Ο "νόμος του επτά", και η Μυστική Σημασία του Σαββάτου

 

Υπήρχε μια εποχή που το Σάββατο ή η Κυριακή –ανάλογα την κουλτούρα και τη θρησκεία– ήταν ιερή μέρα. Οι άνθρωποι δεν δούλευαν και τη μέρα αυτή την αφιέρωναν στα θρησκευτικά τους καθήκοντα, στην οικογένεια και στην ξεκούρασή τους.
.

Σταδιακά η παράδοση αυτή ατόνησε. Με την πάροδο των χρόνων οι κοινωνίες, ιδίως στη Δύση, μοντερνίστηκαν, εκκοσμικεύτηκαν και τελικά σχεδόν τίποτε δεν επιβίωσε από τις αξίες εκείνες, παρά μόνο η ξεκούραση, κι αυτή μπασταρδεμένη με ψώνια και άλλες υποχρεώσεις που δεν προλάβαμε την εργάσιμη εβδομάδα.

Μόνο που και η αναιμική αυτή μορφή σχόλης, συνοδευμένη συχνά και με κάποια μορφή διασκέδασης, δέχεται χρόνο με το χρόνο ολοένα και ισχυρότερα πλήγματα.
 .

Σήμερα, οι περισσότερες επιχειρήσεις στο λεγόμενο ανεπτυγμένο κόσμο κινούνται στον αστερισμό της εβδομάδας των επτά ημερών. Πολλά καταστήματα στην Ευρώπη είναι ανοικτά και Σάββατα και Κυριακές, ενώ η οικονομική κρίση που χτύπησε και τη δική μας πόρτα, έχει αναγκάσει πολλούς Έλληνες εργαζόμενους να δουλεύουν έξι και επτά μέρες την εβδομάδα, προκειμένου να τα φέρουν βόλτα.
 .

Όμως ακόμη και ο Θεός, την έβδομη μέρα της δημιουργίας πήρε ρεπό… Ίσως όχι το ρεπό που έχουμε εμείς στο νου μας, αλλά σίγουρα κάποια μορφή παύσης στη δραστηριότητά Του. Γιατί άραγε; Τι στ’ αλήθεια θέλει να μας πει η γνωστή αυτή βιβλική φράση;

 

Ο ΝΟΜΟΣ ΤΟΥ ΕΠΤΑ

Σήμερα γνωρίζουμε ότι υπάρχουν νόμοι που διέπουν το σύμπαν. Ορισμένους από αυτούς η σύγχρονη επιστήμη τους έχει ανακαλύψει, άλλους όχι. Όσο η επιστήμη προχωράει, τόσο καταλαβαίνει ότι στο σύμπαν δεν βασιλεύει η τυχαιότητα αλλά η τάξη, μια τάξη τόσο αρμονική που είναι ασύλληπτη για τη δική μας περιορισμένη κατανόηση.Υπάρχει μια νομοτέλεια στην οποία τα πάντα υπακούν μέσα από κοσμικούς νόμους. Ένας από αυτούς είναι ο «νόμος του επτά».
 .

Χιλιάδες χρόνια πριν, οι αρχαίοι σοφοί, παρατηρώντας τη Φύση, ανακάλυψαν ότι όλα τα φαινόμενα, από το πολύ μικρό μέχρι το πολύ μεγάλο, όλες οι διαδικασίες και εκδηλώσεις, αλλά και η ίδια μας η ζωή, τόσο η βιολογική όσο και η ψυχολογική, παρουσιάζουν πάντοτε κατά την πραγματοποίησή τους επτά ανεξάρτητες όψεις. Ονόμασαν λοιπόν αυτή την πραγματικότητα «νόμο των επτά όψεων κάθε ολοκληρωμένου φαινομένου» ή απλά «νόμο του επτά».
 .

Προκειμένου η πολύτιμη αυτή γνώση να μη χαθεί, αποτυπώθηκε σε ορισμένα γνωστά φαινόμενα, όπως ο ήχος, με τη δημιουργία της επτατονικής κλίμακας (νόμος της οκτάβας), το φως, με τα επτά χρώματα του φάσματος κοκ.«Ακόμη και ο τρόπος που διαιρούμε το χρόνο, δηλαδή η διαίρεση των ημερών της εβδομάδας σε εργάσιμες μέρες και σε Κυριακές (…) αλλά και  βιβλικός μύθος της δημιουργίας του κόσμου σε έξι μέρες και της έβδομης μέρας κατά την οποία ο Θεός αναπαύτηκε από τα έργα του, είναι επίσης έκφραση του νόμου της οκτάβας ή μια ένδειξή του, αν και ατελής» (Γ. Ι. Γκουρτζίεφ).

