Τρίτη 10 Μαρτίου 2015

Η προέλευση ονομάτων δρόμων της Αθήνας


Αναρωτηθήκατε ποτέ ποια είναι η Αλεξάνδρα της ομώνυμης οδού; Ποια θα μπορούσε να είναι η σχέση της Σταδίου με ένα στάδιο; Τι σημαίνει το όνομα Πανδρόσου; Από πού εμπνευστήκαμε όλα αυτά τα παράξενα ονόματα στο Γκάζι: Βουτάδων, Ιεροφαντών και πάει λέγοντας; Οι αθηναϊκοί δρόμοι έχουν πολλές ιστορίες να μας διηγηθούν, κι εμείς τις ανακαλύπτουμε, με την βοήθεια των Οδονυμικών, των βιβλίων των Μάρως Βουγιούκα και Βασίλη Μεγαρίδη που εκδίδει ο Πολιτισμικός Οργανισμός του Δήμου Αθηναίων.

Βουτάδων: Όπως και οι δρόμοι γύρω της (Δεκελέων, Γαργηττίων, Ευμολπιδών, Ευνείδων κλπ) η δημοφιλής οδός του Γκαζιού πήρε το όνομά της από έναν αρχαίο αθηναϊκό δήμο. Ο Δήμος Βουτάδων βρισκόταν κοντά στον Κηφισσό, και πήρε με τη σειρά του το όνομά του από το αρχαίο ιερατικό γένος των Αθηναίων που ανήγαγαν την καταγωγή τους στον Βούτη, έναν από τους Αργοναύτες, και μετέπειτα ιερέα του Ποσειδώνα και της Αθηνάς. Ερμού: Ένας από τους πρώτους δρόμους στο πρώτο πολεοδομικό σχέδιο της σύγχρονης Αθήνας, εκείνο των Κλεάνθη και Σάουμπερτ, πήρε το όνομά της από τον θεό Ερμή, προστάτη του εμπορίου και των οδοιπόρων –για ευνόητους λόγους, καθότι η Ερμού ήταν τότε, όπως και σήμερα, ένας από τους κεντρικούς οδικούς άξονες της Αθήνας, με πολλά εμπορικά καταστήματα στις «όχθες» της.

Αλεξάνδρας: Η Αλεξάνδρα της ομώνυμης οδού ήταν ελληνίδα πριγκίπισσα, κόρη του Γεωργίου Α’ και της Όλγας. Παντρεύτηκε το 1889, σε ηλικία 19 ετών, τον Μέγα Δούκα Παύλο Αλεξάντροβιτς, αδελφό του τσάρου Αλέξανδρου Γ’. Ο γιος της, Δημήτριος, πήρε μέρος στη δολοφονία του Ρασπούτιν και εξορίστηκε από τη Ρωσία. Η Αλεξάνδρα ήταν ιδιαίτερα αγαπητή στον ελληνικό λαό, που πένθησε πραγματικά τον πρόωρο θάνατό της στη Μόσχα, κατά τον τοκετό του δεύτερου παιδιού της. 

Πανδρόσου: Η Πάνδροσος ήταν η κόρη του μυθικού βασιλιά της Αθήνας Κέκροπα, η οποία απέκτησε έναν γιο με τον Ερμή, τον Κήρυκα. Ο μύθος λέει ότι στην Πάνδροσο εμπιστεύτηκε η θεά Αθηνά το βρέφος Ερεχθέα μέσα σε ένα κουτί. Όταν τα αδέρφια της άνοιξαν το κουτί, παρά τις παραινέσεις της, παραφρόνησαν και έπεσαν από την Ακρόπολη. Η Πάνδροσος λατρευόταν μαζί με την Αθηνά στο Ερέχθειο, το δυτικό τμήμα του οποίου ονομάζεται και Πανδρόσιον. Η οδός Πανδρόσου ήταν επί Τουρκοκρατίας ο κεντρικός δρόμος του παζαριού –ονομαζόταν τότε Αμπατζήδικα, από τους αμπάδες, τα χοντρά υφάσματα ευτελούς αξίας που πωλούνταν εκεί.

