόγω της βουλιμίας τους, και των σεξουαλικών τους ενστίκτων. Ο Αμερικανός ποιητής, Louise Glück ( «Η δύναμη της Κίρκης), βάζει τα εξής λόγια  στο στόμα της   Κίρκης , η οποία απευθύνεται  προς τον Οδυσσέα»: 

«Ποτέ δεν μεταμόρφωσα απλώς κάποιον σε γουρούνι. Κάποιοι άνθρωποι είναι γουρούνια,  εγώ τους έδωσα και του γουρουνιού την όψη. Με έχει κουράσει ο δικός σου κόσμος  (Οδυσσέα) που επιτρέπει σε μια μάσκα να συγκαλύπτει αυτό που υπάρχει από μέσα. Οι ναύτες σου δεν ήταν κακοί άνθρωποι, η  απείθαρχη ζωή τούς το έκανε αυτό, ως γουρούνια..Με τις δικές μου και των κοριτσιών μου τις φροντίδες, γλύκαναν αμέσως. Τότε τα μάγια αντέστρεψα, την καλοσύνη μου σου έδειξα, μα και τη δύναμή μου. Είδα , ότι θα μπορούσαμε να είμαστε ευτυχισμένοι εδώ, όπως ευτυχισμένοι είναι οι άντρες και οι γυναίκες όταν οι ανάγκες τους είναι απλές.»

Στον τέταρτο άθλο ο Θησέας,  αντιμετωπίζει τον Σκίρωνα, ο οποίος σε ένα στενό μονοπάτι υποχρέωνε  βίαια τους περαστικούς (σημερινή Κακιά Σκάλα),   να σκύψουν για να του πλύνουν τα πόδια. Όταν οι ανυποψίαστοι διαβάτες  έσκυβαν,  τους κλώτσαγε ώστε αυτοί να πέσουν στον  γκρεμό, όπου βρισκόταν μια τεράστια σαρκοφάγα χελώνα, που τους καταβρόχθιζε. 

Το μονοπάτι της νοητικής αφύπνισης είναι δύσκολο, επίπονο,  χρονοβόρο,  προϋποθέτει επιμονή και υπομονή, καθώς καλούμαστε να αναθεωρήσουμε,  και να ξεπεράσουμε  παγιωμένες νοητικές καταστάσεις,  και πεποιθήσεις.  Σκοπός της πνευματικής αφύπνισης είναι η γνώση του εαυτού μας, της πραγματική μας φύσης,  και η αναγνώριση της θεϊκής μας υπόσταση, ς η οποία  βρίσκεται βαθειά κρυμμένη μέσα μας (χελώνα). Σοφία είναι να νικήσουμε τον εαυτό μας, ενώ άγνοια είναι να νικηθούμε από αυτόν.  Σκάβε μέσα σου («Ένδον σκάπτε»), έλεγε ο Μάρκος Αυρήλιος,  μέσα σου είναι η πηγή του καλού, και θα αναβλύζει πάντα αν πάντα την αναζητείς. Εάν η διαδικασία αυτή γίνει με  ταπεινότητα (πλύσιμο ποδιών) και ανιδιοτέλεια,  τότε  ίσως καταφέρουμε να  γνωρίσουμε  τον πραγματικό μας εαυτό. Η αξία της Γνώσης  όμως οφείλει να μετρηθεί σύμφωνα με την χρησιμότητά της στην καθημερινή πραγματικότητα προς όφελος της κοινωνίας ολόκληρης.  Εάν αυτό επιτευχθεί, τότε  δεν συγχρονίζεσαι απλά με τον ανώτερο σκοπό σου, αλλά μεταβάλλεσαι εσύ ο ίδιος στο αντικείμενο της αναζήτησής σου. Όταν αφιερώνεσαι στην πνευματική και υπαρξιακή αναζήτηση, οι πράξεις σου σύντομα αρχίζουν να συγχρονίζονται αρχικά με τις πεποιθήσεις σου και έπειτα με τις ενοράσεις σου. «Η σωφροσύνη, η αδιαφορία για τα ασήμαντα και ο συνετός ζήλος για τα σπουδαία, πηγάζει μόνο απ' την αληθινή γνώση, η οποία στηρίζεται στην αυτογνωσία», αναφέρει χαρακτηριστικά ο Πλάτωνας.