 .

Πρόσφατα λοιπόν, ο γενικός αυτός νόμος, που γνώριζαν οι αρχαίοι σοφοί, αποδείχτηκε και από τους σύγχρονους επιστήμονες, οι οποίοι μας είπαν το εξής καταπληκτικό: όλη η ζωή, τα πάντα, κινούνται, δονούνται στη συχνότητα του επτά. Το επτά είναι το beat της δημιουργίας! [Περισσότερα για το θέμα αυτό στο τεύχος μας Νο 99, «Η Μυστική Σημασία της Εβδομάδας»]

 

ΤΟ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ ΠΟΥ ΞΕΧΑΣΑΜΕ

Προχώρησαν όμως και ένα βήμα παραπέρα: πίσω από τις πολυπλοκότητες της ζωής, που αντιμετωπίζει και συχνά κατασκευάζει ο νους μας, φαίνεται ότι υπάρχει ένας βασικός ρυθμός που οργανώνει τα πάντα. Κάθε φορά που προσπαθούμε να συντονιστούμε με αυτό το ρυθμό, ερχόμαστε σε συντονισμό με το λόγο, την αιτία για την οποία δημιουργηθήκαμε.
 .

Εδώ η σύγχρονη επιστήμη έρχεται και μας λέει κάτι εξαιρετικά σημαντικό, κάτι που οι άνθρωποι στο απώτατο παρελθόν γνώριζαν πολύ καλά και είχαν αποτυπώσει στις διάφορες παραδόσεις τους: η αρμονία, άρα η ευτυχία μας, μπορεί να προέλθει μόνο εάν συντονίζουμε τη δράση μας, την καθημερινότητά μας, με τους κοσμικούς νόμους, με τον Παγκόσμιο Ρυθμό, με τη Θεία νομοτέλεια.

Τι συμβαίνει σήμερα; Το ακριβώς αντίθετο! Προσπαθούμε διαρκώς να φέρουμε τη Φύση, όλη τη Δημιουργία, στα δικά μας μέτρα, έτσι ώστε τα πάντα να ταιριάζουν στο δικό μας τεχνητό ρυθμό, στις απαιτήσεις της πολυάσχολης ζωής μας. Δεν είναι λοιπόν να απορεί κανείς ότι πάμε κατά διαόλου…
 .

Στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, η κυβέρνηση της Βρετανίας, έχοντας μεγάλη ανάγκη από πολεμοφόδια, ζήτησε από τους εργάτες της πολεμικής της βιομηχανίας να κάνουν μια υπερπροσπάθεια και να δουλέψουν επτά μέρες την εβδομάδα χωρίς ρεπό.Πράγματι αυτό έγινε, όμως με έκπληξη η κυβέρνηση διαπίστωσε πως αν και οι εργάτες δούλευαν επτά μέρες, η απόδοσή τους αρχίσει να πέφτει σε σημείο η παραγωγή να είναι πολύ μικρότερη σε σχέση με πριν που οι εργαζόμενοι είχαν μια μέρα ρεπό, ενώ παράλληλα αυξήθηκαν σημαντικά τα λάθη και τα ατυχήματα.
 .

Η επταδικότητα συνεπώς που παρατηρείται σε όλα τα φαινόμενα, η δημιουργία του κόσμου σε έξι μέρες με την έβδομη να είναι ημέρα ανάπαυσης του Δημιουργού, δεν είναι απλά μια επιστημονική ανακάλυψη ή μια μυθική περιγραφή, αλλά μια ουσιαστική υπόμνηση για κάτι πολύ σημαντικό, που έχει να κάνει με την ίδια μας τη ζωή.Κάτι που ξεχάστηκε και σήμερα προσπαθούμε να το ξαναβρούμε, σε όλη του την ουσία και την πραγματικότητα. Ποια είναι λοιπόν η αληθινή σημασία αυτής της παύσης, που αποτυπώθηκε με την αργία του Σαββάτου και μετέπειτα της Κυριακής;

 

ΔΥΟ ΕΙΔΗ ΧΡΟΝΟΥ

Στις παλαιότερες κοινωνίες ο χρόνος δεν βιωνόταν ως μια γραμμική διαδοχή γεγονότων ίδιας σημασίας και τάξης. Όπως μας πληροφορεί ο Μίρτσεα Ελιάντε –ο σημαντικότερος θρησκειολόγος του 20ού αιώνα– παλιότερα για τον άνθρωπο υπήρχαν δυο τύποι χρόνου, ο ιερός και ο εκκοσμικευμένος. Ο πρώτος βιωνόταν στις θρησκευτικές γιορτές, ο δεύτερος στη συνηθισμένη καθημερινή ζωή.
 .

