Η αρπαγή της Ευρώπης, μυθαγωγική και μυσταγωγική προσέγγιση»

Σε κείμενο, η  ομιλία μου : «Η αρπαγή της Ευρώπης. Μυθαγωγική και μυσταγωγική προσέγγιση»,  την οποία οργάνωσαν οι Φρυκτωρίες, και η οποία εδόθη στην Αθήνα, στην αίθουσα ΕΛΛΗΝ.Α.Ι.Σ., στις 14/5/2017.  Ευχαριστώ ιδιαιτέρως τις Φρυκτωρίες, και τον σύλλογο ΕΛΛΗΝ.Α.Ι.Σ, για την ευγενική φιλοξενία.

Στο  σημερινό μυθαγωγικό μας ταξίδι, επέλεξα τον μύθο της αρπαγής της Ευρώπης,  διότι  αφενός μεν  μπορεί να μας αποκαλύψει πολλά,   για την καταγωγή των Ελλήνων εφόσον σχετίζεται με τον μυθολογικό Έλληνα τον γενάρχη των Ελλήνων,  και αφετέρου διότι έχει αμφισβητηθεί η θέση της χώρας μας σε  σχέση μας με τους υπόλοιπους λαούς και εταίρους στην ήπειρο,  η οποία από την αρχαιότητα  και σύμφωνα με τον ομώνυμο μύθο που θα εξετάσουμε, ονομάζεται Ευρώπη.  

Ας ξεκινήσουμε όμως από τα βασικά, την σπουδαιότητα της αρχαίας Ελληνικής μυθολογίας, η οποία αποτελεί  κατά κοινή ομολογία ,  μία από τις  πλουσιότερες  μυθολογικές παραδόσεις στον κόσμο, για αυτό τον λόγο η λέξη «Μύθος» καθιερώθηκε  αυτούσια σε όλες τις γλώσσες του κόσμου. Η μυθολογία αποτελεί την κωδικοποιημένη συσσωρευμένη εμπειρία του παρελθόντος, ενώ αποτελεί ταυτόχρονα το κλειδί για το «επέκεινα», αλλά και ένα αρχετυπικό  εργαλείο  για την κατανόηση αυτού τού κόσμου. Η σπουδαιότητα των μύθων, ο μυθαγωγικός και μυσταγωγικός  τους χαρακτήρα, αποδεικνύεται από την καθολική και συμβολική τους χρήση κατά την τέλεση των  αρχαίων μυστηρίων.

Αρκεί  κάποιος ασχοληθεί με αγάπη με την αρχαία Ελληνική μυθολογία,  και τότε τα αρχετυπικά μηνύματα που αυτή εντός της «κυοφορεί», είναι ικανά να γονιμοποιήσουν συνειδητά και ασυνείδητα πρότυπα συμπεριφοράς, που αν και δεν αποτελούν σήμερα τα κυρίαρχα, είναι όμως ικανά να ενεργοποιήσουν τον δρόμο της ψυχής και του νου, σε ένα ταξίδι που οδηγεί στην Ιθάκη. Μία Ιθάκη η οποία συμβολίζει μία χώρα όπου αποθεώνονται πανανθρώπινες άυλες αξίες, πρότυπα ηρωισμού, αρετής και ανθρωπισμού, στην πιο αυθεντική μορφή τους.

Στο σημερινό μυθαγωγικό και μυσταγωγικό μας ταξίδι, δεν θα περιοριστούμε σε μία απλή αναφορά του μύθου της αρπαγής της Ευρώπης, αλλά θα επιχειρήσουμε να αποκαλύψουμε τα αλληγορικά αρχετυπικά μηνύματα που εμπεριέχονται στον πυρήνα της. Τι είναι όμως τα αρχέτυπα»; Τα αρχέτυπα, αποτελούν  δομικά στοιχεία όχι μόνο του ατομικού ασυνείδητου νου, αλλά και του  συλλογικού ασυνειδήτου, καθώς συντροφεύουν την  ανθρωπότητα από την αρχή της ιστορίας της.  Τα αρχέτυπα βασίζονται  τόσο στην διαισθητική επαφή μας με το υπερφυσικό , όσο και σε βασικά ανθρώπινα ένστικτα και  ανάγκες, όπως η γέννηση, ο θάνατος,  η επιβίωση, η ασφάλεια, η δύναμη, η εξουσία, και εκφράζονται με σύμβολα όπως ο τροφοδότης ήλιος - κύκλος, η μητέρα-φύση βρεφοκρατούσα, η φωτιά, το δέντρο, ο κύκλος, ο σταυρός, η σελήνη, η ανάσταση κ.λπ.

Η επαφή μας με τον μύθο αποτελεί μία γέφυρα προς  την υπέρ-συνείδηση, το συλλογικό ασυνείδητο  την συλλογική  μνήμη. Με σύγχρονους όρους θα λέγαμε πως είναι ο σκληρός δίσκος της ανθρωπότητας. Και αυτό διότι το συλλογικό ασυνείδητο  περιέχει μνήμες πανάρχαιων εμπειριών του ανθρώπινου είδους, οι οποίες συχνά αναδύονται στα όνειρα  και αναδεικνύονται  μέσω συμβόλων ή των μύθων των διαφόρων εθνών.  

Υπό αυτό το πρίσμα στην Μυθαγωγία και μυσταγωγία,  προσεγγίζουμε τους μύθους ως μία αλληγορική διήγηση του παρελθόντος, η οποία χρησιμοποιεί ως εργαλεία παγκόσμια αρχετυπικά σύμβολα και εικόνες.  Η ψυχή δεν μπορεί να σκεφτεί χωρίς εικόνες», υποστήριζε  ο Αριστοτέλης, ενώ ο Πλωτίνος έλεγε, ότι : « ο δρόμος προς τη Σοφία και την απελευθέρωση από την ύλη βρίσκεται μέσα στην συμβολική αντίληψη – την ανάπτυξη της ενεργητικής φαντασίας που μεταφράζει τα σύμβολα σε Γνώση».

Τα σύμβολα θα λέγαμε πως είναι για τον νου, ότι τα εργαλεία για τα χέρια, μεγιστοποιούν τις δυνατότητες. Αρκεί κάποιος να κατέχει τις κλείδες αποσυμβολισμού,  ώστε να του αποκαλυφθεί μία άλλη  ιστορικά και μεταφυσικά πραγματικότητα, πίσω από το πέπλο της φαντασίας και του συλλογικού ασυνείδητου.  Σε μία τέτοια γραμμή σκέψης και συμβολισμού, θα αναφέρουμε ως παράδειγμα τον τρόπο με τον οποίο ο Πορφύριος αποκωδικοποιεί τον  συμβολικό τρόπο με τον οποίοι απεικόνιζαν οι μυσταγωγοί τον άγαλμα του Διός. 

Στον σύγχρονο κόσμο όπου επικρατεί ο ορθολογισμός,  η μυθολογία δεν είναι δυνατόν να ερμηνευθεί με λογικούς όρους. Μπορεί όμως να αποκωδικοποιηθεί χρησιμοποιώντας μεθόδους τις οποίες   μας άφησαν παρακαταθήκη ο Πλάτωνας, οι Στωικοί, οι Νέο Πλατωνικοί, αλλά και πιο σύγχρονοι ερευνητές και επιστήμονες, όπως ο Carl Jung,  και ο Joseph Campell.  Σε αυτούς θα στηριχθούμε για το μαγικό μας ταξίδι στην Ελληνική μυθολογία.

Όσο και εάν δεν το αντιλαμβανόμαστε,  η δύναμη του μύθου ποτέ δεν πέθανε, απλώς  αναπαράγεται  μέσα από την σύγχρονη έβδομη τέχνη, και την λογοτεχνία.  Δεν είναι τυχαίο πως οι μεγαλύτερες κινηματογραφικές επιτυχίες των τελευταίων ετών  όπως, ο πόλεμος των άστρων, το Μάτριξ,  το Άβαταρ, ο άρχοντας των δαχτυλιδιών, ο Harry potter, αποτελούν σύγχρονες μυθολογικές αφηγήσεις  οι οποίες  βασίστηκαν  γύρω από το  ταξίδι του ήρωα το οποίο ακολουθεί ένα σταθερό μοντέλο,  τον  «μονόμυθο» όπως τον αποκαλεί ο Joseph Campell, ένα μοντέλο που ακολουθούν όλοι πολιτισμοί,  βάση του οποίου,  χτίζουν τα διάφορα έπη και τους ηρωικούς τους μύθους.

Ο George Lucas δημιουργός του πολέμου των άστρων, παραδέχεται πως ο Joseph Campell  υπήρξε ο μέντορας, του, ενώ η ιστορία του πολέμου των άστρων αποτελεί ένα κλασσικό έπος, βασισμένο στο αρχέτυπο του μονόμυθου.

Το 1949 ο Joseph Campbell ξεκίνησε μια επανάσταση στην ανθρωπολογία (τη μελέτη των ανθρώπων και του πολιτισμού) με το βιβλίο του «Ο ήρωας με τα χίλια πρόσωπα». Πάνω σε αυτό το βιβλίο βασίστηκε κυρίως η ιστορία του πολέμου των άστρων από τον George Lucas. Βασικό γνώρισμα όλων των μυθολογικών ηρώων, είναι να ξεχωρίσουν από το καθημερινό συνηθισμένο άνθρωπο, και να θυσιαστούν προς χάριν του κοινωνικού συνόλου. Η ατραπός τους ξεκινά με ένα «εσωτερικό ταξίδι»,  το οποίο μέσα από συμβολικά ταξίδια και άθλους,  οδηγεί τον ήρωα στα βάθη της ύπαρξης του, και στην απελευθέρωση από τα πάθη του. Το ταξίδι αυτό έχει ως σκοπό να μας υποδείξει, πως η ατραπός της αυτό-ανακάλυψης δεν σημαίνει να ψάχνεις μόνο για καινούργια μέρη, και να ξεπερνάς τα εμπόδια και τις αντιξοότητες, αλλά κυρίως αυτό: Nα έχεις «καινούργια μάτια», ώστε να βλέπεις τον κόσμο διαφορετικά!. Να ονειρεύεσαι και να επιδιώκεις ένα ωραιότερο κόσμο.

Όπως λέει ο Πλωτίνος :  «Μία ψυχή δεν μπορεί να δει το ωραίο αν δεν είναι ωραία αυτή η ίδια…(...)... Κλειστείτε στον εαυτό σας και κοιτάξτε. Κι αν δε βρίσκετε τον εαυτό σας όμορφο, πράξτε όπως ο δημιουργός ενός αγάλματος που πρέπει να γίνει όμορφο ... κόβει από δω, λειαίνει από κει, κάνει αυτή τη γραμμή πιο ανάλαφρη, εκείνη πιο καθαρή, μέχρι που θα εμφανιστεί ένα όμορφο πρόσωπο...»

Οι όμορφες εικόνες ενεργοποιούν και αντίστοιχα συναισθήματα, και δημιουργούν πολιτιστικά και πολιτισμικά πρότυπα, συμπεριφορές και συνήθειες.  Συνεπώς τα καθημερινά ερεθίσματα  που δεχόμαστε από το περιβάλλον  μέσα στο οποίο δραστηριοποιόμαστε,  μας διευκολύνουν ή μας εμποδίζουν να λειτουργήσουμε με αντίστοιχο τρόπο προς τα κοινωνικά πρότυπα και τον πολιτισμό που αυτά παράγουν. 

Και ποιός άλλος πολιτισμός ανέδειξε το αρχαίο κάλλος και την αρμονία περισσότερο από τους προγόνους μας; Για αυτό το λόγο, η γνώση, η αρμονία  και το κάλλος  υπήρξαν από τους βασικότερους  πυλώνες του αρχαίου Ελληνικού πολιτισμού. 

Πριν περάσουμε στο μύθο που θα εξετάσουμε σήμερα,  θα ήταν χρήσιμο να αναφέρουμε λίγα λόγια για την λέξη άγαλμα, καθώς στην συνέχεια  θα ακολουθήσει μία σειρά φωτογραφιών με απεικονίσεις του αγάλματος της αρπαγής της Ευρώπης, από την αρχαιότητα έως σήμερα.   Η λέξη άγαλμα,  ετυμολογείται από το αγάλλομαι (ευχαριστιέμαι) επειδή όταν βλέπουμε ένα όμορφο αρχαίο ελληνικό άγαλμα η ψυχή μας ευχαριστείται, αγάλλεται. Και από το θέαμα αυτό,  επέρχεται η αγαλλίαση. Αν κάνουμε την ανάλυση της λέξης αυτής,  θα δούμε ότι είναι σύνθετη από το αγάλλομαι + ίαση(=γιατρειά). Άρα, για να συνοψίσουμε, όταν βλέπουμε ένα όμορφο άγαλμα (ή οτιδήποτε όμορφο), η ψυχή μας αγάλλεται και γιατρευόμαστε. Και πραγματικά, γνωρίζουμε όλοι ότι η ψυχική μας κατάσταση συνδέεται άμεσα με τη σωματική μας υγεία....