Στον πέμπτο  άθλο, Στην Ελευσίνα ο Θησέας νίκησε τον γιο του Ποσειδώνα Πυγμάχο Κερκύονα, ο οποίος προκαλούσε τους διαβάτες σε μάχη μέχρι θανάτου. Ο Θησέας τον σήκωσε ψηλά και τον  πέταξε στο έδαφος  με τόση δύναμη, που τον σκότωσε, νικώντας τον. Η  νίκη επί του βάρβαρου πρωτόγονου σε ένστικτα πυγμάχου Κερκύωνα στον πέμπτο άθλο,  επιτυγχάνεται με την συμβολική «ανύψωση» του από το έδαφος. Οφείλουμε να «ανυψωθούμε  πνευματικά στον ανώτερο μας  εαυτό», επιδιώκοντας να κατακτήσουμε την αρετή, την εσωτερική ισορροπία και  αρμονία . Ο Πλωτίνος(Εννεάδες, Α 6, 7), αναφέρει σχετικά : 

 «Κλείσε τα μάτια σου και ξύπνα σε άλλο τρόπο θέασης, που τον έχει ο καθένας αλλά λίγοι τον χρησιμοποιούν… Ποτέ η ψυχή δεν θα αντικρίσει το ωραίο αν δεν γίνει πρώτα ωραία η ίδια. Γίνε λοιπόν πρώτα όλος θεϊκός και όλος ωραίος, αν θέλεις να φτάσεις στη θέαση του Θεού και του ωραίου…[..].. Είναι ποθητό το κάλλος ως αγαθόν, και ο πόθος προς αυτό κατατείνει, το αποκτούν όμως, μόνο οι ανερχόμενοι στην υψηλή σφαίρα, εκείνοι, οι οποίοι στρέφονται προς αυτ , και αφαιρούν τα ενδύματα που πήραν κατερχόμενοι, καθώς όπως ακριβώς οι ανερχόμενοι στα άδυτα των ναών οφείλουν να καθαρθούν, να αφαιρέσουν τα ενδύματά τους και να ανέλθουν γυμνοί, μέχρις ότου εγκαταλείποντας κατά την ανάβαση αυτή, κάθε τι ξένο προς τον θεό, δουν μέσα σε απόλυτη γνησιότητα, απλότητα και καθαρότητα το Ον εκείνο, από το οποίο εξαρτώνται τα πάντα, προς το οποίο αποβλέπουν τα πάντα,  και εκ του οποίου εκπορεύεται η ύπαρξη, η ζωή και ο νους».

Στον έκτο άθλο αντιμετώπισε τον ληστή Προκρούστη, ο οποίος  προσφερόταν να παράσχει φιλοξενία στους περαστικούς, αλλά τους υποχρέωνε να ξαπλώσουν σε δύο κρεβάτια που είχε. Τους ψηλούς τους έβαζε σε ένα μικρό κρεβάτι, ενώ τους κοντούς σε ένα μεγάλο. Από τους μεν ψηλούς έκοβε το εξέχον άκρο, από τους δε κοντούς τους έδενε με λουριά και τους τέντωνε, έως ότου φτάσουν στο απαιτούμενο μήκος. Και στις δύο περιπτώσεις, αφού ολοκλήρωνε τα βασανιστήριά του, τους σκότωνε και έπαιρνε τα χρήματα τους. 