Οι θρησκευτικές γιορτές επικαιροποιούσαν ξανά τα ιερά γεγονότα της παράδοσης, έτσι η συμμετοχή των ανθρώπων σε αυτές σηματοδοτούσε την έξοδό τους από το συνηθισμένο χρόνο και την είσοδό τους στον ιερό χρόνο. Οι θρησκευτικές γιορτές είχαν περιοδικότητα, έτσι ο ιερός χρόνος ήταν επίσης κυκλικός.
 .

Ο ιερός χρόνος ήταν αφιερωμένος στην καρδιά, στον εαυτό, στους άλλους, στον Θεό, και δεν μετριόταν σε λεπτά, ώρες ή μέρες. Λειτουργούσε θεραπευτικά, ως βάλσαμο, εναρμονίζοντας τον άνθρωπο ξανά με την ουσία της ύπαρξής του. Σύμφωνα με τον ανθρωπολόγο Charles Laughlin, τα θρησκευτικά σύμβολα και οι πρακτικές έχουν ως αποτέλεσμα την αναδιοργάνωση του νευρικού μας συστήματος, που φέρνει μια μεγαλύτερη ενοποίηση των νευρικών μας μονοπατιών (neuralpathways).
 .

Αυτό με τη σειρά του προκαλεί ανάλογα συναισθήματα, όπως μια αίσθηση ολότητας όσον αφορά τον εαυτό μας, μια μεγαλύτερη αίσθηση ενότητας με τους άλλους γύρω μας και τον κόσμο, και βέβαια μεγάλη μείωση του άγχους. Σήμερα η αίσθηση του ιερού χρόνου, μαζί και τα οφέλη της, έχει γενικά χαθεί. Διατηρούμε βέβαια τις περιοδικές γιορτές μας (Πάσχα, Χριστούγεννα κλπ.) αλλά δεν τις βιώνουμε ως κάτι ιερό, ως προϋπόθεση επαφής με το Θείο και ταυτόχρονα με τον εσώτερο εαυτό μας, αλλά απλά ως ένα έθιμο, μια ευκαιρία να ξεσκάσουμε και να ξεχαστούμε.
 .

Τις υπόλοιπες μέρες τρέχουμε να προλάβουμε. Διαρκώς αναζητούμε κι άλλο χρόνο, για πράγματα που θεωρούμε σημαντικά. Για να κάνουμε χώρο και να βρούμε χρόνο γι’ αυτά τα «σημαντικά», αναγκαζόμαστε να τρώμε βιαστικά, να κάνουμε σεξ στα γρήγορα, να μην έχουμε χρόνο να χαλαρώσουμε, βιάζοντας καθετί ουσιαστικά σημαντικό – με αποτέλεσμα στο τέλος να νιώθουμε εξαντλημένοι και ανύπαρκτοι.

Εντέλει, αν κάτι μας χαρακτηρίζει αυτό είναι μια τεράστια «πείνα για χρόνο» και ταυτόχρονα μια παντελής έλλειψη επαφής με τη βαθύτερη διάσταση της ζωής, την πηγή της αληθινής ευτυχίας…Μάλιστα η πείνα μας έχει τόσο μεγαλώσει, που έχει εξελιχτεί σε ένα άγχος να μη χάνουμε χρόνο, να μη χάνουμε την επαφή μας με τον κόσμο. Έτσι το κινητό και το laptop μας ακολουθούν παντού, ακόμη και στις διακοπές. Κανείς δεν θέλει να μείνει πίσω, όμως αυτό έχει τεράστιο προσωπικό κόστος.
 .

Όπως παρατηρεί ο Gary Eberle, καθηγητής ψυχολογίας στο πανεπιστήμιο του Μίτσιγκαν, «το τίμημα για να μη μένουμε πίσω είναι ο προσωπικός μας χρόνος (…) και είναι μια τραγωδία, αν σκεφτεί κανείς πως αυτός είναι ο πολύτιμος χρόνος της ψυχής μας – καθώς μέσα από τις στιγμές του παιχνιδιού, των χόμπι, του χρόνου που περνάμε με τους φίλους, εκφράζουμε το καλύτερο κομμάτι του εαυτού μας».
 .