Ίσως για αυτό τον λόγο στην αρχαία Ελλάδα, συνήθιζαν οι σε  «εν Δία φέρουσα γυναίκες» να επισκέπτονται τους ναούς  και να θαυμάζουν τα θαυμάσια  αγάλματα των Θεών, ώστε το «κάλλος και η αρετή τους» να τις  εμπνεύσει! Οι περισσότερες,  αφιέρωναν το παιδί τους στον θεό Απόλλωνα, ο οποίος  εκπροσωπούσε το φως, την αρμονία, την μουσική και την ομορφιά του σώματος,  της ψυχής και γενικότερα  όλες τις ανθρώπινες αρετές,  οι οποίες  αποτελούσαν το  πρότυπο του  ανώτερου ανθρώπου. Θαυμάζοντας το άγαλμα του Απόλλωνος, διαλογιζόμενες  στα πρότυπα που αυτός εκπροσωπούσε για τους αρχαίους Έλληνες, η Ελληνίδα μητέρα  επιδίωκε να γεννήσει ένα παιδί με όμορφο σώμα και ψυχή.

Ο    Εμπεδοκλής αναφέρει πως :  «Κατά την φαντασίαν της γυναικός, κατά την σύλληψιν μορφούνται τα βρέφη. Πολλές φορές γυναίκες ερωτεύθηκαν περικαλλή αγάλματα ηρώων ή θεών και όμοια μ’ αυτούς παιδιά έφεραν στον κόσμο», ενώ ο   Σωρανός (Β’ αιώνας μ.Χ.) αναφέρει ότι «ο τύραννος των Κυπρίων, που ήταν κακόμορφος, ανάγκαζε την γυναίκα του κατά τους πλησιασμούς», να βλέπει «περικαλλή αγάλματα» κι έγινε έτσι πατέρας ευμόρφων τέκνων. Αυτό σήμερα το ονομάζουμε δημιουργικό οραματισμό.

Γενικότερα οι τέχνες αποτελούν μία ατραπό προς ανώτερες διαστάσεις. Η τέχνη η οποία  εκπροσωπείται από τις Μούσες δεν γνωρίζει σύνορα και γλώσσες είναι  μια πανανθρώπινη γλώσσα, η οποία  λειτουργεί με βάση τα τις ψυχικές ανάγκες που μοιράζονται όλοι οι άνθρωποι και οι πολιτισμοί και οι οποίοι εκφράζονται μέσα από τα σύμβολα.

Αγάλματα της αρπαγής της Ευρώπης εμπνευσμένα από τον  ομώνυμο μύθο υπάρχουν σε διάφορες πόλεις του κόσμου. Συγκρίνοντας τις φωτογραφίες από όλα τα αγάλματα ανά τον κόσμο,   εύκολα διαπιστώνουμε (κάτι που δυστυχώς δεν συμβαίνει συχνά),  πως  αυτό που βρίσκεται στο άλσος Περιστερίου είναι το ομορφότερο, καθώς πληροί τις κλασσικές αρχαίο Ελληνικές φόρμες .

Ας περάσουμε όμως στο σημερινό μας θέμα την Ευρώπη. Προς τιμήν της Ευρώπης όπως θα διαπιστώσουμε στην συνέχεια της ιστορίας μας, δόθηκε στην ήπειρο στην οποία ζούμε, το όνομα Ευρώπη. Η ονομασία Ευρωπαϊκή Ένωση, το νόμισμα ευρώ κ.λπ., έχουν την ίδια προέλευση. Αυτός είναι και ο λόγος που θα εξετάσουμε τον συγκεκριμένο μύθο.

Ας ξεκινήσουμε με την ετοιμολογία του ονόματος Ευρώπη. Σύμφωνα με τον Ησύχιο Ευρώπη σημαίνει «η ευρύωπος», η γυναίκα με μεγάλα (ευρεία) μάτια

(«όπες», από το οπή >  όπ-μα >  όμμα > μάτι), μυ-ωπία, κ.λπ.

Η Ευρώπη ως μυθολογικός χαρακτήρας, ήταν η κόρη της Τηλέφασσας και του Αγήνορα. Όταν μεγάλωσε έγινε ξακουστή για την ομορφιά της και όπως είναι φυσικό,  ο Δίας σαγηνεύτηκε από την ομορφιά της, την ερωτεύτηκε, και βάλθηκε να την αποκτήσει καταστρώνοντας σχέδιο απαγωγής της. 

Το βράδυ πριν την απαγωγή της , η Ευρώπη είδε ένα παράξενο όνειρο. Στο όνειρο αυτό βρισκόταν  ανάμεσα σε δύο γυναίκες, οι οποίες εκπροσωπούσαν  δυο ηπείρους. Τη μια τη γνώριζε, ήταν η Ασία, η ήπειρος όπου κατοικούσε, η άλλη όμως,  της ήταν άγνωστη, ενώ  η θάλασσα  χώριζε  τις δύο γυναίκες και ηπείρους. Οι δυο γυναίκες πάλευαν μανιασμένα για το ποια θα έπαιρνε μαζί της την νεαρή κόρη, την  Ευρώπη. Στο τέλος με τη βοήθεια του Δία νίκησε η άγνωστη γυναίκα, η αντίπαλος της Ασίας.

Η Ευρώπη ξύπνησε τρομαγμένη από τον εφιάλτη, και  αργότερα μέσα στην ημέρα, πήγε με άλλα νεαρά κορίτσια να μαζέψουν άνθη σε ένα κοντινό λιβάδι.

Εκεί εμφανίστηκε ξαφνικά ένας ήμερος υπέροχος άσπρος  ταύρος,  με   χρυσά κέρατα. Η Ευρώπη και οι φίλες της, θαμπωμένες από τον υπέροχο αυτό ταύρο  τον πλησίασαν για να χαϊδέψουν.  Ο μεταμορφωμένος όμως σε ταύρο Δίας  πλησίασε την Ευρώπη και ξάπλωσε στα πόδια της,  η οποία μπήκε στον πειρασμό και κάθισε στην ράχη του.

Ο ταύρος τότε πετάχτηκε επάνω  και καλπάζοντας  προς την θάλασσα, πέταξε προς τις  ακτές της Κρήτης εκεί όπου, σύμφωνα με τον μύθο και αυτός είχε γεννηθεί, και κρυφά μεγαλώσει στο «Δικταίον άντρον»,  πίνοντας το γάλα της Αμάλθειας. 

Το  νυφικό κρεβάτι  όπου  Ο Δίας ενώθηκε με την Ευρώπη το είχαν ετοιμάσει οι Ώρες. Μετά  τον «ιερό γάμο», ο Δίας πρόσφερε στην αγαπημένη του τρία μοναδικά δώρα : έναν χάλκινο γίγαντα, τον Τάλω, για να προστατεύει τόσο τον έρωτά του, όσο και ολόκληρη την Κρήτη, ένα χρυσό σκύλο, στον οποίο κανένα θήραμα δεν μπορούσε να ξεφύγει,  και μια φαρέτρα με βέλη, που ποτέ δεν αστοχούσαν. Ο Δίας  έμεινε κρυφά από την Ήρα με την Ευρώπη, τρείς ημέρες.

Στην συνέχεια μη θέλοντας να αφήσει μόνη της την Ευρώπη, η οποία  ήταν ήδη  σε εν Διαφέρουσα κατάσταση από τον Δία με τρεις γιους,  τον  Μίνωα, τον Ραδάμανθυ και τον Σαρπηδόνα, την πάντρεψε με τον βασιλιά της Κρήτης  Αστέριο. Μέσω του Αστέριου η Ευρώπη συνδέεται με τον Έλληνα, τον μυθολογικό  γενάρχη των Ελλήνων.

Ο Αστέριος  ως ο θνητός σύζυγος της Ευρώπης, καταγόταν  άμεσα από τον  μυθικό Έλληνα,  ο οποίος ήταν γιός του Δευκαλίωνα και της Πύρας.  Ο Έλληνας ήταν εγγονός του Προμηθέα και είχε τρείς γιούς. Τους  Αίολο,  Δώρο και  Ξούθο. Σύμφωνα με τον Στράβωνα, ο  Έλληνας κληροδότησε :

Τη Θεσσαλία στον  Αίολο, ο οποίος υπήρξε ο γενάρχης των Αιολέων,

Τη Στερεά Ελλάδα στον  Δώρο, ο οποίος υπήρξε ο γενάρχης των Δωριέων και

Τη Πελοπόννησο στον Ξούθο,  ο οποίος υπήρξε των Ιώνων και των Αχαιών.

Κατ΄αυτόν τον τρόπο, τα παιδιά του Έλληνα,  έγιναν γενάρχες των τεσσάρων φυλών της Ελλάδας (Αιολέων, Αχαιών, Δωριέων και Ιώνων), ενώ ο ίδιος έγινε γενάρχης όλων των Ελλήνων. Για αυτό τον λόγο, και  σύμφωνα με αυτή την εκδοχή, όλοι οι κάτοικοι του Ελληνικού χώρου,  πήραν το όνομά τους απ’ αυτόν. Αξιοσημείωτο είναι ότι προηγουμένως οι διαμένοντες στον χώρο της σημερινής Ελλάδος, ονομάζονταν Γραικοί, ονομασία που - μέσω του λατινικού Graecus - επέζησε σε όλες τις λατινογενείς ακόμη και τευτονικές γλώσσες. 

Ο Θουκυδίδης αποδέχεται τον Έλληνα ως ιστορικό πρόσωπο που έζησε και έδρασε σε εποχές πολύ παλαιότερες του Τρωικού Πολέμου, ενώ ο Όμηρος δεν τον αναφέρει, αλλά ονομάζει «Έλληνες» τους κατοίκους της Φθίας της Θεσσαλίας (Μυρμιδόνες). Κατά μια παράδοση, στην πόλη Μελίτεια της Φθιώτιδας υπήρχε άγαλμα του Έλληνα. Το όνομα του Έλληνα έφερε και ο γιος του Φθίου, τρισέγγονος του Έλληνα και εγγονός του Αχαιού.

Για να τιμήσουν λοιπόν την Ευρώπη,  όταν αυτή πέθανε οι θεοί και οι  άνθρωποι,  έδωσαν στην ήπειρο που εγκαταστάθηκε, το όνομά Ευρώπη. Είναι λοιπόν αντίφαση, να αναρωτιόμαστε εάν είμαστε Ευρωπαίοι, εμείς οι απόγονοι των αρχαίων Ελλήνων, ή εάν η Ελλάδα θα παραμείνει στην Ευρωπαϊκή οικογένεια. 

Ευρώπη δίχως την Ελλάδα δεν νοείται, σε διαφορετική περίπτωση θα πρέπει τόσο  η ήπειρος να αλλάξει όνομα, όσο και νόμισμα. Στην πραγματικότητα, η Ελλάδα λόγω της στρατηγικής της θέσης, ήρθε από την αρχαιότητα σε πρόσμιξη με πολλούς λαούς και πολιτισμούς, για αυτό τον λόγο και υπήρξε πάντα μία γέφυρα ανάμεσα στην Ανατολή και την δύση. Μέσα από το μπόλιασμα αυτό προέκυψε ο Ελληνικός και Ευρωπαϊκός πολιτισμός,  αλλά και πανανθρώπινες άυλες αξίες που εξακολουθούν και εμπνέουν την ανθρωπότητα. Για αυτό και το μεγαλείο του αρχαίου Ελληνικού πολιτισμού, είναι πανανθρώπινο, ήταν και είναι  θέμα τρόπου,  και όχι τόπου.