Η προσωπική μας  αλήθεια,  η προσωπικότητα μας,  χτίζεται συν το χρόνω  από όλες  τις μικρές ή μεγάλες στιγμές , τις επιλογές  που κάναμε, και οι οποίες καθόρισαν και προσδιόρισαν  ότι είμαστε σήμερα. Όπως υπέροχα αναφέρει ο Πλωτίνος (Εννεάδα IV 3,8.15):  «Κάθε ψυχή είναι, και γίνεται, αυτό ακριβώς που βλέπει..».  Όταν καταφέρουμε  να μάθουμε από τα λάθη και τις επιτυχίες μας, όταν η γνώση θα γίνει βίωμα και εμπειρία, και όχι πληροφορίες και γνώσεις τρίτων, τότε θα αποκτήσουμε  την επί -γνώση, θα λειτουργούμε συνειδητά, θα μπορούμε να κρίνουμε με μεγαλύτερη ασφάλεια. Η θεωρία έχει αξία μονάχα ως προετοιμασία, ο αγώνας ο κρίσιμος είναι η πράξη..

Στον έβδομο άθλο ο Θησέας αιχμαλώτισε τον ταύρο που είχε φέρει ο Ηρακλής στον Μαραθώνα ύστερα από εντολή του Μίνωα. Σύμφωνα με μία εκδοχή ταύρος αυτός ήταν εκείνος που αναδύθηκε από τη θάλασσα στην Κρήτη ως δώρο του Ποσειδώνα στον Μίνωα. Τον ταύρο τον είχε φέρει ο Ηρακλής από την Κρήτη μετά από εντολή του Ευρυσθέα. Ο Θησέας κατόρθωσε να αιχμαλωτίσει ζωντανό τον ταύρο. Τον οδήγησε στην Αθήνα δεμένο από τα κέρατα, ανέβηκε στην Ακρόπολη και εκεί τον θυσίασε στο βωμό του Δελφίνου Απόλλωνα. 

Ο ταύρος  που αιχμαλώτισε ο Θησέας ήταν  δώρο Θεϊκό. Δώρο θεϊκό και καταλυτικό,  ήταν  και θεικός  σπινθήρας της νόησης, τον οποίο έκλεψε ο  Προμηθέας από τους Θεούς και χάρισε στην ανθρωπότητα. Για αυτό τον λόγο βρίσκονται μέσα μας,  τόσο τα Τιτανικά, όσο και Θεικά  στοιχεία, το πια θα υπερισχύουν,  αποτελούν  καθοριστική επιλογή για την εξέλιξη μας. Σε διαφορετική περίπτωση,  απομακρυνόμαστε από την πραγματική μας φύση.  Ο Επίκτητος (Εγχειρίδιο”Β/ε,13/ Β/η,13-14)  αναφέρει σχετικά :  « Δεν είμαι αιώνιος. Άνθρωπος είμαι, μέρος του όλου, όπως η ώρα της ημέρας. Πρέπει να έρχομαι, όπως η ώρα και να φεύγω, όπως η ώρα» .

Και παρακάτω : «Παντού κουβαλάς μαζί σου έναν Θεό, ταλαίπωρε και το αγνοείς. Νομίζεις ότι μιλάω για εξωτερικό Θεό, από ασήμι και χρυσάφι; Μέσα σου τον κουβαλάς και δεν αντιλαμβάνεσαι ότι τον μολύνεις με ακάθαρτες σκέψεις και βρομερές πράξεις. Μπροστά σε άγαλμα του Θεού δεν θα τολμούσες να κάνεις τίποτε από όσα κάνεις. Αλλά μπροστά στον ίδιο τον Θεό που έχεις μέσα σου, που τα πάντα εποπτεύει και ακούει, δεν κοκκινίζεις που τα σκέφτεσαι και τα κάνεις, εσύ που αγνοείς την ίδια σου την φύση και προκαλείς την θεία οργή» .