Βούρβαχη: Ο Διονύσιος Βούρβαχης (1787-1827) ήταν ελληνογάλλος στρατιωτικός, ο οποίος παραιτήθηκε από τον γαλλικό στρατό μετά την ήττα του Ναπολέοντα στο Βατερλό. Το 1821 ήρθε στην Ελλάδα, σχημάτισε εθελοντικό σώμα με έξοδα γάλλων φιλελλήνων και πήρε μέρος σε πολλές μάχες. Σκοτώθηκε σε μία από αυτές, στο Καματερό της Αττικής, από τον Κιουταχή. Πανός: Το ανηφορικό δρομάκι της Πλάκας πήρε το όνομά του από το άνδρο του Πανός, τη σπηλιά στη βόρεια πλευρά της Ακρόπολης που οι Αθηναίοι αφιέρωσαν στον Πάνα μετά η μάχη του Μαραθώνα, στην οποία πίστευαν ότι ο συμπαθής θεός τους βοήθησε να κερδίσουν, σπέρνοντας τον πανικό στους εχθρούς. Η σπηλιά μετατράπηκε για ένα διάστημα κατά τους χριστιανικούς χρόνους σε εκκλησάκι του Αγίου Αθανασίου.

Στρέιτ: Όχι, δεν είναι αυτό που νομίζετε. Ο δρόμος κοντά στην πλατεία Κοτζιά πήρε το όνομά του από τον Στέφανο Αριστομένη Στρέιτ, τον βαυαρικής καταγωγής οικονομολόγο, τραπεζίτη και πολιτικό από την Πάτρα. Ο Στρέιτ ήταν διοικητής της Εθνικής Τράπεζας από το 1897 μέχρι το 1911, και υπουργός Οικονομικών στην κυβέρνηση Ζαΐμη το 1897. Από αυτήν του τη θέση κατάφερε να μετριάσει τους ιδιαίτερα βαρείς όρους της συνθήκης για τη ρύθμιση των χρεών, η οποία ακολούθησε την ήττα στον ελληνοτουρκικό πόλεμο εκείνης της χρονιάς.

Καραγιώργη Σερβίας: Ο Καρατζόρτζεβιτς, ή Γκεώργκη Πέτροβιτς, όπως ήταν το πραγματικό του όνομα, είναι εθνικός ήρωας της Σερβίας, αρχηγός της σερβικής επανάστασης εναντίον της οθωμανικής αυτοκρατορίας, αρχηγός του έθνους από το 1804 και μετά και ιδρυτής της δυναστείας των Καρατζόρτζεβιτς. Η ονομασία του δρόμου ήταν αρχικά Καραγεώργεβιτς Σερβίας. Δόθηκε το 1908, για «να τιμηθεί ο Εθνάρχης του φίλου Σέρβικου Λαού, που υπήρξε και το πρώτο θύμα εις τον αγώνα υπέρ της απελευθερώσεως από τον ζυγόν», όπως αναφέρει η σχετική απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου Αθηναίων.

Σταδίου: Ένας από τους πρώτους δρόμους που χαράχτηκαν στο αρχικό πολεοδομικό σχέδιο της σύγχρονης Αθήνας, η Σταδίου θα έφτανε μέχρι το Παναθηναϊκό Στάδιο, από το οποίο πήρε και το όνομά της. Το σχέδιο μπορεί να μην εφαρμόστηκε, και ο δρόμος να μην έφτασε τελικά ποτέ στο Καλλιμάρμαρο, αλλά του έμεινε το όνομά του. Για ένα διάστημα μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, η κεντρική αυτή οδός μετονομάστηκε σε Ουΐνστον Τσόρτσιλ, προς τιμή του βρετανού ηγέτη, πριν πάρει και πάλι το αρχικό της όνομα.

Μαίζωνος: Χαριτωμένα ελληνοποιημένο (όπως και πολλά άλλα: Κοδριγκτώνος από το Codrington, Κάνιγγος από το Canning, Γλάδστωνος από το Gladstone και πάει λέγοντας) όνομα του γάλλου μαρκησίου Maison, στρατάρχη που διακρίθηκε στους ναπολεόντειους πολέμους και εν συνεχεία εκδίωξε τα στρατεύματα του Ιμπραήμ από την Πελοπόννησο. Χαρακτηριστική έμεινε η προσφώνησή του «στρατιώτες, προσκαλείσθε να θέσετε τέρμα εις την καταδυνάστευσιν ενός λαού» προς τους γάλλους στρατιώτες. 
 
