Ο Πελασγικός μύθος της Ευρυνόμης

Σύμφωνα με τον Παυσανία, οι αρχαίοι Αρκάδες  είχαν σε ένα απρόσιτο μέρος ένα μικρό ιερό, καλά κρυμμένο, το οποίο άνοιγε μια φορά το χρόνο. Αυτό το ιερό ήταν αφιερωμένο στη θεά Ευρυνόμη, η οποία, κατά τον πελασγικό μύθο, έφτιαξε τον κόσμο.

Σύμφωνα με τον μύθο, στην αρχή ήταν το χάος κι από 'κει αναδύθηκε γυμνή η Θεά του Παντός Ευρυνόμη. Καθώς όλα ήταν τότε μια άμορφη και ακατέργαστη μάζα δημιουργίας, η νεογέννητη θεά δεν είχε πού να ξαποστάσει κι έτσι χώρισε το νερό από τον ουρανό, χορεύοντας ολομόναχη επάνω στα κύματα του.

Χόρεψε προς το Νότο, και ο αέρας που τέθηκε σε κίνηση πίσω της, της φάνηκε σαν κάτι καινούργιο και ξεχωριστό με το οποίο θα μπορούσε να αρχίσει το έργο της δημιουργίας.Στριφογυρίζοντας τρελά μες τον χορό της, έπιασε τον Βόρειο άνεμο, τον έτριψε ανάμεσα στα χέρια της, και ιδού, ξεπετάχτηκε το μεγάλο φίδι Οφίων.

Η Ευρυνόμη χόρεψε ακόμα πιο πολύ για να ζεσταθεί μέσα στην παγωνιά του σύμπαντος που δεν είχε ακόμα γεννηθεί, όλο και πιο άγρια, μέχρι που ο Οφίων, κυριεύτηκε από ερωτική επιθυμία. Ο μέγας Οφίων κουλουριάστηκε στα θεϊκά μέλη της και ενώθηκε ερωτικά μαζί της. Η Ευρυνόμη έτσι έμεινε έγκυος.

Έπειτα η Ευρυνόμη πήρε την μορφή ενός περιστεριού, επωάζοντας πάνω στα κύματα και, όταν ήρθε το πλήρωμα του χρόνου, γέννησε το Συμπαντικό Αυγό την αρχή όλων. Υπακούοντας στην προσταγή της, ο Οφίων κουλουριάστηκε επτά φορές γύρω από το Συμπαντικό Αυγό, έως ότου το αυγό, η μήτρα των πάντων, εκκολάφτηκε και άνοιξε σε δύο κομμάτια.

Από εκεί ξεπήδησαν όλα όσα υπάρχουν, και που είναι παιδιά της: ο ήλιος, το φεγγάρι, οι πλανήτες, τα αστέρια, η γη με τα βουνά και τους ποταμούς της, τα δέντρα, τα χορτάρια, και όλα τα ζωντανά πλάσματα του σύμπαντος.

Η Ευρυνόμη και ο Οφίων έκαναν σπίτι τους τον Όλυμπο.

Σύντομα όμως τσακώθηκαν γιατί ο Οφίων υποστήριξε ότι αυτός και όχι η Ευρυνόμη είναι ο δημιουργός του σύμπαντος. Η Ευρυνόμη τον χτύπησε στο κεφάλι, του έσπασε τα δόντια, και τον εξόρισε για πάντα στα σκοτεινά βάραθρα στα έγκατα της γης.

Έπειτα, η θεά δημιούργησε τις επτά πλανητικές δυνάμεις, θέτοντας μία Τιτανίδα και έναν Τιτάνα ως κυβερνήτη κάθε μιας.

Η Θεία και ο Υπερίων για τον Ήλιο, η Φοίβη και ο Άτλαντας για το Φεγγάρι, Η Διόνη και ο Κριός για τον πλανήτη Άρη, η Μήτις και ο Κοίος για τον Ερμή, η Θεμις και ο Ευρυμέδων για τον πλανήτη Δία, η Τυθη και ο Ωκεανός για την Αφροδίτη, και η Ρέα και ο Κρόνος για τον πλανήτη Κρόνο.

Σύμφωνα με τον Απολλώνιο τον Ρόδιο, υπάρχει και μια άλλη εκδοχή του μύθου.

Η Ευρυνόμη και ο Οφίων συμβασίλευσαν, τελικά, ευτυχισμένοι, κυριαρχώντας μάλιστα και στους Τιτάνες. Μετά, όμως, ήρθε ένα νέο θεϊκό ζεύγος, ο Κρόνος και η Ρέα, και απαίτησαν να τους παραχωρήσουν τον Όλυμπο. Έκαναν τότε μια συμφωνία: Θα πάλευε ο Οφίων με τον Κρόνο και θα βασίλευε αυτός που θα πετούσε τον αντίπαλό του στη θάλασσα. Ο Κρόνος νίκησε τον Οφίωνα κι έτσι το παλιό θεϊκό ζέυγος αναγκάστηκε να αποσυρθεί.

Έτσι, η εκθρονισμένη Ευρυνόμη ξαναγύρισε στη θάλασσα που τόσο αγαπούσε, κι από Θεά-Δημιουργός έγινε μια απλή θαλασσινή θεότητα, κόρη του Ωκεανού. 

Ύστεροι μύθοι λένε ότι αυτή πήρε και ανέθρεψε το μικρό Ήφαιστο, όταν η μητέρα του, Ήρα, τον κλώτσησε από τον Όλυμπο κι έπεσε στο Αιγαίο. 

Ένας άλλος μύθος, πολύ γνωστός, λέει πως η Ευρυνόμη έγινε η μητέρα των τριών Χαρίτων από το Δία. Οι Χάριτες, Αγλαϊα, Ευφροσύνη και Θάλεια, ήταν η προσωποποίηση της ομορφιάς. 

Παλιότεροι μύθοι, όμως, τις θέλουν να είναι δύο και να λέγονται Κλήτα και Φάεννα, ονόματα που παρέπεμπαν στις φάσεις της σελήνης, μαρτυρώντας έτσι μια σύνδεση με τις φεγγαρολατρικές θρησκείες του παρελθόντος.

Η Ευρυνόμη ξεχάστηκε με την έλευση των Ολυμπίων θεών και μόνο εκείνο το κρυμμένο ιερό στην Αρκαδία θύμιζε στους ανθρώπους ότι δημιουργήθηκαν από μια θεά. Το ξόανο της Ευρυνόμης στο ναό αυτό, την απεικόνιζε να εξέρχεται από τα κύματα με μορφή γοργόνας και ήταν δεμένο με χρυσές αλυσίδες...

Πηγές: 

Χλέτσος Βασίλης, "Η χαμένη κιβωτός της αρχαίας Ελληνικής Μυθολογίας και των μυστηρίων", εκδ. Γεωργιάδη

Carl Kerenyi, "Μυθολογία των Ελλήνων", εκδ. Εστία

Robert Graves, "The Greek Myths"

Eπιλογές, επεξεργασία, επιμέλεια  αναδημοσιεύσεων Πλωτίνος