Ο Πρόκλος ( Υπόμνημα στα Χρυσά έπη Πυθαγόρα 113r,70-71), εξηγεί: 

 «Το αποτέλεσμα της εσωτερικής εκπαιδεύσεως είναι για εμάς η κατάκτηση της αρετής,  με την οποία ο νους ανυψώνεται και ταξιδεύει στην πηγή της ηρεμίας,  και απομακρύνεται από τα σωματικά βάσανα.Γι' αυτό,  ο σκοπός της ζωής για εμάς είναι να γίνουμε θεϊκοί , και υλοποιούμε αυτόν τον σκοπό όταν η ψυχή κατακτήσει την θεικότητα μέσα στην ουσία τη,ς και δραστηριοποιηθεί σύμφωνα με τον βασικό χαρακτήρα της. Αυτό σημαίνει, εφόσον αποτελεί ένα από τα δημιουργήματα του θεού, να γίνει εκ φύσεως αθάνατη, κατέχοντας την λογική και έχοντας μια νοητική λειτουργία. Μέσω αυτών των ενεργειών θα ενταχθεί στον κόσμο της και θα επιστρέψει στην αιώνια πηγή της.»

Η κρίσιμη αυτή την καμπή αφορά την  συνειδητοποίηση του σκοπού της ανθρώπινης ύπαρξης. Εκεί ακριβώς βρίσκεται  το δικαίωμα να επιλέξει ο αναζητητής την ατραπό μέσω της οποίας θα πορευτεί για την πνευματική του μετάλλαξη...

Ο Θησέας φτάνει στην Αθήνα.  Ο Πατέρας του  Αιγέας, ήταν νυμφευμένος με τη μάγισσα Μήδεια, κόρη του βασιλιά Αιήτη της Κολχίδας. Η Μήδεια γνώριζε την ταυτότητα του Θησέα, σε αντίθεση με τον Αιγέα. Η Μήδεια προειδοποιούσε τον Αιγέα πως ο Θησέας θα ερχόταν να καταλάβει το βασίλειο του, αποφεύγοντας να του αποκαλύψει ότι ήταν ο γιος του, που είχε πια ενηλικιωθεί. Κατ’ αυτόν τον τρόπο τον έπεισε να δηλητηριάσει το Θησέα, όταν αυτός θα έφτανε στην Αθήνα.

Όντως ο Αιγέας υποδέχτηκε με τιμές το Θησέα, του οποίου τα κατορθώματα τον είχαν κάνει ήδη διάσημο στην πόλη, και διοργάνωσε προς τιμήν του συμπόσιο στο οποίο του προσέφερε ένα κρασί με δηλητήριο επηρεασμένος από τα ψέματα της Μήδειας. Κατά την τελετή της σπονδής ο Θησέας σήκωσε το σπαθί του για να κόψει ένα κομμάτι από το θυσιασμένο ζώο. Τότε ο Αιγέας αναγνώρισε το ξίφος και τα σαντάλια του, και πέταξε το δηλητήριο από τα χέρια του Θησέα, αναγνωρίζοντας πως είναι πράγματι ο γιος του. 

Ως γιός του Βασιλιά πλέον, ο  Θησέας θέλησε να τερματίσει το βάναυσο φόρο αίματος που πλήρωνε η πόλη κάθε εννιά χρόνια με εφτά νέους και εφτά νέες στην Μινωική Κρήτη. Η βάναυση αυτή ποινή είχε οριστεί από τον Μίνωα,  διότι ο γιος του Μίνωα Ανδρόγεως, είχε πάρει μέρος σε αγώνες στα Παναθήναια επιτυγχάνοντας πολλές νίκες, προκαλώντας έτσι τον φθόνο των Αθηναίων, οι οποίοι τον σκότωσαν. Ο Μίνωας για να τιμωρήσει τους Αθηναίους κήρυξε νικηφόρο πόλεμο στην Αθήνα. Ως ποινή των Αθηναίων όρισε κάθε χρόνο εφτά νέοι Αθηναίοι και εφτά νέες Αθηναίες, να στέλνονται στην Κρήτη και να θυσιάζονται στον σαρκοφάγο Μινώταυρο. Ο Θησέας σαλπάρει για την Κρήτη για να φονεύσει τον Μινώταυρο, και να  σταματήσει τον φόρο αίματος.