Λένορμαν: Κατ’ αρχάς, το σωστό είναι Λενορμάν. Σαρλ Λενορμάν. Γάλλος αρχαιολόγος, γεννημένος το 1802, που πήρε μέρος σε πολλές σημαντικές ανασκαφές του 19ου αιώνα στην Ελλάδα και την Αίγυπτο. Πέθανε στην Αθήνα τον Νοέμβριο του 1859, με τελευταία επιθυμία να ταφεί δίπλα στον Πλάτωνα, στην περιοχή του Κολωνού. Ο Δήμος Αθηναίων έστησε προς τιμήν του μαρμάρινη υδρία μέσα στην οποία φυλασσόταν η καρδιά του στον λόφο του Κολωνού και έδωσε στον κεντρικότερο δρόμο της περιοχής το όνομά του.

Λουίζα Ριανκούρ: Γαλλίδα κι εκείνη, αριστοκράτισσα και θαυμάστρια του ελληνικού πολιτισμού, γεννημένη στο Παρίσι το 1846. Παρά τις αντιρρήσεις της οικογένειάς της, ήρθε στην Ελλάδα σε νεαρή ηλικία, και σύχναζε στα καλύτερα σαλόνια της αθηναϊκής κοινωνίας. Επέστρεψε στη Γαλλία για να παντρευτεί τον κόμη Ριανκούρ, κι εκεί συνέχισε με δημοσιεύματα και εκδηλώσεις να υποστηρίζει το νεοσύστατο ελληνικό κράτος. Γύρισε στην αγαπημένη της Αθήνα, όπου και πέθανε τον Φεβρουάριο του 1941 πλησιάζοντας τα 100.

Σοφία Σλήμαν: Σύζυγος του γνωστού από την Τροία και τις Μυκήνες γερμανού αρχαιολόγου, Ερρίκου Σλήμαν. Η Σοφία Εγκαστρωμένου, όπως λεγόταν πριν παντρευτεί τον διάσημο αρχαιολόγο το 1868, έδωσε μεγάλο μέρος της περιουσίας της –και συγκέντρωσε επίσης πολλά χρήματα από εράνους– για να φτιαχτεί το Νοσοκομείο Σωτηρία, στο οποίο όμως δεν ήθελε να δοθεί το όνομά της. Έτσι, ο Δήμος Αθηναίων ονόμασε Σοφίας Σλήμαν τον δρόμο που ξεκινά από την Κηφισίας και καταλήγει στη Μεσογείων, κοντά στην είσοδο του Νοσοκομείου –και η μεταξύ τους σύνδεση δεν έγινε ποτέ ευρέως γνωστή. 

Λαγουμιτζής: Ο γεννημένος το 1781 Κωνσταντίνος Νταλαρόπουλος, γνωστός και ως Χορμοβίτης από το όνομα του χωριού του στη Βόρεια Ήπειρο, φημιζόταν για την ικανότητα του να… σκάβει λαγούμια. Όχι λαγούμια ό,τι κι ό,τι: Λαγούμια σαν αυτά που έβγαλαν κόσμο από το Μεσολόγγι κατά την τρίτη πολιορκία της πόλης το 1825, ή σαν αυτά που περνούσαν κάτω από τον βράχο της Ακρόπολης, για να εφοδιάζουν με τρόφιμα και πυρομαχικά τους πολιορκημένους εκεί οπλαρχηγούς. Πέτρος Ράλλης: Έλληνας πολιτικός, γεννημένος το 1884, μέλος της αντιβενιζελικής παράταξης στις αρχές του 20ου αιώνα. Υπήρξε αργότερα υπουργός Παιδείας και μετά Συγκοινωνιών στην κυβέρνηση του Παναγή Τσαλδάρη τη δεκαετία του ’30, και εν συνεχεία Υπουργός Αεροπορίας και Εμπορικής Ναυτιλίας στην κυβέρνηση Γεωργίου Παπανδρέου τη δεκαετία του ’40, και Υπουργός Εσωτερικών στην κυβέρνηση Πλαστήρα το 1945. Ηλίας Ηλιού: Δικηγόρος, συγγραφέας και αργότερα βουλευτής και πρόεδρος του κόμματος Ενιαία Δημοκρατική Αριστερά, γεννημένος το 1904 στη Λήμνο. Προσχώρησε στο ΕΑΜ κατά την Κατοχή, και έγινε μέλος του ΚΚΕ το 1945. Εξορίστηκε από το 1947 ως το 1951, εξελέγη βουλευτής της ΕΔΑ ενώ ήταν εξόριστος, και έγινε γνωστός ως μετριοπαθής πολιτικός που έχαιρε ιδιαίτερης εκτίμησης από όλες τις πολιτικές πτέρυγες της Βουλής. Ήταν επίσης εκείνος που κατήγγειλε από το βήμα της Βουλής την επερχόμενη «χούντα των στρατοκρατών» του αντισυνταγματάρχη Παπαδόπουλου στις 23 Ιουλίου 1965 –μόνο που τότε δεν τον άκουσε κανείς. Ο δρόμος με το όνομά του στο Νέο Κόσμο ανοίχτηκε το 1986, ένα χρόνο μετά τον θάνατό του.