 

Η αρχαία Ελληνική κοσμοθέαση, αφορά ένα σύνολο αρετών, αξιών, αντιλήψεων για τη φύση του κόσμου και του ρόλου του ανθρώπου εντός αυτού. Προϋποθέτει την αγάπη για τη γνώση και τη διαρκή αμφισβήτηση των πάντων, με σκοπό την εξελικτική πορεία της νόησης, ενώ δίνει ιδιαίτερη βαρύτητα στην ανάπτυξη του ατόμου ως πολιτικό ον, στο εδώ και στο τώρα. Ένας τέτοιος  τρόπος σκέψης και δράσης  δεν μεταβιβάζεται  βιολογικά  μέσω των γονιδίων στους απογόνους, αλλά προϋποθέτει  παιδεία, και την  υιοθέτηση μίας στάσης ζωής, ένα βίωμα που πρέπει κανείς ν’ αγωνίζεται εφ’ όρου ζωής για να το διατηρήσει. Η στάση αυτή βίου, προϋποθέτει γνώση και εκτίμηση των αξιών που θεμελιώνονται με την παιδεία και ολοκληρώνονται με την κατανόηση της ανθρώπινης φύσης.  

Δυστυχώς  όμως σήμερα,  η Ελλάδα πορεύεται αποκομμένη από τον ομφάλιο λώρο που μας συνδέει με τον ελληνικό πολιτισμό, εφόσον οι περισσότεροι Έλληνες σήμερα, αγνοούν βασικά στοιχεία για την αληθινή τους ταυτότητα, θεωρώντας την ελληνικότητα κληρονομικό δικαίωμα, και όχι βίωμα και καθημερινή κατάκτηση.

Είναι συνεπώς αναγκαίος περισσότερο από ποτέ, ο ρόλος της εκπαίδευσης στην διαμόρφωση ενός πολίτη με αξίες και γνώσεις, που θα τον καταστήσει ικανό να αναπτύξει το κριτικό του πνεύμα, διαφυλάσσοντας ταυτόχρονα την ιστορική μας κληρονομιά, προφυλάσσοντας την γλώσσα μας, και αναπτύσσοντας την ελληνική συνείδηση ως τρόπο ζωής, παράγοντας και προβάλλοντας τέλος εκ νέου, αυτό που γνωρίζαμε καλύτερα από οτιδήποτε άλλο στο παρελθόν, τον πολιτισμό και την προάσπιση των άυλων αξιών..

Στην συνέχεια θα επιχειρήσω τον αποσυμβολισμού του μύθου.  Ενός μύθου που όχι μόνο αποτυπώνει το ιστορικό μεταίχμιο από την  μητριαρχία στην πατριαρχία, και την σταδιακή ανάπτυξη του Ολυμπιακού πάνθεου, αλλά σηματοδοτεί και μία εξόχως σημαντική  ατραπό μύησης.  Ας προσπαθήσουμε λοιπόν να ξετυλίξουμε τον μίτο της Αριάδνης...

Όπως  προαναφέρθηκε  ο Δίας γεννήθηκε στην Κρήτη, και πήρε την μορφή του Ταύρου, για να προσεγγίσει την Ευρώπη.  Για αυτό ίσως τον λόγο, ο Μινωικός πολιτισμός χρησιμοποιούσε ως σύμβολα τα κέρατα του ταύρου, ενώ μία από τις σημαντικότερες μορφές της Μινωικής μυθολογίας υπήρξε ο Μινώταυρος.  

Από την ένωση του Δία με την Ευρώπη,  γεννήθηκαν: ο Μίνωας, ο Ραδάμανθυς, και ο Σαρπηδώνας, οι οποίοι έγιναν οι κριτές του κάτω κόσμου. Ο Μίνωας παντρεύτηκε την Πασιφάη και μαζί της απέκτησε τέσσερεις γιούς, τον Ανδρόγεω, το Δευκαλίωνα, το Γλαύκο και τον Κατρέα,  και τέσσερις κόρες, την Ακάλλη ή Ακαλλίδα, την Αριάδνη, τη Φαίδρα και την Ξενοδίκη.

Μετά τον θάνατο του πατέρα του Αστερίωνα,  ο Μίνωας διεκδίκησε  τον θρόνο της Κρήτης. Για να ενισχύσει την θέση του, ζήτησε ένα  Θεϊκό σημάδι από τον Ποσειδώνα, ο οποίος  του έστειλε ένα υπέροχο άσπρο ταύρο, τον οποίο του ζήτησε να θυσιάσει στον ίδιο. Συνεπαρμένος όμως ο Μίνωας, από την ομορφιά του ζώου,  απέφυγε να τηρήσει την υπόσχεσή του,  θυσιάζοντας έναν άλλο ταύρο στη θέση του, νομίζοντας ότι θα κατόρθωνε να ξεγελάσει τον θεό της θάλασσας

Αυτό είχε ως  αποτέλεσμα να προκληθεί η  οργή του Ποσειδώνα, ο οποίος έκανε την Πασιφάη (το Φάος όλων =  Το Φως όλων) κόρη του Ήλιου και της Περσίδας, να ερωτευτεί τον ταύρο. Ο Δαίδαλος  κατασκεύασε ένα ομοίωμα αγελάδας, μέσα στο οποίο μπήκε η Πασιφάη ώστε να έρθει σε ερωτική επαφή με τον ταύρο. Από αυτή την παρά φύση συνεύρεση,  γεννήθηκε το τέρας  μισός άνθρωπος,  μισός ταύρος Μινώταυρος . Ας  εξετάσουμε σε αυτό το σημείο τι συμβολίζει ο Μινώταυρος, καθώς διαδραματίζει καταλυτικό ρόλο στην ιστορία μας.

Ο Μινώταυρος όπως και όλα τα τερατόμορφα όντα  στην αρχαία Ελληνική μυθολογία όπως οι Κένταυροι, η Μέδουσα, ο Πάνας,  κ.λπ., συμβόλιζαν με ψυχολογικούς όρους, τις φοβίες που γεννούσε το ασυνείδητο στον αρχαίο Έλληνα, το οποίο αντιπροσώπευε την σύγκρουση ανάμεσα στις απειλητικές μορφές ενός άγνωστου και σκοτεινού και απειλητικού κόσμου, έναντι του γνωστού και τακτοποιημένου κόσμου της λογικής και της συνείδησης. Τα πλάσματα αυτά απεικονίζονται  ως τέρατα ή με μορφές που δεν υπάρχουν στην φύση, διότι  στην πραγματικότητα αφορούν συνειδησιακές και συναισθηματικές καταστάσεις,  τις οποίες αδυνατούμε να ελέγξουμε. Και δεν τις ελέγχουμε διότι δεν είναι σταθερές και ορατές.

Οι  πρόγονοι μας απεικόνισαν  αριστοτεχνικά  την αγωνιώδη αυτή προσπάθεια τους να τιθασεύσουν την  άγνωστη και  ζωώδη  ανθρώπινη  φύση, στις παραστάσεις που υπάρχουν στις μετώπες του Παρθενώνα. Εκεί όπου απεικόνισαν  την Τιτανομαχία και την Κενταυρομαχία. Ήθελαν καταυτό τον τρόπο, να συμβολίσουν την τελική υπεροχή  της ηθικής και της λογικής απέναντι στο παράλογο και ανεξέλεγκτο συναίσθημα.

Για αυτό τον λόγο, στο εξωτερικό τμήμα του Παρθενώνα του ναού της σοφίας, αναδεικνύεται ο ασταμάτητος πόλεμος πνεύματος και ύλης, λογικής και παραλόγου.  Όπως ακριβώς η Παρθένα Αθηνά γεννήθηκε  δίχως,  μητέρα μέσα από το κεφάλι του Δία, έτσι και ο άνθρωπος που γνωρίζει ποιά είναι η πραγματική του υπόσταση, έχει κατακτήσει συνεπώς το « γνώθι σαυτόν»,  αναγνωρίζει εντός του, την πραγματική του φύση, η οποία είναι ομοούσια προς τους θεούς. Οι πρόγονοι μας χρησιμοποίησαν την λέξη Ενθουσιασμός για να περιγράψουν αυτή την μαγική στιγμή, κατά την οποία ο άνθρωπος  αναγνωρίζει τον Θεό μέσα  τους.  

Σύμβολο που σχετίζεται με τα διπλά ιερά κέρατα είναι ο ιερός διπλός πέλεκυς ή λάβρυς στον οποίο αποδίδονταν, θεραπευτικές, μαγικές, προφυλακτικές ιδιότητες. Έτσι όπου τοποθετούνταν, θεωρείτο ότι έθετε το οικοδόμημα ή το αντικείμενο που ευρίσκονταν υπό υψηλή προστασία και κατ’ αυτόν τον τρόπο προσδοκούσαν την αποφυγή κάποιας βεβήλωσης. Θεωρούνταν το κατ’ εξοχήν σύμβολο της καθαγίασης και της μύησης. Επομένως συμβόλιζε την ψυχή που οδεύει για την θέωση και την ολοκλήρωση. Ο διπλός πέλεκυς συνήθως βρισκόταν στο κέντρο του όποιου ιερού, για να φανερώνει την ιερότητα και το «άβατο» αυτού του μέρους. Εκτός των άλλων συμβόλιζε την δημιουργική ένωση δύο εκ των δυνάμεων της φύσης, δηλ. της παραγωγικής και της γονιμοποιού, του πνεύματος και της ύλης,  του θεού και του ανθρώπου.

Τα κέρατα   εκτός από τον ταύρο, παραπέμπουν και στην σελήνη  λόγω της ομοιότητας του μηνίσκου της Σελήνης (μισοφέγγαρου) με τα κέρατα της αγελάδας. Η Σελήνη αποτέλεσε και αποτελεί για την ανθρωπότητα ένα παγκόσμιο και διαχρονικό πνευματικό σύμβολο, τη θηλυκή αρχή της δημιουργίας του Κόσμου, καθώς και την πόρτα προς την απόκρυφη φύση της ανθρωπότητας και του σύμπαντος, προς εκείνο δηλαδή που μένει άφατο στην συνηθισμένη θέαση της Φύσεως. Οι σεληνιακές φάσεις, της Νέας Σελήνης, της Πανσελήνου και της Σελήνης σε χάση, συνδέθηκαν με την Άρτεμη (παρθένος), τη Σελήνη (γόνιμη μητέρα) και την Εκάτη (γριά), αντίστοιχα. 

Το  όνομα της Ευρώπης, παραπέμπει   στη Σελήνη, καθώς είναι αυτή που βλέπει τα πάντα. Το ίδιο συμβαίνει και με τα ονόματα της Τηλέφασσας, και της Πασιφάης .  Γενικότερα, όλες οι ηρωίδες του Kρητικού μύθου, όπως η Αριάδνη και η Βριτόμαρτις ή Δίκτυννα έχουν ονόματα, που μας ανάγουν στον λατρευτικό κύκλο της Άρτεμιδος, δηλαδή αναφέρονται στη Σελήνη.

Αστρολογικά εποχή της μητριαρχίας έλαβε χώρα την εποχή του Ταύρου η οποία ανέτειλε το 4498 π.χ. όταν ακόμα οι θηλυκές Θεότητες η μεγάλη Πότνια Θεά των όφεων στην Κρήτη, κυριαρχούσαν στην λεκάνη της Μεσογείου. Σε αυτήν την περίοδο άνθισε ο Μινωικός Πολιτισμός, όπου ο ταύρος ήταν από τα πιο Ιερά σύμβολα και κυρίαρχη Θέση στο πάνθεο του κατείχε η Θεά των Όφεων.

Το τέλος της εποχής του Ταύρου σηματοδότησε τη γέννηση της εποχής του Κριού, (2.232 π.χ. -166 π.χ.),  κατά την οποία έγινε η σταδιακή υποβάθμιση των Θηλυκών Θεοτήτων, η γέννηση τους Δία στην Κρήτη, και η τελική  επικράτηση των Ηλιακών  Λατρειών και των μεγάλων βασιλέων,  όπου άρχισε να αναπτύσσεται το Μοτίβο του Θανάτου και της Αναγέννησης με τις Θεές να παίζουν ένα δευτερεύοντα ρόλο στο Κοσμικό Δρώμενο στο οποίο πρωταγωνιστεί ο Θνήσκων Θεός. 

Ιστορικά  ο μύθος της  Ευρώπης,  συμβολίζει την μετάβαση  μίας ολόκληρης κοινωνίας αλλά και εποχής,  όπου από την προσπάθεια κατευνασμού των μαγικών δυνάμεων της φύσης,  ο άνθρωπος σηκώνει το κεφάλι προς τον Ουρανό, για να αναγνωρίζει την Θεία πνευματική καταγωγή του στους Ουρανούς.  Στον Ελληνικό χώρο αυτό γίνεται για πρώτη φορά στην Κρήτη, εκεί όπου γεννήθηκε ο Δίας. Η  σελήνη  φωτίζει τον Ουράνιο θόλο την νύχτα,  δανειζόμενη το φως από τον Ήλιο. Σκοπός του ανθρώπου να καταστεί αυτόφωτος, και όχι ετερόφωτος όπως η Σελήνη… 

 Στον  μύθο της Ευρώπης  έχουμε επανάληψη κοινών αρχετυπικών  μυητικών μοτίβων. Όπως είναι γνωστό τα αρχαία μυητικά δρώμενα σχετίζονταν με κάποιο μύθο.  Ο μυούμενος ή ήρωας που σχετίζεται με τον μύθο,   υπόκειται σε μια πνευματική μεταμόρφωση μετά το πέρας των δοκιμασιών. Η ίδια διαδικασία παρουσιάζεται καθολικά σε μύθους ανά τον κόσμο ως ο μονόμυθος του Campell, και εμπεριέχει αρχέτυπες μορφές με χαρακτηριστικότερη το αρχέτυπο του ήρωα, τον πρωταγωνιστή της ιστορίας. 