Στον όγδοο άθλο, φτάνοντας ο  Θησέας στην Κρήτη,  γνωρίζει την κόρη του Μίνωα, την Αριάδνη, η οποία τον ερωτεύεται για αυτό και του δίνει για να τον βοηθήσει,  ένα κουβάρι για  να το δέσει στην είσοδο του Λαβύρινθου, με την συμβουλή  να το ξετυλίγει καθώς θα προχωρά. Αν νικούσε τον τρομερό Μινώταυρο, δεν είχε παρά να τυλίγει πάλι το κουβάρι περπατώντας τα πίσω, ώστε να βρει την έξοδο. Ο μίτος της Αριάδνης είναι αυτός που θα  εξασφαλίσει τον δρόμο της εξόδου στον Θησέα. Η Αριάδνη όπως υποδεικνύει  το όνομα της, άρια+αγνή = πολύ αγνή,  είναι η ανώτερη φύση μας η οποία  στέκει αρωγός, σε όλες τις ανώτερες δράσεις. Ο  «Μίτος της Αριάδνης», συμβολίζει  το ιερό εκείνο Θεϊκό κομμάτι της ύπαρξης μας, το οποίο βρίσκεται βαθιά μέσα στην ύπαρξη μας, και το οποίο μοιραζόμαστε με το σύμπαν. Δεν είναι ίσως τυχαίο, πως ο  «μίτος» έχει κοινή ρίζα με το μιτοχόνδριο, και το D.N.A.

Ο Θησέας συμβολίζει τον συνειδητοποιημένο άνθρωπο, ο οποίος  δεν φοβάται να γνωρίσει τον εαυτό του,  εισέρχεται στα  δαιδαλώδη βάθη της ψυχής και του νου του,  φέρνοντας το φώς στο σκοτάδι , φωτίζοντας  ουσιαστικά τις σκοτεινές πτυχές του ασυνείδητου,  του. Ο  Θησέας   αντιπροσωπεύει την αυτεπίγνωση, τον συνειδητό ανώτερο άνθρωπο, ο οποίος  θυσιάζει το «εγώ» για το «εμείς».  

Η κατάβαση του Θησέα στον λαβύρινθο, και ο  φόνος του Μινώταυρου,  αφορά μία συμβολική «μυητική διαδικασία»,  μέσα από την οποία μπορεί ο άνθρωπος να βγει  νικητής από τον σκοτεινό κόσμο του ανεξερεύνητου «λαβύρινθου του εγκεφάλου».  O «μύθος» του λαβύρινθου συμβολίζει την κατάβαση του ανθρώπου στα βάθη της ύπαρξης του.

Σκοτώνοντας ο Θησέας τον Μινώταυρο ξεπερνώντας  τα πάθη και τις φοβίες του, αντίκρισε κατάματα τον θάνατο  υπό την καθοδήγηση της Αριάδνης,  και τελικά αναδύθηκε  μεταμορφωμένος από τον σκοτεινό και τρομερό λαβύρινθο, ως  ένας  πιο ολοκληρωμένος άνθρωπος. Είναι πλέον ένας ήρωας,  κερδίζοντας ταυτόχρονα ένα βασίλειο, αυτό της ανώτερης φύσης του.  