Φωκίων Νέγρης: Επιστήμονας και πολιτικός από την Κωνσταντινούπολη, γεννήθηκε το 1846 και πέθανε το 1928. Ήταν υπεύθυνος για την «χρυσή εποχή» των μεταλλουργείων του Λαυρίου, καθότι πέτυχε ως διευθυντής της εταιρείας από το 1875 ως το 1886 την αναδιοργάνωση των υπηρεσιών, τον τεχνικό εξοπλισμό της και τη σιδηροδρομική σύνδεση Λαυρίου-Αθήνας. Εξελέγη Δήμαρχος Λαυρεωτικής, και αργότερα βουλευτής και υπουργός σε διάφορες θέσεις. Ως Υπουργός Οικονομικών το 1898 διεκδίκησε και πήρε με ευνοϊκούς όρους δάνειο για την επέκταση των σιδηροδρόμων. Εισηγήθηκε, επίσης, τον πρωτάκουστο για τα ελληνικά δεδομένα νόμο περί προστασίας από εργατικά ατυχήματα, και έγινε ο πρώτος πρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών, το 1927.

Γεώργιος Σίνας: Επιχειρηματίας, τραπεζίτης και (περισσότερο γνωστός ως) εθνικός ευεργέτης. Γεννήθηκε στη Νις της Σερβίας το 1783 και πέθανε στη Βιέννη το 1856. Η καταγωγή του ήταν από την Μοσχόπολη της Βόρειας Ηπείρου. Ήταν για πολλά χρόνια διευθυντής της Εθνικής Τράπεζας της Αυστρίας, ενώ θεωρείται και πατέρας των αυστριακών σιδηροδρόμων. Ο Όθωνας τον διόρισε το 1833 πρόξενο της Ελλάδας στη Βιέννη. Προσέφερε αστρονομικά ποσά στο Λύκειο Θηλέων της Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας (αυτό που σήμερα ξέρουμε ως Αρσάκειο), στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, στο Οφθαλμιατρείο της Πανεπιστημίου και στην Ελληνική Αρχαιολογική Εταιρεία. Με δικά του χρήματα ιδρύθηκε, σχεδιάστηκε (από τον Θεόφιλο Χάνσεν), χτίστηκε και εξοπλίστηκε το Αστεροσκοπείο Αθηνών. 

Ανδρέας Μιχαλακόπουλος: Στενός συνεργάτης του Ελευθερίου Βενιζέλου, γεννημένος στην Πάτρα το 1875. Ήταν Πρωθυπουργός της Ελλάδας για λιγότερο από έναν χρόνο, από τον Οκτώβριο του 1924 μέχρι τον Ιούνιο του 1925. Ανέλαβε να σχηματίσει κυβέρνηση μετά την παραίτηση του Θεμιστοκλή Σοφούλη, αλλά ανατράπηκε λίγους μήνες αργότερα από το πραξικόπημα του Θεόδωρου Πάγκαλου. Επανήλθε το 1926 ως υπουργός εξωτερικών με την Κυβέρνηση Αλέξανδρου Ζαΐμη και το 1928 ως αντιπρόεδρος της κυβέρνησης. Έγινε ξανά υπουργός εξωτερικών στην κυβέρνηση Βενιζέλου τον Ιούνιο του 1929, εκπροσώπησε την Ελλάδα στην Κοινωνία των Εθνών και συμμετείχε μαζί με τον Βενιζέλο στις διαπραγματεύσεις για την Συνθήκη της Λωζάνης.