Η  Ευρώπη απομακρύνεται  από την εστία της, μένει με τον Δία τρείς ημέρες στο Δικταίο άντρο,   όπου τελείται ιερός γάμος με τον πατέρα των Θεών. Η θνητή Ευρώπη η οποία  συμβολίζει την ύλη,  ενώνεται με την Θεία πνευματική φύση  και αποκτά τρία παιδιά.  Μία ιερή  τριάδα, τον Μίνωα,  τον Ραδάμανθυ και τον Σαρπηδόνα, οι οποίοι θα γίνουν οι κριτές του κάτω κόσμου…

Κατά τον ίδιο τρόπο όλοι οι μυθικοί ήρωες απομακρύνονται από τις εστίες τους,  περνούν  δοκιμασίες,  συχνά κατεβαίνουν σε σπήλαια, όπου αντιμετωπίζουν φύλακες ή τέρατα.  Στο αποκορύφωμα των δοκιμασιών, πολλοί  ήρωες υπόκεινται σε μία υπέρτατη δοκιμασία, την κάθοδο στον Άδη, κερδίζοντας  τελικά την  υπέρτατη ανταμοιβή τους. Η  σημασία αυτού του θριάμβου είναι η διεύρυνση της συνείδησης τους,  και η άνοδος στον  «πνευματικό Όλυμπο».

Γενικά οι ήρωες για τους αρχαίους Έλληνες σηματοδοτούσαν την ικανότητα «υπέρβασης» και «εξύψωσης του ανθρώπου», καθώς ως «ημίθεοι» αποτελούσαν τον σύνδεσμο ανάμεσα στους Θεούς και τους ανθρώπους. Ήταν οι λίγοι, «εκλεκτοί», οι οποίοι ακολουθούσαν την δύσκολη «ατραπό».

Μία «ατραπό», η οποία προϋπόθετε να υπερβούν τα ανθρώπινα. Ήταν αυτοί που «αναλάμβαναν» να θυσιαστούν για το κοινωνικό σύνολο, ώστε να ευημερεί η κοινωνία. Θυσίαζαν το «εγώ», για το «εμείς», παρότι και αυτοί ήταν αναγκαστικά υποταγμένοι στο πεπρωμένο και στα «τερτίπια» των Θεών. Μέσα από τους άθλους και την τραγικότητα της πορείας τους, υπήρξαν οι «λυτρωτές» της ανθρωπότητας.

Μέσα από τις «συμβολικές» δοκιμασίες που έπρεπε να ξεπεράσουν, έβγαιναν τελικά με τον ένα ή τον άλλο τρόπο θριαμβευτές, αφήνοντας παρακαταθήκη για τις επόμενες γενιές, την προσωπική θυσία, την λαχτάρα του θνητού ανθρώπου για αθανασία, την αναζήτηση της Θεϊκής μας υπόστασης, την αναζήτηση εν τέλη του αληθινού προορισμού της ψυχής. Το αρχέτυπο του ήρωα ήταν, είναι και θα είναι για πάντα ζωντανό.  Το αρχέτυπο του ήρωα, ήταν είναι και θα είναι διαχρονικό. Σε ένα διαφορετικό πολιτισμικό πλαίσιο για παράδειγμα , ο σύγχρονος ο ήρωας του Hollywood  Arnold Schwarzenegger, αναφέρει  σε συνέντευξη του:

 «Από μικρός είχα ιδιαίτερη αγάπη στην Ελλάδα, στους αρχαίους μύθους και ήρωες. Για εμάς, που έχουμε ασχοληθεί με το body building, η αρχαία Ελλάδα είναι πάντα στο επίκεντρο, νιώθουμε σαν συνεχιστές των αρχαίων Ελλήνων και για αυτό το λόγο αγαπώ ιδιαιτέρως τον Ηρακλή».

Όταν το 1984 με πρωτοκάλεσε ο JamesCameron για να παίξω στον Εξολοθρευτή, δεν μου άρεσε καθόλου ο ρόλος και του είπα:  «δεν θέλω να παίξω ένα χαρακτήρα που δεν είναι ηρωικός». Στις επιφυλάξεις μου απάντησε:

«Μην ανησυχείς, ο τρόπος που θα κινηματογραφήσω την ταινία θα είναι τέτοιος που εσύ, αν και θα είσαι ο “κακός”, στο τέλος θα είσαι ο απόλυτος ήρωας». Τότε δεν κατάλαβα τι εννοούσε, όταν όμως είδα την ταινία, συνειδητοποίησα ότι είχε δίκιο»!

Στην ιστορία,  που εξετάζουμε τον πρωταγωνιστικό ρόλο του ήρωα,  διαδραματίζει  ο Θησέας. Ο Θησέας κατερχόμενος στον λαβύρινθο της Κρήτης, σκότωσε τον φοβερό  Μινώταυρο, στον οποίο θυσίαζαν κάθε χρόνο επτά νέες κι επτά νέους Αθηναίους. Η κατάβαση του Θησέα στον λαβύρινθο, και ο  φόνος του Μινώταυρου,  αφορά μία συμβολική «μυητική διαδικασία»,  μέσα από την οποία μπορεί ο άνθρωπος να βγει  νικητής από τον σκοτεινό κόσμο του ανεξερεύνητου «λαβύρινθου του εγκεφάλου».  Ο Λαβύρινθος είναι οι άγνωστες πτυχές  του εγκεφάλου μας (συγκρίνετε το σχήμα του εγκεφάλου και του λαβύρινθου) ,  ο «Μινώταυρος»,  είναι το υποσυνείδητο , τα πάθη, οι φοβίες, οι εξαρτήσεις που μπορούν να μας καθηλώσουν, να μας  καθυποτάξουν.  

Ο  Θησέας  στον μύθο που εξετάζουμε αντιπροσωπεύει την αυτεπίγνωση, τον συνειδητό ανώτερο άνθρωπο, ο οποίος  θυσιάζει το εγώ για το εμείς.  Φτάνοντας ο  Θησέας στην Κρήτη,  γνωρίζει την κόρη του Μίνωα, την Αριάδνη. Ο Θησέας υπόσχεται στην Αριάδνη αιώνια πίστη, και εκείνη τον συμβουλεύει πως να εξέλθει του λαβύρινθου. Την λύση της προσφέρει ο αρχιτέκτονας του Λαβύρινθου Δαίδαλος. Δίνει λοιπόν, η Αριάδνη στον Θησέα  ένα κουβάρι για  να το δέσει στην είσοδο του Λαβύρινθου, με την συμβουλή  να το ξετυλίγει καθώς θα προχωρά. Αν τα κατάφερνε να απαλλαγεί από τον Μινώταυρο, δεν είχε παρά να τυλίγει πάλι το κουβάρι περπατώντας πίσω, ώσπου να ξαναβγεί. «Αυτεπίγνωση»..!

Ο Θησέας βγαίνοντας νικητής από τον σκοτεινό λαβύρινθο, επιβεβαίωσε τον χαρακτηρισμό του ήρωα, κερδίζοντας ταυτόχρονα ένα βασίλειο, αυτό της ανώτερης φύσης του.  Το μήνυμα ξεκάθαρο. Ζούμε στον Λαβύρινθο της υποκειμενικής αντίληψης του προγραμματισμένου νου μας , σε ένα κόσμο φαινομένων, του «φαίνεσθε»,  και όχι του πραγματικού «είναι», μίας πραγματικότητας την οποία έχουν διαμορφώσει οι ατελής πέντε αισθήσεις μας.

Η Αριάδνη όπως υποδεικνύει  το όνομα της, άρια+αγνή = πολύ αγνή,  είναι η ανώτερη φύση μας που στέκει αρωγός, σε όλες τις ανώτερες δράσεις. Ο  «Μίτος της Αριάδνης», συμβολίζει  το ιερό εκείνο Θεϊκό κομμάτι της ύπαρξης μας, το οποίο βρίσκεται βαθιά μέσα στην ύπαρξη μας, και το οποίο μοιραζόμαστε με το σύμπαν . Δεν είναι ίσως τυχαίο, πως ο  «μίτος» έχει κοινή ρίζα με το μιτοχόνδριο και το D.N.A.

Σκοπός συνεπώς  του ανθρώπου η αυτογνωσία, η επανασύνδεση με την Θεϊκή του υπόσταση ως υιός Θεού, και η αναγνώριση της αδιάρρηκτης σχέσης του με το σύμπαν.  Όπως χαρακτηριστικά προτρέπει ο Πυθαγόρας :  «Άνθρωπε γνώρισε τον εαυτό σου και θα γνωρίσεις το Σύμπαν και τους Θεούς».  Η μυθολογία συνεπώς,  μπορεί να σταθεί αρωγός σε μία τέτοια προσπάθεια, συνειδησιακής μεταμόρφωσης του ανθρώπου. 

Το μήνυμα που  μπορούμε να πάρουμε συνεπώς  από την αρχαία Ελληνική μυθολογία είναι ένα. Η ευθύνη μας στη ζωή είναι να δημιουργήσουμε το ανώτερο.  Οι ηρωικοί μυθολογικοί χαρακτήρες  μπορούν ακόμα και σήμερα να σταθούν  αρωγοί και οδηγοί στην προσπάθεια  μας αυτή. Ο πνευματικός άνθρωπος ως  ένας ήρωας,  έχοντας αντιληφθεί τις αληθινές αξίες της ζωής, εργάζεται για την αρετή, την ενότητα και την πνευματικότητα προς όφελος του συνόλου. Ως επίλογο θα χρησιμοποιήσω τα λόγια του Giordano Bruno:

«Θα έρθει η μέρα που ο άνθρωπος θα ξυπνήσει από την λήθη και θα καταλάβει επιτέλους ποιος είναι πραγματικά και σε ποιον παρέδωσε τα ινία της ύπαρξης του, σε ένα παραπλανητικό μυαλό, ψευδή, που τον κρατά και τον καθιστά σκλάβο.

Ο άνθρωπος δεν έχει όρια και όταν μια μέρα θα το καταλάβει και θα το συνειδητοποιήσει, θα είναι ελεύθερος και εδώ σε αυτόν τον κόσμο. Είτε μας αρέσει είτε δεν μας αρέσει, εμείς είμαστε η αιτία του εαυτού μας. Έχοντας γεννηθεί σε αυτόν τον κόσμο, πέφτουμε στην ψευδαίσθηση των συναισθημάτων… πιστεύουμε σε ότι βλέπουμε. Αγνοούμε πως είμαστε τυφλοί και κουφοί. Τότε μας επιτίθεται ο φόβος και ξεχνάμε πως είμαστε θεϊκοί, πως μπορούμε να αλλάξουμε την πορεία των συμβάντων, ακόμα μέχρι και το ζωδιακό κύκλο.

Δεν γνωρίζω το πότε, αλλά γνωρίζω πως έχουμε έρθει πάρα πολλοί για να αναπτύξουμε τέχνες και επιστήμες, για να βάλουμε τα θεμέλια ενός νέου πολιτισμού που θα ανθίσει, απρόσμενα, αναπάντεχα, τότε που η εξουσία θα έχει την ψευδαίσθηση πως έχει νικήσει!»

Χλέτσος Βασίλης για την  Μυσταγωγία - Μυθαγωγία

Αποσυμβολισμός των Αθλων του Θησεά

Η ομιλία δόθηκε στην Αθήνα, στην αίθουσα του σωματείου ΕΛΛΗΝ.Α.Ι.Σ., στις 28 Νοεμβρίου 2017, και βιντεοσκοπήθηκε από τις «Φρυκτωρίες».

Στο σημερινό μας μυθαγωγικό και μυσταγωγικό ταξίδι, θα εξετάσουμε τους άθλους του Θησέα,  του κατεξοχήν ήρωα της Αθήνας,  ο οποίος  ένωσε τις πόλεις της Αττικής σε μία, δίνοντας τους το όνομα «αι Αθήναι», προς τιμήν της Θεάς Αθηνάς.  

