Αποσυμβολισμός στη Μυθική Ζωή του Οδυσσέα

 

Ο Οδυσσέας ζει αρμονικά στο βασίλειό του με τη γυναίκα του Πηνελόπη και το γιο του Τηλέμαχο. Έχουμε να κάνουμε με μια ολοκληρωμένη πνευματική τριάδα, ένα είδος θεϊκού τριγώνου σε αρμονική ισορροπία. Η αναζήτηση της Ελένης είναι η αφορμή της εκστρατείας του Οδυσσέα μαζί με τους υπόλοιπους βασιλιάδες στην Τροία. Η Τροία με τη σειρά της είναι ένα πλούσιο βασίλειο που αναπαριστάνει την ιδέα της έλξης του υλικού πεδίου. Σε αυτό το σημείο βλέπουμε πως ο Οδυσσέας προσπαθεί να αποφύγει την εκστρατεία. Αυτό συμβολίζει την άρνηση της ψυχής να ενσαρκωθεί, γιατί γνωρίζει τον πόνο που η ίδια προδιαγράφει μέσα στη μορφή.

Δέκα χρόνια απαιτούνται για την κατάληψη της Τροίας, της γήινης σφαίρας, που φέρει επίσης τον αριθμό δέκα. 

Με την άλωση της πόλης ολοκληρώνεται το έργο στο υλικό πεδίο και αρχίζει η πορεία της επιστροφής στο πνεύμα. Από αυτή την άποψη, η επιστροφή του Οδυσσέα αντιπροσωπεύει την επιστροφή του πνευματικού σπινθήρα στην κατάσταση της πρωταρχικής ηρεμίας, εμπλουτισμένου με τις εμπειρίες των πεδίων που διέτρεξε.

Για να γυρίσει στην Ιθάκη απαιτούνται άλλα δέκα χρόνια γεμάτα περιπέτειες, κατά τις οποίες απορρίπτει σταδιακά τα φορτία που τον δεσμεύουν στην ύλη. Στην προσπάθειά της να ταυτιστεί με το πνευματικό ιδεώδες, η ανθρώπινη συνείδηση, δοκιμάζεται και αντιπαρέρχεται κάθε λογής εμπόδια μέχρι την επίτευξη του σκοπού. 

Ο πρώτος σταθμός του ήρωα είναι η χώρα των Λωτοφάγων, ένας επίγειος παράδεισος γεμάτος καρπούς, που προκαλούσαν τη λήθη σε όποιον τους έτρωγε. Ορισμένοι από τους συντρόφους του Οδυσσέα τρώνε τους καρπούς, συμβολίζοντας με αυτή την πράξη ένα μέρος της συνείδησής του που παραμένει προσκολλημένο στη μορφική όψη, ξεχνώντας τον προορισμό της ψυχής. Αυτό, βέβαια, συμβαίνει στο μεγαλύτερο μέρος της ανθρωπότητας σήμερα. Η εμμονή στη συσσώρευση υλικών αγαθών και στη δημιουργία του επίγειου παράδεισου, είναι ο λωτός που κάνει τον άνθρωπο να αποστρέφει το πρόσωπό του από τους ουσιαστικούς στόχους της ύπαρξής του. 

Συνεχίζοντας το δρόμο προς τα πίσω ο Οδυσσέας πέφτει πάνω στους Κύκλωπες. Ο Πολύφημος εγκλωβίζει τον Οδυσσέα και τους συντρόφους του στη σπηλιά του ασυνείδητου. Ο τρομερός Κύκλωπας τρέφεται από τα στοιχεία της ψυχής του Οδυσσέα -τους συντρόφους του. Είναι γιος του Ποσειδώνα, προέρχεται δηλαδή από τον αχανή Ωκεανό των συναισθημάτων μας. Ο Οδυσσέας χρησιμοποιεί το νου για να μπορέσει να σωθεί. Μόνο ένας ισχυρός νους μπορεί να εξισορροπήσει αυτές τις αρχέγονες τάσεις που περικλείουμε μέσα μας. Δεν έχει τη δύναμη να τον σκοτώσει, αλλά τον κάνει ανίκανο να εμποδίσει τη φυγή του, γιατί ουσιαστικά ο Κύκλωπας είναι ένα μέρος του εαυτού του. Στο επίπεδο του ασυνείδητου, μέσα στη σπηλιά, ο ήρωας εκμηδενίζεται, χάνει την ταυτότητά του, κάτι που συμβολίζεται από το όνομα που έδωσε ο Οδυσσέας στον Πολύφημο. 