Μαρίνος Αντύπας: Λαϊκός αγωνιστής
γεννημένος το 1872 στην Κεφαλονιά. Πήρε μέρος στην Κρητική Επανάσταση του 1896, οργάνωσε το συλλαλητήριο της 14ης Σεπτεμβρίου 1897 στην Ομόνοια, κατηγόρησε τη βασιλική οικογένεια για την έκβαση του ελληνοτουρκικού πολέμου του 1897 και απαίτησε νόμους που να περιορίζουν τις ώρες εργασίας, να ορίζουν ημερομίσθιο, και να προβλέπουν ταμεία σύνταξης για τους ανίκανους εργάτες λόγω ηλικίας, ασθενείας ή τραυματισμού. Εφάρμοσε ο ίδιος πολλά τέτοια μέτρα ως επιστάτης στα κτήματα του θείου του στον θεσσαλικό κάμπο, προκαλώντας την οργή των γαιοκτημόνων, οι οποίοι τελικά τον δολοφόνησαν στις 8 Μαρτίου 1907. Οι τελευταίες του λέξεις ήταν "Ισότης, Αδελφότης, Ελευθερία". Η δολοφονία του προκάλεσε λαϊκές εκδηλώσεις και αντιδράσεις σε όλη την Ελλάδα.

Πατριάρχης Ιωακείμ: Αλλιώς γνωστός και ως Ιωακείμ Γ’ ο Μεγαλοπρεπής, γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη, υπήρξε Οικουμενικός Πατριάρχης από το 1878 ως το 1884 και από το 1901 ως τον θάνατό του το 1912. Ήταν εκείνος που έθεσε τα θεμέλια της Μεγάλης του Γένους Σχολής στο Φανάρι, αναγνώρισε την αυτοκέφαλη Εκκλησία της Σερβίας και παραχώρησε αρκετές μητροπόλεις στην εκκλησία της Ελλάδας. Άφησε πίσω του σπουδαίο φιλανθρωπικό και επιμορφωτικό έργο –ορφανοτροφεία, νοσοκομεία και εκπαιδευτικά ιδρύματα. Ο Δήμος Αθηναίων τον τίμησε δίνοντας το όνομά του στον κεντρικό δρόμο του Κολωνακίου. 

Ιωάννης Δροσόπουλος: Οικονομολόγος από την Σούρπη της Μαγνησίας, γεννημένος το 1870, και διοικητής της Εθνικής Τράπεζας και της Τράπεζας της Ελλάδος τις δεκαετίες του ’20 και του ’30. Το όνομά του κοσμεί κεντρικό δρόμο της Κυψέλης. Θεωρείται κορυφαίος οικονομολόγος της εποχής του και πρωτεργάτης στην εκβιομηχάνιση της χώρας. «Θεωρείται, μέχρι σήμερον, ότι δεν επέρασεν όμοιός του από την οικονομικήν ζωήν της χώρας μας. Ό,τι είχεν η Ελλάς εις βιομηχανίαν μέχρι του τελευταίου πολέμου 1940, ωφείλετο εις τον Δροσόπουλον...» σημειώνει γι’ αυτόν ο βιομήχανος και συνιδρυτής της Πειραϊκής Πατραϊκής, Χριστόφορος Κατσάμπας.

Μιχαήλ Βόδας: Γνωστός και ως Μιχαήλ Σούτσος, ήταν Πρίγκιπας της Μολδαβίας, μέλος της Φιλικής Εταιρείας, Μέγας Διερμηνέας της Υψηλής Πύλης επί Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και πρέσβης της Ελλάδας στη Γαλλία, τη Ρωσία και την Βρετανία επί κυβέρνησης Καποδίστρια. Διέθεσε τεράστια ποσά από την περιουσία του στη Φιλική Εταιρεία, και κατάφερε αργότερα να πείσει την γαλλική κυβέρνηση να στείλει στρατεύματα υπέρ της Ελλάδας. Έλαβε επίσης μέρος στην Επανάσταση της Γ' Σεπτεμβρίου, πριν αποσυρθεί από την ενεργό πολιτικό δράση. Πέθανε στην Αθήνα τον Ιούνιο του 1864, και έδωσε το όνομά του στον γνωστό μεγάλο δρόμο που ξεκινά από την Πλατεία Αττικής για να καταλήξει στον Άγιο Νικόλαο.

Αναδημοσίευση από εδώ 

Επεξεργασία, επιμέλεια  αναδημοσιεύσεων Πλωτίνος
 

1 σχόλιο:

  1. Στο Κορωπί υπάρχουν δύο (τουλάχιστον) δρόμοι με περίεργα ονόματα των οποίων την προέλευση δεν φαίνεται να γνωρίζουν οι ντόπιοι. Είναι η ΤΟΧΙ και η ΚΟΥΠΙ. Μήπως γνωρίζετε εσείς κάτι;

    ΑπάντησηΔιαγραφή