Η εξιστόρηση μας  δεν θα περιοριστεί στην αφήγηση των  γνωστών  λίγο - πολύ άθλων του Θησέα, αλλά θα επιχειρήσουμε αντίθετα, να ανιχνεύσουμε τα αλληγορικά και αρχετυπικά μηνύματα,  που εμπεριέχονται στον πυρήνα τους.  Όπως είναι γνωστό, πίσω από όλους τους μύθους, υπάρχουν διαχρονικά παγκόσμια επαναλαμβανόμενα αρχετυπικά μοτίβα, τα οποία  χρησιμοποιούν ως όχημα τους τα σύμβολα, καθώς η δύναμη της εικόνας, και των συμβόλων είναι ισχυρότερη του λόγου (κάτι που ισχύει έως  σήμερα).   Θα πρέπει να αναφέρουμε εν τάχει, πως οι μυθολογικές αλληγορικές αναφορές είναι δυνατόν να ερμηνευθούν βάση ενός τετραπλού ερμηνευτικού σχήματος, το οποίο περιλαμβάνει τον ιστορικό, τον ηθικό, τον αλληγορικό, και τέλος, τον διαισθητικό ή ενορατικό τύπο ερμηνείας ενός συμβόλου. Για τις δύο τελευταίους τύπους ερμηνείας χρειάζεται μακρά μελέτη,  ώστε να «συντονιστεί», και να μάθει να λειτουργεί  με αντίστοιχο τρόπο το πνεύμα προς  αυτές.

Ας δούμε σε αυτό το σημείο τη μέθοδο που αναφέρει πως χρησιμοποιούσε  ο  Πλωτίνος, για την κατανόηση  του νοήματος των συμβόλων, τα οποία αποτελούν βασικά εργαλεία στην αποκρυπτογράφηση  των μυθολογικών αναφορών.

Πριν εξετάσουμε τους άθλους του Θησέα, θα πρέπει να αναφέρουμε  πως σε όλους τους πολιτισμούς, υπάρχουν στάδια – μυητικές δοκιμασίες, τις οποίες οι ήρωες οφείλουν να ξεπεράσουν τόσο για να λυτρωθούν οι ίδιοι, όσο  και η  κοινωνία στην οποία είναι ενταγμένοι.   Το αρχέτυπο του ήρωα ξεκινά  πάντα με την  αρχική  αναζήτηση,  συνεχίζει με το κάλεσμα στην περιπέτεια, τις δοκιμασίες-άθλους,  έως τη στιγμή νίκης, της επιστροφής,  και της τελικής καταλυτικής  μεταμόρφωσης τους.  Μέσα από αυτή την διαδικασία,  αναδύεται εντέχνως, η διαχρονική ισχύ των μυθικών ηρώων, τους οποίους  συναντάμε έως και σήμερα  στην σύγχρονη μυθοπλασία. Κινηματογραφικές επιτυχίες όπως ο πόλεμος των άστρων, το Matrix, το Avatar, ο Harry Potter, και τόσες άλλες, ακολουθούν τα κλασσικά αυτά αρχετυπικά μυθολογικά μοτίβα.

Για τους αρχαίους Έλληνες , οι ήρωες σηματοδοτούσαν την ικανότητα «υπέρβασης» και «εξύψωσης του ανθρώπου», καθώς ως «ημίθεοι» αποτελούσαν τον σύνδεσμο ανάμεσα στους Θεούς και τους ανθρώπους. Ήταν οι λίγοι, οι «εκλεκτοί», οι οποίοι ακολουθούσαν την δύσκολη «ατραπό».

Μία «ατραπό», η οποία προϋπόθετε να υπερβούν τα ανθρώπινα. Ήταν αυτοί που «αναλάμβαναν» να θυσιαστούν για το κοινωνικό σύνολο, ώστε να ευημερεί η κοινωνία. Θυσίαζαν το «εγώ», για το «εμείς», παρότι και αυτοί ήταν αναγκαστικά υποταγμένοι στο πεπρωμένο και στα «τερτίπια» των Θεών. Μέσα από τους άθλους και την τραγικότητα της πορείας τους, υπήρξαν οι «λυτρωτές» της ανθρωπότητας.

Μέσα από τις «συμβολικές» δοκιμασίες που έπρεπε να ξεπεράσουν, έβγαιναν τελικά με τον ένα ή τον άλλο τρόπο θριαμβευτές, αφήνοντας παρακαταθήκη για τις επόμενες γενιές, την προσωπική θυσία, την λαχτάρα του θνητού ανθρώπου για αθανασία, την αναζήτηση της Θεϊκής μας υπόστασης, την αναζήτηση εν τέλη του αληθινού προορισμού της ψυχής...

«Αρχή σοφίας ονομάτων επίσκεψις», έλεγε ο Αντισθένης. Ήρωας είναι,  και θα έπρεπε να είναι, ο κάθε ένας από εμάς. Στην Ελληνική γλώσσα, η λέξη γενέθλια,  σηματοδοτεί ακριβώς  τις δυσκολίες της ζωής που καλείται να  ξεπεράσει κάθε άνθρωπος  κατά την διάρκεια του βίου (εκ της βίας ). Λίγο πριν, και στην αρχή του άθλου της ζωής, κάθε  ανθρώπινη ύπαρξη, περνά συνειδητά και ασυνείδητα  από τρία αρχικά μυητικά στάδια, τα οποία ταυτίζονται με τα μυητικά στάδια του μυθικού ήρωα, τα οποία προαναφέρθηκαν παραπάνω. Την προετοιμασία /κάλεσμα για την έξοδο από την μήτρα, την   μετάβαση/ προσαρμογή  σε ένα νέο φυσικό περιβάλλον, και την αποδοχή στον οικογενειακό/κοινωνικό κύκλο.

Ο Όμηρος διηγήθηκε αριστοτεχνικά  το ταξίδι αυτό, δια μέσω του  Οδυσσέα ο οποίος  πριν το ταξίδι του στην Τροία, (το οποίο συμβολίζει το ταξίδι της ψυχής)  αρνιόταν πεισματικά να αφήσει την θαλπωρή του σπιτιού του στην Ιθάκη. Κατά τον ίδιο τρόπο  και  εμείς ως έμβρυα  προτιμούμε την ασφάλεια της μητρικής  μακαριότητας. Υπακούοντας όμως στην ανάγκη και στον φυσικό  προορισμό μας, θα κληθούμε με τρόμο αρχικά, να αρχίσουμε το επίπονο ταξίδι   της ζωής μας.

Ως ένας άλλος Οδυσσέας,  κάθε ένας από εμάς,  θα χρειαστεί να ξεπεράσει εμπόδια κατά την διάρκεια του βίου του. Να παλέψει με Κύκλωπες, να κολυμπήσει σαν ναυαγός σε φουρτουνιασμένες θάλασσες, να ξεπεράσει τις σειρήνες και τους λωτοφάγους. 

Η ζωή είναι ωραία και αξίζει να τη ζήσουμε , όταν της δώσουμε πολύτιμο  περιεχόμενο. Το ταξίδι της ζωής, που ζει  ο κάθε ένας από εμάς αφορά κυρίως τη δική του ατομική ύπαρξη, για όσο η ψυχή του θα πλέει στους ωκεανούς για να κατακτήσει για ακόμα μία φορά πιο συνειδητά πλέον την Ιθάκη της. …

Πριν συνεχίσουμε, θα πρέπει να σημειωθεί, πως  η  παρούσα προσπάθεια αποσυμβολισμού,  αφορά μία υποκειμενική φιλοσοφική και μυσταγωγική προσέγγιση,  η οποία καταλήγει σε συμπεράσματα,  αντλώντας   στοιχεία,  τόσο από αρχαίες πηγές, όσο και από   νεώτερες ψυχαναλυτικές, και ανθρωπολογικές  μελέτες.  Ας αρχίσουμε όμως να ξετυλίγουμε τον μίτο του μύθου του Θησέα.

Πατέρας του Θησέα ήταν ο Αιγέας, και μητέρα του η Αίθρα, κόρη του βασιλιά της Τροιζήνας. Ο Αιγέας είχε παντρευτεί ήδη δύο φορές,  αλλά   δεν μπορούσε να αποκτήσει διάδοχο, για αυτό τον λόγο ζήτησε χρησμό από το Μαντείο των Δελφών. Το Μαντείο του έδωσε τον ακόλουθο δυσνόητο χρησμό: «Μην ανοίξεις το ασκί του κρασιού σου πριν φτάσεις στην Αθήνα».

Ο Αιγέας μη κατανοώντας τον χρησμό, επισκέφθηκε τον φημισμένο για την σοφία του βασιλιά της Τροιζήνας Πιτθέα, με σκοπό να ζητήσει τη συμβουλή του. O Πιτθέας κατάλαβε πως ο Αιγέας θα αποκτούσε σύντομα ένα γιο, αλλά για να γίνει αυτό θα έπρεπε ο Αιγαίας να μεθύσει. Υποκρίθηκε όμως πως δεν μπορούσε να ερμηνεύσει τον χρησμό.

Ο Πιτθέας  είχε μία κόρη σε ηλικία γάμου την Αίθρα, και θέλοντας να επωφεληθεί της ερμηνείας του χρησμού,  διοργάνωσε γιορτή  με άφθονο κρασί, προς τιμήν του Αιγέα. Το βράδυ βρήκε τον  Αιγέας μεθυσμένο,  στην ίδια κλίνη με  την Αίθρα. Το επόμενο πρωί καταλαβαίνοντας τι είχε γίνει, ο Αιγαίας φεύγοντας άφησε πίσω το ξίφος του και ένα ζευγάρι σανδάλια κάτω από ένα βράχο, λέγοντας  στην Αίθρα πως αν το παιδί ήταν αγόρι, όταν θα γινόταν έφηβος, θα έπρεπε να σηκώσει τον βράχο,  και αφού έπαιρνε το ξίφος και τα σανδάλια, θα έπρεπε να πάει να τον βρει στην Αθήνα.

Όντως η Αίθρα έκανε ένα αγόρι τον Θησέα, ο οποίος μεγάλωσε στην Τροιζήνα. Πριν ακόμα γίνει 7 ετών, επισκέφθηκε την Τροιζήνα ο Ηρακλής. Ο Θησέας έπαιζε με άλλα παιδιά όταν είδαν τον Ηρακλή ο οποίος φόραγε την τρομερή του λεοντή. Και ενώ όλα τα παιδιά φοβήθηκαν και κρύφτηκαν, ο Θησέας νομίζοντας πως η λεοντή ήταν πραγματικό λιοντάρι, άρπαξε ένα τσεκούρι και όρμησε να το σκοτώσει ξαφνιάζοντας τον Ηρακλή, ο οποίος προέβλεψε λαμπρό και ηρωικό μέλλον στο μικρό Θησέα!!!

Όταν ο Θησέας έγινε 16 χρονών η Αίθρα τον οδήγησε στο σημείο που είχε αφήσει ο πατέρας του Αιγαίας το ξίφος και τα σαντάλια του. Ο Θησέας σήκωσε με ευκολία την μεγάλη πέτρα, και αποφάσισε να πάει στην Αθήνα για να βρει τον πατέρα του Αιγέα. Ο Παππούς του Πιτθέας και η μητέρα του Αίθρα, τον παρακαλούσαν να ταξιδέψει με πλοίο, διότι ο δρόμος ήταν εξαιρετικά επικίνδυνος και γεμάτος ληστές. Ο Θησέας όμως ήθελε να νικήσει τους ληστές και γίνει ήρωας σαν τον Ηρακλή, που τόσο θαύμαζε.

Η  μεταμόρφωση του Θησέα σε ήρωα, αναδεικνύεται, μέσα από τις δοκιμασίες/ άθλους  που ξεκινά, και που  ουσιαστικά αφορούν τον αλληγορικό  μυητικό δρόμο προς την Αθήνα. Οι  πρώτοι άθλοι του  είναι προπαρασκευαστικά στάδια για τους δύο σημαντικότερους τελευταίους άθλους  του,  που είναι  η κατάβαση του στον Λαβύρινθο με σκοπό την εξουδετέρωση του Μινώταυρου,  όπως και η κατάβαση του στον Άδη,  και η επιστροφή του από αυτόν.  Για την προπαρασκευή αυτή, τις μυητικές δηλαδή δοκιμασίες/άθλους,  κατ’ αντιστοιχία των φιλοσοφικών τελετουργιών, κάνει λόγο ο Πρόκλος στο ακόλουθο απόσπασμα του («Υπόμνημα εις τον Πλάτωνος πρώτον Αλκιβιάδην» 9.2 – 9.8) :

«Όπως, στις Τελετές προηγούνται οι καθαρμοί, τα ραντίσματα και οι εξαγνισμοί, που είναι ασκήσεις των απόρρητων Μυστηριακών δρώμενων και της μετουσίας του Θείου, έτσι, και η φιλοσοφική τελετουργία αποτελεί για εκείνους που στέλνονται προς την προκαταβολική κάθαρση,  και προετοιμασία της αυτογνωσίας και της αυτοφανέρωτης θέασης της ουσίας μας.».