Εάν συσχετίσουμε τον Λαβύρινθο με το σπήλαιο του Πλάτωνα,  θα μπορούσαμε να  υποστηρίξουμε πως το μήνυμα που  υποκρύπτεται  είναι πως ζούμε στον Λαβύρινθο της υποκειμενικής αντίληψης του προγραμματισμένου νου μας, σε ένα κόσμο  φαινομένων, του «φαίνεσθε»,  και όχι του πραγματικού «είναι», μίας πραγματικότητας την οποία έχουν διαμορφώσει οι ατελής πέντε αισθήσεις μας. Ο κόσμος δεν μας παρουσιάζεται πάντα όπως πραγματικά είναι, καθώς οι ψευδαισθήσεις και οι παραισθήσεις αποτελούν φαινόμενα της καθημερινής εμπειρίας: Ένα κουπί που βρίσκεται στη θάλασσα μας εμφανίζεται λυγισμένο, ενώ στην πραγματικότητα είναι ίσιο. Το χρώμα ενός αντικειμένου εμφανίζεται ως σταθερό ενώ στην πραγματικότητα αλλάζει με το φωτισμό ή τα περιβάλλοντα αντικείμενα. Ένα αστέρι που παρατηρούμε στο νυχτερινό ουρανό μπορεί να μην υπάρχει πια, αλλά στην αντίληψή μας είναι παρόν.

Αφού ο Θησέας σκότωσε τον Μινώταυρο, πήρε μαζί του την Αριάδνη που τον βοήθησε, αλλά περνώντας από τη Νάξο την εγκαταλείπει, εφόσον εκεί τελείται «Ιερός Γάμος» της Αριάδνης με τον Διόνυσο. 

Τόσο ο  Μινώταυρος  όσο και  όλα τα τερατόμορφα όντα  στην αρχαία Ελληνική μυθολογία όπως οι Κένταυροι, η Μέδουσα, ο Πάν, η Έχιδνα, οι ιχθυοΚένταυροι,  ο Οφιόταυρος, κ.λπ., συμβόλιζαν με ψυχολογικούς όρους, τις φοβίες που γεννούσε το ασυνείδητο στον αρχαίο Έλληνα, το οποίο αντιπροσώπευε την σύγκρουση ανάμεσα στις απειλητικές μορφές ενός άγνωστου και σκοτεινού κόσμου, έναντι του γνωστού και τακτοποιημένου κόσμου της λογικής και της συνείδησης. Τα πλάσματα απεικονίζονται  ως τέρατα ή με μορφές που δεν υπάρχουν στην φύση, διότι  στην πραγματικότητα αφορούν συνειδησιακές και συναισθηματικές καταστάσεις,  τις οποίες αδυνατούμε να ελέγξουμε. Και δεν τις ελέγχουμε διότι δεν είναι ορατές.

Οι  πρόγονοι μας απεικόνισαν  Καλλιτεχνικά   την αγωνιώδη προσπάθεια τους να τιθασεύσουν την  άγνωστη και  ζωώδη  ανθρώπινη  φύση, με  τις παραστάσεις της Τιτανομαχίας,  και της Κενταυρομαχίας που υπάρχουν στις μετώπες του Παρθενώνα. Ήθελαν κατ’ αυτό τον τρόπο, να συμβολίσουν την τελική υπεροχή  της ηθικής και της λογικής, απέναντι στο παράλογο,  και ανεξέλεγκτο συναίσθημα. Η Κενταυρομαχία  παραδείγματος χάρη , αποτυπώνεται στον Παρθενώνα ακριβώς διότι συμβολίζει την πολιτισμική ανάγκη  των αρχαίων Ελλήνων να εδραιώσουν την θέση του ανθρώπου στην φύση, να ερμηνεύσουν τον κόσμο λογικά, και να καθυποτάξουν εν τέλει το άγνωστο τόσο της φύσης,  όσο και της δικής τους εσωτερικής φύσης.  Για να το επιτύχουν αυτό, δημιούργησαν τους ήρωες,  οι οποίοι δημιούργησαν τα πρότυπα ενός πολιτισμού υπέρβασης των συλλογικών φόβων και κινδύνων,  δαμάζοντας τα μυθικά αυτά ή υπερφυσικά πλάσματα.