Τόσο ο ίδιος όσο και πολλοί άλλοι ψυχολόγοι και ειδικοί τονίζουν ότι η ισορροπία έρχεται όταν εισάγουμε την έννοια του Σαββάτου στην καθημερινότητά μας, μια άλλη δηλαδή ποιότητα του χρόνου: όταν αφιερώνουμε μια ημέρα στον εαυτό μας, όπου παίρνουμε χρόνο για να ξεκουραστούμε και να ησυχάσει η ψυχή μας. Με άλλα λόγια, οι σημερινοί επιστήμονες ανακαλύπτουν ξανά την ξεχασμένη έννοια του «ιερού χρόνου» και προσπαθούν να την ξαναβάλουν στην καθημερινότητά μας με νέους όρους.
 .

Βέβαια, η σημασία του ιερού χρόνου δεν χάθηκε τελείως. Όλες οι μεγάλες θρησκείες κάνουν ακόμα και σήμερα χώρο για τον ιερό χρόνο μέσα από τις μεγάλες γιορτές, τη Θεία Λειτουργία, την προσευχή, το διαλογισμό κλπ. Για τη συντριπτική πλειοψηφία όμως όλα αυτά είναι μια υποχρέωση, μια συνήθεια, μια μηχανική επανάληψη, ένα έθιμο και όχι ο δρόμος για την πηγή της ζωής.
 .

Όπως ποιητικά λέει ο Eberle «ο ιερός χρόνος είναι πάντα παρών, όπως μια υπόγεια πηγή, που αρκεί να την ανακαλύψει ο ταξιδιώτης και να ξεδιψάσει, να ξεκουραστεί από το χρόνο… Οι γιορτές, τα Σάββατα κάθε εβδομάδα, τα ετήσια τελετουργικά, οι περίοδοι διαλογισμού, προσευχής ή περισυλλογής βοηθούν να ανοίξει η περιορισμένη όρασή μας και να αντιληφθούμε την αληθινή φύση της ζωής μας». Τι μπορούμε όμως πρακτικά να κάνουμε;

 

ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΣΤΕ ΤΟ ΔΙΚΟ ΣΑΣ ΣΑΒΒΑΤΟ

Το να έχουμε ένα Σάββατο ή μια Κυριακή μέσα στην εβδομάδα μας, λέει ο συγγραφέας και ψυχοθεραπευτής Wayne Muller, «είναι μια επαναστατική απάντηση στη βία της υπερβολικής δουλειάς, την ανόητη συσσώρευση αγαθών και τον ατέρμονο πολλαπλασιασμό των επιθυμιών, των ευθυνών και των επιτευγμάτων».
 .

Στο ίδιο μήκος κύματος και ο Τζότζεφ Κάμπελ, που με ακόμη πιο πρακτικό τρόπο λέει: «Πρέπει να έχεις κάποιο χώρο ή κάποια ώρα της μέρας όπου δεν θα ξέρεις τι λένε οι πρωινές εφημερίδες. Ένα μέρος όπου απλά θα βιώνεις αυτό που είσαι ή θα μπορούσες να είσαι».
 .

Η μέρα της παύσης δεν είναι απαραίτητο να είναι Σάββατο ή Κυριακή, αν και από εσωτερική σκοπιά έχει τη σημασία του ενώ ταυτόχρονα ταιριάζει στα περισσότερα προγράμματα δουλειάς. Το σημαντικό είναι να σχεδιάζετε ένα Σάββατο κάθε εβδομάδα (κάθε επτά μέρες δηλαδή) ως χρόνο αναπλήρωσης της ενέργειάς σας και ανανέωσης του πνεύματός σας.
 .

Αυτό που έχει τη μεγαλύτερη σημασία είναι να μην αφήνετε τα καθήκοντα και τις υποχρεώσεις της εβδομάδας, ακόμη και δουλειές του σπιτιού ή κοινωνικές υποχρεώσεις να διεισδύουν τη μέρα αυτή και να διεκδικούν την ενέργειά σας.

Επιτρέψτε στον εαυτό σας κάποιες στιγμές ιερού χρόνου, μια στιγμή χωρίς καμία πίεση και  κανόνες, σαν να ξεκινάτε να ανακαλύψετε κάτι σπάνιο και όμορφο.
 .