Υπό αυτό συνεπώς το πρίσμα,  θα εξετάσουμε τους άθλους  του Θησέα, τόσο ως  νοητικές, όσο και ψυχοσωματικές δοκιμασίες,  τις οποίες καλείται να  ξεπεράσει ο συνειδητοποιημένος άνθρωπος,  ώστε με την ενσυνείδητη κατάδυση στον πυρήνα του  «είναι» του,   να επιτύχει την συμβολική θανάτωση των κατώτερων όψεων της προσωπικότητας του, και την αντίστοιχη πνευματική του αναγέννηση,  σε ένα νέο συνειδησιακό επίπεδο, ώστε να καταστεί εφικτή η  αυτοεπίγνωση και η αυτογνωσία.

Η φιλοσοφική  αυτή πορεία και αναζήτηση,  αφορά  ένα είδος προετοιμασίας για ένα άνοιγμα προς μία  άλλη λεπτότερη δόνηση, μία άλλη πιο διευρυμένη συνειδησιακά και πνευματικά πραγματικότητα.  Η φιλοσοφική αυτή  «μύηση»,  δεν είναι απλώς εισαγωγή σε ένα θεωρητικό σύστημα, αλλά μία  ολοκληρωτική ψυχική μεταστροφή, και συν στράτευση σε έναν νέο τρόπο ζωής.

Οι άθλοι

Οι άθλοι του Θησέα είναι εννέα,  όσες  ήταν και οι  ημέρες που διαρκούσαν οι μυητικές τελετές στα αρχαία  μυστήρια, κατ΄ αντιστοιχία ίσως των εννέα μηνών της κυήσεως.

Ο Αιγαίας όπως προαναφέρθηκε είχε κρύψει  τα σανδάλια του και το ξίφος του κάτω από μία ασήκωτη πέτρα. Αρχικά ο νεαρός Θησέας δεν γνώριζε  πως είναι   βασιλικής γενιάς. Σε μία μάλιστα από τις εκδοχές ο Θησέας δεν ήταν γιος του Αιγέα, αλλά του  Ποσειδώνα, συνεπώς είχε  και θεϊκή γενιά.

Ο Θησέας όταν ωριμάζει ηλικιακά – πνευματικά,  σηκώνει  το βράχο και παίρνει τα σανδάλια, τα οποία θα του δώσουν τη δυνατότητα να βρει τον αληθινό του προορισμό. Το σανδάλι συμβολίζει την μόνωση από την ύλη, ενώ το  ξίφος,  είναι σύμβολο της πνευματικής  διάκρισης. Είναι η στιγμή που  ο ήρωας αναγνωρίζει τον πνευματικό του προορισμό,  επιλέγοντας   συνειδητά και επίπονα  ανάμεσα σε εκείνο που εξυπηρετεί το Εγώ του αρχικά, αλλά  και σε εκείνο που εξυπηρετεί το σύνολο,  τον λαό της Αθήνας  το βασίλειο, το  οποίο θα κληρονομήσει αργότερα από τον πατέρα του.  Ας εξετάσουμε  τους άθλους του Θησέα ένα προς ένα.

Στον πρώτο άθλο, ο Θησέας αντιμετωπίζει τον Περιφήτη, ο οποίος ήταν γιος του Ηφαίστου. Ο Περιφήτης έστηνε καρτέρι στους περαστικούς,  και τους σκότωνε με ένα μεγάλο ρόπαλο. Ο Θησέας αφού τον νίκησε,   του πήρε το ρόπαλο. Το ρόπαλο όπως και σπαθί, είναι φαλλικά σύμβολα δύναμης και εξουσίας,  αλλά και  πνευματικής αφύπνισης . Η νίκη του Θησέα,   συμβολίζει την νίκη στις εσωτερικές βίαιες παρορμήσεις, και σηματοδοτεί την πνευματική του  μεταστοιχείωση.

Στον δεύτερο άθλο, αντιμετωπίζει τον Σίνι γιο του Ποσειδώνα, κυρίαρχου των Θαλασσών (του αστρικού κόσμου και κόσμου των συναισθημάτων).  Ο Σίνις σκότωνε τους περαστικούς δένοντας τους σε λυγισμένες κορυφές  δύο πεύκων,  τις οποίες ξαφνικά άφηνε ελεύθερες, σχίζοντας έτσι τα θύματα του στα δύο. 

Τα δύο πεύκα θα μπορούσαν να συμβολίζουν τις δύο αντίθετες δυνάμεις που φαινομενικά  δρουν  στο σύμπαν,  το θετικό και το αρνητικό, το καλό και το καλό, το αρσενικό και το θηλυκό κ.λπ.    Η  αρχή της πολιτικότητας  όπως ονομάζεται στον Ερμητισμό,  αποτελεί βασικό αντιληπτικό εργαλείο στην κατανόηση και ερμηνεία του κόσμου μας,  καθώς τα πάντα ορίζονται και κατανοούνται για τον ανθρώπινο μου,  μόνον μέσω της σύνδεσης και σύγκρισης με το αντίθετό τους. Πίσω όμως από τις φαινομενικά αντίθετες αυτές υποστάσεις , υπάρχει μία  ενοποιός   δύναμη, η οποία εκφράζεται συμβολικά από το κηρύκειο  του Θεού Ερμή στην Ελλάδα  ή το Γιν και το Γιανγκ, στην Ανατολή.  Ο Πλωτίνος  (Εννεάς  ΙΙ, 3, 7, 12-13) αναφέρει χαρακτηριστικά : «Το Πάν είναι πλήρες σημείων, και σοφός είναι αυτός που συμπεραίνει το ένα πράγμα από το άλλο».

Στον τρίτο άθλο ο Θησέας σκοτώνει την γουρούνα Φαιά (σκοτεινή) κόρη τεράτων, η οποία προκαλούσε καταστροφές στην περιοχή, αλληγορώντας την νίκη στα κατώτερα πάθη,  και στις υλικές εξαρτήσεις. Δεν είναι  φυσικά τυχαίο,  πως στα Ελευσίνια Μυστήρια θυσίαζαν προς τιμήν της Δήμητρας και της Κόρης θηλυκούς χοίρους για εξιλέωση,  ούτε επίσης τυχαίο, πως η Κίρκη μεταμόρφωσε σε χοίρους του συντρόφους του Οδυσσέα,  λόγω της βουλιμίας τους, και των σεξουαλικών τους ενστίκτων. Ο Αμερικανός ποιητής, Louise Glück ( «Η δύναμη της Κίρκης), βάζει τα εξής λόγια  στο στόμα της   Κίρκης , η οποία απευθύνεται  προς τον Οδυσσέα»: 

«Ποτέ δεν μεταμόρφωσα απλώς κάποιον σε γουρούνι. Κάποιοι άνθρωποι είναι γουρούνια,  εγώ τους έδωσα και του γουρουνιού την όψη. Με έχει κουράσει ο δικός σου κόσμος  (Οδυσσέα) που επιτρέπει σε μια μάσκα να συγκαλύπτει αυτό που υπάρχει από μέσα. Οι ναύτες σου δεν ήταν κακοί άνθρωποι, η  απείθαρχη ζωή τούς το έκανε αυτό, ως γουρούνια..Με τις δικές μου και των κοριτσιών μου τις φροντίδες, γλύκαναν αμέσως. Τότε τα μάγια αντέστρεψα, την καλοσύνη μου σου έδειξα, μα και τη δύναμή μου. Είδα , ότι θα μπορούσαμε να είμαστε ευτυχισμένοι εδώ, όπως ευτυχισμένοι είναι οι άντρες και οι γυναίκες όταν οι ανάγκες τους είναι απλές.»

Στον τέταρτο άθλο ο Θησέας,  αντιμετωπίζει τον Σκίρωνα, ο οποίος σε ένα στενό μονοπάτι υποχρέωνε  βίαια τους περαστικούς (σημερινή Κακιά Σκάλα),   να σκύψουν για να του πλύνουν τα πόδια. Όταν οι ανυποψίαστοι διαβάτες  έσκυβαν,  τους κλώτσαγε ώστε αυτοί να πέσουν στον  γκρεμό, όπου βρισκόταν μια τεράστια σαρκοφάγα χελώνα, που τους καταβρόχθιζε. 

Το μονοπάτι της νοητικής αφύπνισης είναι δύσκολο, επίπονο,  χρονοβόρο,  προϋποθέτει επιμονή και υπομονή, καθώς καλούμαστε να αναθεωρήσουμε,  και να ξεπεράσουμε  παγιωμένες νοητικές καταστάσεις,  και πεποιθήσεις.  Σκοπός της πνευματικής αφύπνισης είναι η γνώση του εαυτού μας, της πραγματική μας φύσης,  και η αναγνώριση της θεϊκής μας υπόσταση, ς η οποία  βρίσκεται βαθειά κρυμμένη μέσα μας (χελώνα). Σοφία είναι να νικήσουμε τον εαυτό μας, ενώ άγνοια είναι να νικηθούμε από αυτόν.  Σκάβε μέσα σου («Ένδον σκάπτε»), έλεγε ο Μάρκος Αυρήλιος,  μέσα σου είναι η πηγή του καλού, και θα αναβλύζει πάντα αν πάντα την αναζητείς. Εάν η διαδικασία αυτή γίνει με  ταπεινότητα (πλύσιμο ποδιών) και ανιδιοτέλεια,  τότε  ίσως καταφέρουμε να  γνωρίσουμε  τον πραγματικό μας εαυτό. Η αξία της Γνώσης  όμως οφείλει να μετρηθεί σύμφωνα με την χρησιμότητά της στην καθημερινή πραγματικότητα προς όφελος της κοινωνίας ολόκληρης.  Εάν αυτό επιτευχθεί, τότε  δεν συγχρονίζεσαι απλά με τον ανώτερο σκοπό σου, αλλά μεταβάλλεσαι εσύ ο ίδιος στο αντικείμενο της αναζήτησής σου. Όταν αφιερώνεσαι στην πνευματική και υπαρξιακή αναζήτηση, οι πράξεις σου σύντομα αρχίζουν να συγχρονίζονται αρχικά με τις πεποιθήσεις σου και έπειτα με τις ενοράσεις σου. «Η σωφροσύνη, η αδιαφορία για τα ασήμαντα και ο συνετός ζήλος για τα σπουδαία, πηγάζει μόνο απ' την αληθινή γνώση, η οποία στηρίζεται στην αυτογνωσία», αναφέρει χαρακτηριστικά ο Πλάτωνας.

Στον πέμπτο  άθλο, Στην Ελευσίνα ο Θησέας νίκησε τον γιο του Ποσειδώνα Πυγμάχο Κερκύονα, ο οποίος προκαλούσε τους διαβάτες σε μάχη μέχρι θανάτου. Ο Θησέας τον σήκωσε ψηλά και τον  πέταξε στο έδαφος  με τόση δύναμη, που τον σκότωσε, νικώντας τον. Η  νίκη επί του βάρβαρου πρωτόγονου σε ένστικτα πυγμάχου Κερκύωνα στον πέμπτο άθλο,  επιτυγχάνεται με την συμβολική «ανύψωση» του από το έδαφος. Οφείλουμε να «ανυψωθούμε  πνευματικά στον ανώτερο μας  εαυτό», επιδιώκοντας να κατακτήσουμε την αρετή, την εσωτερική ισορροπία και  αρμονία . Ο Πλωτίνος(Εννεάδες, Α 6, 7), αναφέρει σχετικά : 

 «Κλείσε τα μάτια σου και ξύπνα σε άλλο τρόπο θέασης, που τον έχει ο καθένας αλλά λίγοι τον χρησιμοποιούν… Ποτέ η ψυχή δεν θα αντικρίσει το ωραίο αν δεν γίνει πρώτα ωραία η ίδια. Γίνε λοιπόν πρώτα όλος θεϊκός και όλος ωραίος, αν θέλεις να φτάσεις στη θέαση του Θεού και του ωραίου…[..].. Είναι ποθητό το κάλλος ως αγαθόν, και ο πόθος προς αυτό κατατείνει, το αποκτούν όμως, μόνο οι ανερχόμενοι στην υψηλή σφαίρα, εκείνοι, οι οποίοι στρέφονται προς αυτ , και αφαιρούν τα ενδύματα που πήραν κατερχόμενοι, καθώς όπως ακριβώς οι ανερχόμενοι στα άδυτα των ναών οφείλουν να καθαρθούν, να αφαιρέσουν τα ενδύματά τους και να ανέλθουν γυμνοί, μέχρις ότου εγκαταλείποντας κατά την ανάβαση αυτή, κάθε τι ξένο προς τον θεό, δουν μέσα σε απόλυτη γνησιότητα, απλότητα και καθαρότητα το Ον εκείνο, από το οποίο εξαρτώνται τα πάντα, προς το οποίο αποβλέπουν τα πάντα,  και εκ του οποίου εκπορεύεται η ύπαρξη, η ζωή και ο νους».