Για αυτό τον λόγο και στο εξωτερικό τμήμα του Παρθενώνα, του ναού της σοφίας, αναδεικνύεται ο ασταμάτητος πόλεμος πνεύματος και ύλης, λογικής, και παραλόγου.  Όπως ακριβώς η Παρθένα Αθηνά γεννήθηκε  δίχως,  μητέρα μέσα από το κεφάλι του Δία, έτσι και ο άνθρωπος που γνωρίζει ποιά είναι η πραγματική του υπόσταση, έχει κατακτήσει συνεπώς το « γνώθι σαυτόν»,  αναγνωρίζει εντός του  στο πιο ιερό του κέντρο, την πραγματική του φύση, η οποία είναι ομοούσια προς τους θεούς.

Για να κατανοήσουμε τον τρόπο αλληγορικής απεικόνισης αλλά και ερμηνείας  στην αρχαία σκέψη,  παραθέτω την ερμηνεία  που παραθέτει  ο   Πλάτων (Κρατύλος περί ονομάτων), ο οποίος αναφέρει σχετικά  με την αλληγορική διφυή (μισός άνθρωπος μισός τράγος), απεικόνιση του Πανός:

«ο Παν,  ο υιός του Ερμού είναι διφυής (μισός άνθρωπος μισός τράγος), διότι ο λόγος το παν εκφράζει,  και περιστρέφεται διαρκώς, και είναι δύο ειδών, αληθής και ψευδής. Λοιπόν, το μεν αληθές μέρος του είναι λείο,  και θείο, και κατοικεί επάνω εις την κατοικίαν των θεών, το δε ψευδές μένει κάτω μεταξύ του πλήθους και είναι τραχύ και τραγοειδές (τραγικόν). Διότι εις τούτο το ζήτημα περιστρέφονται οι περισσότεροι μύθοι και τα ψεύδη, δηλαδή εις τον τραγικόν βίον. Ορθώς λοιπόν ο Παν ο οποίος μηνύει τα πάντα και πάντοτε περιπολεί, ονομάζεται αιγοβοσκός, και είναι διφυής υιός του Ερμού, εις μεν τα άνω μέρη λείος (άτριχος), εις δε τα κάτω τριχωτός και τραγοειδής. Και είναι ο Παν ή λόγος, ή αδελφός του λόγου, αφού είναι υιός του Ερμού....…[...]......

...Ο Παν ερωτοτροπεί με τις Νύμφες, διότι αυτές οι Οντότητες, αναλαμβάνουν την ύφανση της ψυχής με το σώμα, κατά την ενσάρκωση, άρα αυτές συντηρούν τη Ζωή.Και ο Λόγος εκδηλώνεται και καλλιεργείται μέσα σε ένα Έλλογο Όν που Ζει στα υποσελήνια πεδία...Ο Παν κατά τον μύθο, είναι ερωτευμένος με την Αφροδίτη διότι οι ψυχές αυτές που ενσαρκώνονται και δέχονται την επίδραση του λόγου, τείνουν προς το Νοητό Κάλλος, που αντιπροσωπεύει η Θεά, εναρμονίζοντας τις περιφορές τους, κατά Τίμαιον , οι οποίες διαταράσσονται με την είσοδο της ψυχής στην ύλη. Γι' αυτό και ο Παν παίζει την Σύριγγα, που έχει Επτά αυλούς σε συστοιχία , συμβολίζοντας την ανθρώπινη Ψυχή με τα Επτά της Κέντρα και παίζοντας Μουσική

(μολπή ) την εναρμονίζει.»