Δεν χρειάζεται ιδιαίτερος σχεδιασμός. Ο ιερός χρόνος είναι ευέλικτος. Μια βόλτα στο δρόμο, στο πάρκο, στην εξοχή, μια ήσυχη στιγμή στον κήπο, ή καθώς παίρνετε την πρώτη γουλιά του πρωινού καφέ σας – όλες αυτές και πολλές άλλες απλές δραστηριότητες μπορούν να ενταχθούν στον πολύτιμο χρόνο για τον εαυτό σας.
 .

Καθώς επιτρέπετε στον εαυτό σας αυτό τον ιερό χρόνο, βαθμιαία θα νιώσετε πιο ήρεμοι και πιο ευτυχισμένοι. Τα τετριμμένα της ζωής μεγιστοποιούνται σε ένα νου που δεν βιώνει τον ιερό χρόνο.  Και όσο και να μην το πιστεύουμε, αυτή η «πηγή» της ζωής και της χαράς δεν βρίσκεται κάπου έξω, αλλά μέσα μας.

 

Το Μανιφέστο του Σαββάτου

Ακόμα όμως και αν αφιερώσουμε μια μέρα την εβδομάδα  στον εαυτό μας, δεν θα έχει καμία ευεργετική ουσιαστική επίδραση πάνω μας αν δεν αφήσουμε στην άκρη κάθε έγνοια, κάθε υποχρέωση και βέβαια τις «σειρήνες» της ηλεκτρονικής επικοινωνίας.Πρόσφατα ένας φίλος παρατήρησε κάτι που τον ανησύχησε, σε σχέση με τις κοινωνικές του σχέσεις: πιο πολλά μηνύματα και ευχές για τη νέα χρονιά και τα γενέθλιά του (28 Δεκεμβρίου) πήρε στον τοίχο του facebook του παρά δια ζώσης, τηλεφωνικά ή με κάρτες.

 .

Το έψαξε και ανακάλυψε πως και άλλοι φίλοι έχουν αρχίσει να βλέπουν με ανησυχία ότι η αύξηση της ηλεκτρονικής επικοινωνίας έχει αρχίσει να επηρεάζει την ποιότητα της ζωής τους. Αυτό έχει οδηγήσει πολλούς σε μια μορφή αντίδρασης: μια μέρα την εβδομάδα δεν ανοίγουν καθόλου τον υπολογιστή τους.

Η μορφή αυτή αντίδρασης, όπως μαθαίνω, τείνει να πάρει μεγάλες διαστάσεις στο εξωτερικό, περιλαμβάνοντας κάθε μορφή ηλεκτρονικής επικοινωνίας, όπως κινητό, τηλεόραση και ραδιόφωνο.
 .

Μάλιστα πρόσφατα κυκλοφόρησε και ένα Μανιφέστο για ένα Σάββατο χωρίς Τεχνολογία, που ενθαρρύνει τον κόσμο να περνάει μια μέρα την εβδομάδα με τους αγαπημένους του, στην εξοχή, στη σιωπή και με πράγματα που απολαμβάναμε πριν το διαδίκτυο να καταβροχθίζει την κάθε ελεύθερη στιγμή μας.
 .

Το Μανιφέστο δεν εναντιώνεται στην τεχνολογία, καθώς είναι μέρος πια της καθημερινότητάς μας, αλλά επισημαίνει πως χρειάζεται μια ισορροπία, ένα διάλλειμα μέσα στην εβδομάδα μας από όλα αυτά. Έτσι προτείνει μια μέρα την εβδομάδα κανείς να δίνει άδεια στον εαυτό του από τα πάντα τηρώντας τον εξής «δεκάλογο»:
 .

1. Αποφύγετε την Τεχνολογία

2. Συνδεθείτε με τους Αγαπημένους σας

3. Φροντίστε την Υγεία σας

4. Βγείτε Έξω

5. Αποφύγετε τις Αγορές

6. Ανάψτε Κεριά το Βράδυ

7. Πιείτε Κρασί

8. Φάτε Πολύ Λιτά

9. Καθίστε για Λίγο Σιωπηλός

10. Δωρίστε Κάτι σε Κάποιον

---

Στέφανος Ελμάζης

Το κείμενο "Η Μυστική Σημασία του Σαββάτου" πρωτοδημοσιεύτηκε στο ΑΒΑΤΟΝ Νο 105.