Στον έκτο άθλο αντιμετώπισε τον ληστή Προκρούστη, ο οποίος  προσφερόταν να παράσχει φιλοξενία στους περαστικούς, αλλά τους υποχρέωνε να ξαπλώσουν σε δύο κρεβάτια που είχε. Τους ψηλούς τους έβαζε σε ένα μικρό κρεβάτι, ενώ τους κοντούς σε ένα μεγάλο. Από τους μεν ψηλούς έκοβε το εξέχον άκρο, από τους δε κοντούς τους έδενε με λουριά και τους τέντωνε, έως ότου φτάσουν στο απαιτούμενο μήκος. Και στις δύο περιπτώσεις, αφού ολοκλήρωνε τα βασανιστήριά του, τους σκότωνε και έπαιρνε τα χρήματα τους. 

Η προσωπική μας  αλήθεια,  η προσωπικότητα μας,  χτίζεται συν το χρόνω  από όλες  τις μικρές ή μεγάλες στιγμές , τις επιλογές  που κάναμε, και οι οποίες καθόρισαν και προσδιόρισαν  ότι είμαστε σήμερα. Όπως υπέροχα αναφέρει ο Πλωτίνος (Εννεάδα IV 3,8.15):  «Κάθε ψυχή είναι, και γίνεται, αυτό ακριβώς που βλέπει..».  Όταν καταφέρουμε  να μάθουμε από τα λάθη και τις επιτυχίες μας, όταν η γνώση θα γίνει βίωμα και εμπειρία, και όχι πληροφορίες και γνώσεις τρίτων, τότε θα αποκτήσουμε  την επί -γνώση, θα λειτουργούμε συνειδητά, θα μπορούμε να κρίνουμε με μεγαλύτερη ασφάλεια. Η θεωρία έχει αξία μονάχα ως προετοιμασία, ο αγώνας ο κρίσιμος είναι η πράξη..

Στον έβδομο άθλο ο Θησέας αιχμαλώτισε τον ταύρο που είχε φέρει ο Ηρακλής στον Μαραθώνα ύστερα από εντολή του Μίνωα. Σύμφωνα με μία εκδοχή ταύρος αυτός ήταν εκείνος που αναδύθηκε από τη θάλασσα στην Κρήτη ως δώρο του Ποσειδώνα στον Μίνωα. Τον ταύρο τον είχε φέρει ο Ηρακλής από την Κρήτη μετά από εντολή του Ευρυσθέα. Ο Θησέας κατόρθωσε να αιχμαλωτίσει ζωντανό τον ταύρο. Τον οδήγησε στην Αθήνα δεμένο από τα κέρατα, ανέβηκε στην Ακρόπολη και εκεί τον θυσίασε στο βωμό του Δελφίνου Απόλλωνα. 

Ο ταύρος  που αιχμαλώτισε ο Θησέας ήταν  δώρο Θεϊκό. Δώρο θεϊκό και καταλυτικό,  ήταν  και θεικός  σπινθήρας της νόησης, τον οποίο έκλεψε ο  Προμηθέας από τους Θεούς και χάρισε στην ανθρωπότητα. Για αυτό τον λόγο βρίσκονται μέσα μας,  τόσο τα Τιτανικά, όσο και Θεικά  στοιχεία, το πια θα υπερισχύουν,  αποτελούν  καθοριστική επιλογή για την εξέλιξη μας. Σε διαφορετική περίπτωση,  απομακρυνόμαστε από την πραγματική μας φύση.  Ο Επίκτητος (Εγχειρίδιο”Β/ε,13/ Β/η,13-14)  αναφέρει σχετικά :  « Δεν είμαι αιώνιος. Άνθρωπος είμαι, μέρος του όλου, όπως η ώρα της ημέρας. Πρέπει να έρχομαι, όπως η ώρα και να φεύγω, όπως η ώρα» .

Και παρακάτω : «Παντού κουβαλάς μαζί σου έναν Θεό, ταλαίπωρε και το αγνοείς. Νομίζεις ότι μιλάω για εξωτερικό Θεό, από ασήμι και χρυσάφι; Μέσα σου τον κουβαλάς και δεν αντιλαμβάνεσαι ότι τον μολύνεις με ακάθαρτες σκέψεις και βρομερές πράξεις. Μπροστά σε άγαλμα του Θεού δεν θα τολμούσες να κάνεις τίποτε από όσα κάνεις. Αλλά μπροστά στον ίδιο τον Θεό που έχεις μέσα σου, που τα πάντα εποπτεύει και ακούει, δεν κοκκινίζεις που τα σκέφτεσαι και τα κάνεις, εσύ που αγνοείς την ίδια σου την φύση και προκαλείς την θεία οργή» .

Ο Πρόκλος ( Υπόμνημα στα Χρυσά έπη Πυθαγόρα 113r,70-71), εξηγεί: 

 «Το αποτέλεσμα της εσωτερικής εκπαιδεύσεως είναι για εμάς η κατάκτηση της αρετής,  με την οποία ο νους ανυψώνεται και ταξιδεύει στην πηγή της ηρεμίας,  και απομακρύνεται από τα σωματικά βάσανα.Γι' αυτό,  ο σκοπός της ζωής για εμάς είναι να γίνουμε θεϊκοί , και υλοποιούμε αυτόν τον σκοπό όταν η ψυχή κατακτήσει την θεικότητα μέσα στην ουσία τη,ς και δραστηριοποιηθεί σύμφωνα με τον βασικό χαρακτήρα της. Αυτό σημαίνει, εφόσον αποτελεί ένα από τα δημιουργήματα του θεού, να γίνει εκ φύσεως αθάνατη, κατέχοντας την λογική και έχοντας μια νοητική λειτουργία. Μέσω αυτών των ενεργειών θα ενταχθεί στον κόσμο της και θα επιστρέψει στην αιώνια πηγή της.»

Η κρίσιμη αυτή την καμπή αφορά την  συνειδητοποίηση του σκοπού της ανθρώπινης ύπαρξης. Εκεί ακριβώς βρίσκεται  το δικαίωμα να επιλέξει ο αναζητητής την ατραπό μέσω της οποίας θα πορευτεί για την πνευματική του μετάλλαξη...

Ο Θησέας φτάνει στην Αθήνα.  Ο Πατέρας του  Αιγέας, ήταν νυμφευμένος με τη μάγισσα Μήδεια, κόρη του βασιλιά Αιήτη της Κολχίδας. Η Μήδεια γνώριζε την ταυτότητα του Θησέα, σε αντίθεση με τον Αιγέα. Η Μήδεια προειδοποιούσε τον Αιγέα πως ο Θησέας θα ερχόταν να καταλάβει το βασίλειο του, αποφεύγοντας να του αποκαλύψει ότι ήταν ο γιος του, που είχε πια ενηλικιωθεί. Κατ’ αυτόν τον τρόπο τον έπεισε να δηλητηριάσει το Θησέα, όταν αυτός θα έφτανε στην Αθήνα.

Όντως ο Αιγέας υποδέχτηκε με τιμές το Θησέα, του οποίου τα κατορθώματα τον είχαν κάνει ήδη διάσημο στην πόλη, και διοργάνωσε προς τιμήν του συμπόσιο στο οποίο του προσέφερε ένα κρασί με δηλητήριο επηρεασμένος από τα ψέματα της Μήδειας. Κατά την τελετή της σπονδής ο Θησέας σήκωσε το σπαθί του για να κόψει ένα κομμάτι από το θυσιασμένο ζώο. Τότε ο Αιγέας αναγνώρισε το ξίφος και τα σαντάλια του, και πέταξε το δηλητήριο από τα χέρια του Θησέα, αναγνωρίζοντας πως είναι πράγματι ο γιος του. 

Ως γιός του Βασιλιά πλέον, ο  Θησέας θέλησε να τερματίσει το βάναυσο φόρο αίματος που πλήρωνε η πόλη κάθε εννιά χρόνια με εφτά νέους και εφτά νέες στην Μινωική Κρήτη. Η βάναυση αυτή ποινή είχε οριστεί από τον Μίνωα,  διότι ο γιος του Μίνωα Ανδρόγεως, είχε πάρει μέρος σε αγώνες στα Παναθήναια επιτυγχάνοντας πολλές νίκες, προκαλώντας έτσι τον φθόνο των Αθηναίων, οι οποίοι τον σκότωσαν. Ο Μίνωας για να τιμωρήσει τους Αθηναίους κήρυξε νικηφόρο πόλεμο στην Αθήνα. Ως ποινή των Αθηναίων όρισε κάθε χρόνο εφτά νέοι Αθηναίοι και εφτά νέες Αθηναίες, να στέλνονται στην Κρήτη και να θυσιάζονται στον σαρκοφάγο Μινώταυρο. Ο Θησέας σαλπάρει για την Κρήτη για να φονεύσει τον Μινώταυρο, και να  σταματήσει τον φόρο αίματος.

Στον όγδοο άθλο, φτάνοντας ο  Θησέας στην Κρήτη,  γνωρίζει την κόρη του Μίνωα, την Αριάδνη, η οποία τον ερωτεύεται για αυτό και του δίνει για να τον βοηθήσει,  ένα κουβάρι για  να το δέσει στην είσοδο του Λαβύρινθου, με την συμβουλή  να το ξετυλίγει καθώς θα προχωρά. Αν νικούσε τον τρομερό Μινώταυρο, δεν είχε παρά να τυλίγει πάλι το κουβάρι περπατώντας τα πίσω, ώστε να βρει την έξοδο. Ο μίτος της Αριάδνης είναι αυτός που θα  εξασφαλίσει τον δρόμο της εξόδου στον Θησέα. Η Αριάδνη όπως υποδεικνύει  το όνομα της, άρια+αγνή = πολύ αγνή,  είναι η ανώτερη φύση μας η οποία  στέκει αρωγός, σε όλες τις ανώτερες δράσεις. Ο  «Μίτος της Αριάδνης», συμβολίζει  το ιερό εκείνο Θεϊκό κομμάτι της ύπαρξης μας, το οποίο βρίσκεται βαθιά μέσα στην ύπαρξη μας, και το οποίο μοιραζόμαστε με το σύμπαν. Δεν είναι ίσως τυχαίο, πως ο  «μίτος» έχει κοινή ρίζα με το μιτοχόνδριο, και το D.N.A.

Ο Θησέας συμβολίζει τον συνειδητοποιημένο άνθρωπο, ο οποίος  δεν φοβάται να γνωρίσει τον εαυτό του,  εισέρχεται στα  δαιδαλώδη βάθη της ψυχής και του νου του,  φέρνοντας το φώς στο σκοτάδι , φωτίζοντας  ουσιαστικά τις σκοτεινές πτυχές του ασυνείδητου,  του. Ο  Θησέας   αντιπροσωπεύει την αυτεπίγνωση, τον συνειδητό ανώτερο άνθρωπο, ο οποίος  θυσιάζει το «εγώ» για το «εμείς».  

Η κατάβαση του Θησέα στον λαβύρινθο, και ο  φόνος του Μινώταυρου,  αφορά μία συμβολική «μυητική διαδικασία»,  μέσα από την οποία μπορεί ο άνθρωπος να βγει  νικητής από τον σκοτεινό κόσμο του ανεξερεύνητου «λαβύρινθου του εγκεφάλου».  O «μύθος» του λαβύρινθου συμβολίζει την κατάβαση του ανθρώπου στα βάθη της ύπαρξης του.