Στον ένατο και τελευταίο άθλο ο Θησέας κατεβαίνει στο Άδη,  μαζί με τον φίλο του Πειρίθο στον Άδη, με σκοπό την αρπαγή της Περσεφόνης. Στα ανάκτορα του κάτω κόσμου τούς σταμάτησαν οι Ερινύες οι οποίες κατ’ εντολή του Άδη τους έδεσαν σε θρόνους σκαλισμένους πάνω στον βράχο της λήθης. Η λήθη κράτησε τους δυο επίδοξους άρπαγες αιχμάλωτους βυθισμένους στη λησμονιά. Η ύβρις που είχαν διαπράξει με την εισβολή τους στον Κάτω Κόσμο, και κυρίως η πρόθεση τους να απαγάγουν την Περσεφόνη κι έτσι να διαταραχθεί η κοσμική ισορροπία, δεν μπορούσε να μείνει ατιμώρητη. Η σωτηρία ήρθε μέσω του Ηρακλή. Ο Ηρακλής συνάντησε τους δυο ήρωες όταν κατέβηκε στον Άδη με σκοπό την αιχμαλωσία του Κέρβερου. Έσωσε τον καταδικασμένο Θησέα ελευθερώνοντάς τον, δεν μπόρεσε όμως να κάνει το ίδιο και για τον Πειρίθο. Ο πιστός φίλος του Θησέα είχε ήδη κατασπαραχθεί από τον Κέρβερο, τον τρικέφαλο φύλακα της πύλης του άλλου κόσμου. 

Ο Θησέας στα Τάρταρα παγιδεύεται στην λήθη. Ο Πυθαγόρας έλεγε:  «γνώρισε τον εαυτό σου και θα γνωρίσεις το σύμπαν και τους θεούς». Εάν δεν γνωρίσουμε τον εαυτό μας, δεν μπορούμε να γνωρίζουμε και τις πραγματικές μας ανάγκες,  σε αυτό το υπέροχο ταξίδι που λέγεται ζωή. Για αυτό τον λόγο και η φιλοσοφία δεν αποβλέπει σε τίποτε άλλο,  παρά από την αυτογνωσία. Ένα μονοπάτι που προϋποθέτει την ενσυνείδητη βούληση να μάθουμε να αφουγκραζόμαστε,  και να ακολουθούμε την πορεία του «ανώτερου μας εαυτού», αυτόν που κάποιοι ονομάζουν «ψυχή..». Ο Ιεροκλής αναφέρει σχετικά (υπόμνημα στα χρυσά Έπη του Πυθαγόρα, 1.1 – 2.1) :

«Η φιλοσοφία είναι κάθαρση και τελείωση της ανθρώπινης ζωής: κάθαρση από την υλική αλογία και του θνητού σώματος, τελείωση ως ανάκτηση της κατάλληλης ευδαιμονίας, η οποία οδηγεί στην ομοίωση με το θείο»..

Συμβολικά  η κατώτερη φύση  του ανθρώπου είναι αυτή που πρέπει να πεθάνει, ώστε να αναγνωρίσει τη αθάνατη θεϊκή αρχή που βρίσκεται μέσα του, ώστε να έχει τότε τη δυνατότητα να ελευθερωθεί, για να δράσει, και να μετα- αλλάξει τα πάντα. Η μάχη πρέπει να δίνεται στον παρόντα χρόνο, αναζητώντας την αρμονία και την ισορροπία, ώστε να τιμούμε ισότιμα τόσο την ύλη, όσο  και το πνεύμα. Για αυτό τον λόγο ο Ηρακλής με την μυϊκή δύναμη του, βοήθησε τον Θησέα να απεγκλωβιστεί από την λήθη, και τα δεσμά του θανάτου. Εάν ο άνθρωπος δεν καταφέρει να ισορροπήσει ανάμεσα στο πνεύμα και  στην ύλη, στο  τώρα και όχι στο επέκτεινα,  μπορεί να παγιδευτεί σε έναν άλλο κόσμο, παραμελώντας το τώρα.

Αυτός που θα καταφέρει βρει την αρμονία ,  να εντοπίσει το «ιερό μέσα του» θα έχει κερδίσει την μάχη, θα έχει καταφέρει να ξεπεράσει τον κόσμο των σκιών και της αυταπάτης, θα έχει βγει από την σπηλιά του Πλάτωνα. Θα έχει επιτευχθεί ο στόχος της πνευματικής του ολοκλήρωσης. Όπως λέει ο Πλωτίνος  :   

«Μία ψυχή δεν μπορεί να δει το ωραίο αν δεν είναι ωραία αυτή η ίδια».