Σκοτώνοντας ο Θησέας τον Μινώταυρο ξεπερνώντας  τα πάθη και τις φοβίες του, αντίκρισε κατάματα τον θάνατο  υπό την καθοδήγηση της Αριάδνης,  και τελικά αναδύθηκε  μεταμορφωμένος από τον σκοτεινό και τρομερό λαβύρινθο, ως  ένας  πιο ολοκληρωμένος άνθρωπος. Είναι πλέον ένας ήρωας,  κερδίζοντας ταυτόχρονα ένα βασίλειο, αυτό της ανώτερης φύσης του.  

Εάν συσχετίσουμε τον Λαβύρινθο με το σπήλαιο του Πλάτωνα,  θα μπορούσαμε να  υποστηρίξουμε πως το μήνυμα που  υποκρύπτεται  είναι πως ζούμε στον Λαβύρινθο της υποκειμενικής αντίληψης του προγραμματισμένου νου μας, σε ένα κόσμο  φαινομένων, του «φαίνεσθε»,  και όχι του πραγματικού «είναι», μίας πραγματικότητας την οποία έχουν διαμορφώσει οι ατελής πέντε αισθήσεις μας. Ο κόσμος δεν μας παρουσιάζεται πάντα όπως πραγματικά είναι, καθώς οι ψευδαισθήσεις και οι παραισθήσεις αποτελούν φαινόμενα της καθημερινής εμπειρίας: Ένα κουπί που βρίσκεται στη θάλασσα μας εμφανίζεται λυγισμένο, ενώ στην πραγματικότητα είναι ίσιο. Το χρώμα ενός αντικειμένου εμφανίζεται ως σταθερό ενώ στην πραγματικότητα αλλάζει με το φωτισμό ή τα περιβάλλοντα αντικείμενα. Ένα αστέρι που παρατηρούμε στο νυχτερινό ουρανό μπορεί να μην υπάρχει πια, αλλά στην αντίληψή μας είναι παρόν.

Αφού ο Θησέας σκότωσε τον Μινώταυρο, πήρε μαζί του την Αριάδνη που τον βοήθησε, αλλά περνώντας από τη Νάξο την εγκαταλείπει, εφόσον εκεί τελείται «Ιερός Γάμος» της Αριάδνης με τον Διόνυσο. 

Τόσο ο  Μινώταυρος  όσο και  όλα τα τερατόμορφα όντα  στην αρχαία Ελληνική μυθολογία όπως οι Κένταυροι, η Μέδουσα, ο Πάν, η Έχιδνα, οι ιχθυοΚένταυροι,  ο Οφιόταυρος, κ.λπ., συμβόλιζαν με ψυχολογικούς όρους, τις φοβίες που γεννούσε το ασυνείδητο στον αρχαίο Έλληνα, το οποίο αντιπροσώπευε την σύγκρουση ανάμεσα στις απειλητικές μορφές ενός άγνωστου και σκοτεινού κόσμου, έναντι του γνωστού και τακτοποιημένου κόσμου της λογικής και της συνείδησης. Τα πλάσματα απεικονίζονται  ως τέρατα ή με μορφές που δεν υπάρχουν στην φύση, διότι  στην πραγματικότητα αφορούν συνειδησιακές και συναισθηματικές καταστάσεις,  τις οποίες αδυνατούμε να ελέγξουμε. Και δεν τις ελέγχουμε διότι δεν είναι ορατές.

Οι  πρόγονοι μας απεικόνισαν  Καλλιτεχνικά   την αγωνιώδη προσπάθεια τους να τιθασεύσουν την  άγνωστη και  ζωώδη  ανθρώπινη  φύση, με  τις παραστάσεις της Τιτανομαχίας,  και της Κενταυρομαχίας που υπάρχουν στις μετώπες του Παρθενώνα. Ήθελαν κατ’ αυτό τον τρόπο, να συμβολίσουν την τελική υπεροχή  της ηθικής και της λογικής, απέναντι στο παράλογο,  και ανεξέλεγκτο συναίσθημα. Η Κενταυρομαχία  παραδείγματος χάρη , αποτυπώνεται στον Παρθενώνα ακριβώς διότι συμβολίζει την πολιτισμική ανάγκη  των αρχαίων Ελλήνων να εδραιώσουν την θέση του ανθρώπου στην φύση, να ερμηνεύσουν τον κόσμο λογικά, και να καθυποτάξουν εν τέλει το άγνωστο τόσο της φύσης,  όσο και της δικής τους εσωτερικής φύσης.  Για να το επιτύχουν αυτό, δημιούργησαν τους ήρωες,  οι οποίοι δημιούργησαν τα πρότυπα ενός πολιτισμού υπέρβασης των συλλογικών φόβων και κινδύνων,  δαμάζοντας τα μυθικά αυτά ή υπερφυσικά πλάσματα.

Για αυτό τον λόγο και στο εξωτερικό τμήμα του Παρθενώνα, του ναού της σοφίας, αναδεικνύεται ο ασταμάτητος πόλεμος πνεύματος και ύλης, λογικής, και παραλόγου.  Όπως ακριβώς η Παρθένα Αθηνά γεννήθηκε  δίχως,  μητέρα μέσα από το κεφάλι του Δία, έτσι και ο άνθρωπος που γνωρίζει ποιά είναι η πραγματική του υπόσταση, έχει κατακτήσει συνεπώς το « γνώθι σαυτόν»,  αναγνωρίζει εντός του  στο πιο ιερό του κέντρο, την πραγματική του φύση, η οποία είναι ομοούσια προς τους θεούς.

Για να κατανοήσουμε τον τρόπο αλληγορικής απεικόνισης αλλά και ερμηνείας  στην αρχαία σκέψη,  παραθέτω την ερμηνεία  που παραθέτει  ο   Πλάτων (Κρατύλος περί ονομάτων), ο οποίος αναφέρει σχετικά  με την αλληγορική διφυή (μισός άνθρωπος μισός τράγος), απεικόνιση του Πανός:

«ο Παν,  ο υιός του Ερμού είναι διφυής (μισός άνθρωπος μισός τράγος), διότι ο λόγος το παν εκφράζει,  και περιστρέφεται διαρκώς, και είναι δύο ειδών, αληθής και ψευδής. Λοιπόν, το μεν αληθές μέρος του είναι λείο,  και θείο, και κατοικεί επάνω εις την κατοικίαν των θεών, το δε ψευδές μένει κάτω μεταξύ του πλήθους και είναι τραχύ και τραγοειδές (τραγικόν). Διότι εις τούτο το ζήτημα περιστρέφονται οι περισσότεροι μύθοι και τα ψεύδη, δηλαδή εις τον τραγικόν βίον. Ορθώς λοιπόν ο Παν ο οποίος μηνύει τα πάντα και πάντοτε περιπολεί, ονομάζεται αιγοβοσκός, και είναι διφυής υιός του Ερμού, εις μεν τα άνω μέρη λείος (άτριχος), εις δε τα κάτω τριχωτός και τραγοειδής. Και είναι ο Παν ή λόγος, ή αδελφός του λόγου, αφού είναι υιός του Ερμού....…[...]......

...Ο Παν ερωτοτροπεί με τις Νύμφες, διότι αυτές οι Οντότητες, αναλαμβάνουν την ύφανση της ψυχής με το σώμα, κατά την ενσάρκωση, άρα αυτές συντηρούν τη Ζωή.Και ο Λόγος εκδηλώνεται και καλλιεργείται μέσα σε ένα Έλλογο Όν που Ζει στα υποσελήνια πεδία...Ο Παν κατά τον μύθο, είναι ερωτευμένος με την Αφροδίτη διότι οι ψυχές αυτές που ενσαρκώνονται και δέχονται την επίδραση του λόγου, τείνουν προς το Νοητό Κάλλος, που αντιπροσωπεύει η Θεά, εναρμονίζοντας τις περιφορές τους, κατά Τίμαιον , οι οποίες διαταράσσονται με την είσοδο της ψυχής στην ύλη. Γι' αυτό και ο Παν παίζει την Σύριγγα, που έχει Επτά αυλούς σε συστοιχία , συμβολίζοντας την ανθρώπινη Ψυχή με τα Επτά της Κέντρα και παίζοντας Μουσική

(μολπή ) την εναρμονίζει.»

Στον ένατο και τελευταίο άθλο ο Θησέας κατεβαίνει στο Άδη,  μαζί με τον φίλο του Πειρίθο στον Άδη, με σκοπό την αρπαγή της Περσεφόνης. Στα ανάκτορα του κάτω κόσμου τούς σταμάτησαν οι Ερινύες οι οποίες κατ’ εντολή του Άδη τους έδεσαν σε θρόνους σκαλισμένους πάνω στον βράχο της λήθης. Η λήθη κράτησε τους δυο επίδοξους άρπαγες αιχμάλωτους βυθισμένους στη λησμονιά. Η ύβρις που είχαν διαπράξει με την εισβολή τους στον Κάτω Κόσμο, και κυρίως η πρόθεση τους να απαγάγουν την Περσεφόνη κι έτσι να διαταραχθεί η κοσμική ισορροπία, δεν μπορούσε να μείνει ατιμώρητη. Η σωτηρία ήρθε μέσω του Ηρακλή. Ο Ηρακλής συνάντησε τους δυο ήρωες όταν κατέβηκε στον Άδη με σκοπό την αιχμαλωσία του Κέρβερου. Έσωσε τον καταδικασμένο Θησέα ελευθερώνοντάς τον, δεν μπόρεσε όμως να κάνει το ίδιο και για τον Πειρίθο. Ο πιστός φίλος του Θησέα είχε ήδη κατασπαραχθεί από τον Κέρβερο, τον τρικέφαλο φύλακα της πύλης του άλλου κόσμου. 

Ο Θησέας στα Τάρταρα παγιδεύεται στην λήθη. Ο Πυθαγόρας έλεγε:  «γνώρισε τον εαυτό σου και θα γνωρίσεις το σύμπαν και τους θεούς». Εάν δεν γνωρίσουμε τον εαυτό μας, δεν μπορούμε να γνωρίζουμε και τις πραγματικές μας ανάγκες,  σε αυτό το υπέροχο ταξίδι που λέγεται ζωή. Για αυτό τον λόγο και η φιλοσοφία δεν αποβλέπει σε τίποτε άλλο,  παρά από την αυτογνωσία. Ένα μονοπάτι που προϋποθέτει την ενσυνείδητη βούληση να μάθουμε να αφουγκραζόμαστε,  και να ακολουθούμε την πορεία του «ανώτερου μας εαυτού», αυτόν που κάποιοι ονομάζουν «ψυχή..». Ο Ιεροκλής αναφέρει σχετικά (υπόμνημα στα χρυσά Έπη του Πυθαγόρα, 1.1 – 2.1) :

«Η φιλοσοφία είναι κάθαρση και τελείωση της ανθρώπινης ζωής: κάθαρση από την υλική αλογία και του θνητού σώματος, τελείωση ως ανάκτηση της κατάλληλης ευδαιμονίας, η οποία οδηγεί στην ομοίωση με το θείο»..

Συμβολικά  η κατώτερη φύση  του ανθρώπου είναι αυτή που πρέπει να πεθάνει, ώστε να αναγνωρίσει τη αθάνατη θεϊκή αρχή που βρίσκεται μέσα του, ώστε να έχει τότε τη δυνατότητα να ελευθερωθεί, για να δράσει, και να μετα- αλλάξει τα πάντα. Η μάχη πρέπει να δίνεται στον παρόντα χρόνο, αναζητώντας την αρμονία και την ισορροπία, ώστε να τιμούμε ισότιμα τόσο την ύλη, όσο  και το πνεύμα. Για αυτό τον λόγο ο Ηρακλής με την μυϊκή δύναμη του, βοήθησε τον Θησέα να απεγκλωβιστεί από την λήθη, και τα δεσμά του θανάτου. Εάν ο άνθρωπος δεν καταφέρει να ισορροπήσει ανάμεσα στο πνεύμα και  στην ύλη, στο  τώρα και όχι στο επέκτεινα,  μπορεί να παγιδευτεί σε έναν άλλο κόσμο, παραμελώντας το τώρα.

Αυτός που θα καταφέρει βρει την αρμονία ,  να εντοπίσει το «ιερό μέσα του» θα έχει κερδίσει την μάχη, θα έχει καταφέρει να ξεπεράσει τον κόσμο των σκιών και της αυταπάτης, θα έχει βγει από την σπηλιά του Πλάτωνα. Θα έχει επιτευχθεί ο στόχος της πνευματικής του ολοκλήρωσης. Όπως λέει ο Πλωτίνος  :   

«Μία ψυχή δεν μπορεί να δει το ωραίο αν δεν είναι ωραία αυτή η ίδια».