Είναι ο Κανένας. Η τύφλωση του Πολύφημου προκαλεί την οργή του πατέρα του Ποσειδώνα, ο οποίος εδώ ταυτίζεται με την ανεξέλεγκτη και ταραγμένη συναισθηματική μας φύση. Αυτή η συναισθηματική διαταραχή θα είναι το μόνιμο εμπόδιο στην προσπάθεια του Οδυσσέα, όπως και κάθε ψυχής. 

Ο Οδυσσέας φτάνει στο νησί του Αιόλου, του Θεού των Ανέμων. Ο Θεός συμβολίζει το νοητικό στοιχείο και την ορθά κατευθυνόμενη δύναμη, που μπορεί να οδηγήσει στον τελικό σκοπό. Δίνει στον Οδυσσέα ένα ασκί, μέσα στο οποίο βρίσκονται δεμένοι όλοι οι αέρηδες και τον συμβουλεύει να μην το ανοίξει πριν φτάσει στην Ιθάκη. Ο ήρωας πέφτει σε βαθύ ύπνο κατά τη διάρκεια του ταξιδιού. Η ψυχή χάνει την επαγρύπνησή της και οι άπληστοι σύντροφοί του ανοίγουν το ασκί, νομίζοντας πως περιέχει δώρα του Αιόλου. Η νοητική σύγχυση που προκαλείται με την απελευθέρωση των ανέμων πισωγυρίζει τη συνείδηση από τον προορισμό της. 

Όπως η Περσεφόνη με τον Ορφέα, έτσι και ο Αίολος δε δίνει άλλη ευκαιρία. Ο ήρωας συνεχίζει με τις δικές του δυνάμεις την περιπλάνηση, έως ότου φτάνει στο νησί των Λαιστρυγόνων. Εκεί έρχεται σε σύγκρουση με τους Γίγαντες, τις τιτανικές όψεις της φύσης του. Από τα 12 καράβια μόνο το δικό του κατάφερε να ξεφύγει. Δώδεκα ήταν τα καράβια του Οδυσσέα, δώδεκα και οι σύντροφοι της Στρογγυλής τράπεζας. Ο ήρωας απογυμνώνεται από τις όψεις που τον συνδέουν με το παρελθόν. 

Έτσι, φτάνει στο νησί της μάγισσας Κίρκης. Η Κίρκη γοητεύει τους συντρόφους του ήρωα και τους μεταμορφώνει σε χοίρους. Εδώ απεικονίζεται η δύναμη του σεξουαλικού ενστίκτου, που μπορεί να μεταβάλλει έναν άνθρωπο σε ζώο, εκδηλώνοντας τα πιο κτηνώδη του ένστικτα. Ο Οδυσσέας βοηθιέται από τον Ερμή -τη δύναμη του νου- και μένει ανεπηρέαστος από την Κίρκη, η οποία αντιπροσωπεύει μια όψη της ψυχής του, έως ότου καταφέρνει να την κάνει βοηθό στο έργο του. Η μεταστοιχείωση των αρνητικών όψεων της ψυχής είναι ένα από τα βασικότερα καθήκοντα του αναζητητή. 

 Πρόκειται για μια αλχημική διαδικασία, όπου χρησιμοποιεί κάθε απόθεμα της εκδηλωμένης ύπαρξης για να αγγίξει το στόχο. Με βοηθό του την Κίρκη, ο Οδυσσέας μαθαίνει την τέχνη της μαγείας και ετοιμάζεται για το ταξίδι του στον Κάτω Κόσμο. Στον Άδη ο ήρωας μαθαίνει την αιτία της αποτυχίας του. Έρχεται πρόσωπο με πρόσωπο με τις αρνητικές όψεις του εαυτού του, που τον εμποδίζουν στο ταξίδι της επιστροφής. Ο μάντης Τειρεσίας, που συμβολίζει την ενορατική ικανότητα της ψυχής του, τον συμβουλεύει, αν θέλει να επιστρέψει στην Ιθάκη, να μην πειράξει τα Βόδια στο νησί του Ήλιου. 

Ο Οδυσσέας επιστρέφει στον επάνω κόσμο και συνεχίζει το ταξίδι της επιστροφής. Χάρη στη βοήθεια της Κίρκης καταφέρνει να αποφύγει την πλανερή γοητεία των Σειρήνων. Προειδοποιημένος δένεται στο κατάρτι του πλοίου του για να μην ενδώσει. Το πλοίο είναι ένα ακόμη σύμβολο του νου που πλέει στη θάλασσα των επιθυμιών για να φτάσει στη μυητική ύπαρξη. Δένεται στο κατάρτι, δηλαδή αγκιστρώνεται νοητικά στο όραμα της ψυχής του, για να αποφύγει την πρόκληση. Η ψυχή επαγρυπνά και το πλοίο περνά μακριά από το νησί για να φτάσει στη Σκύλλα και τη Χάρυβδη. 

Η Χάρυβδη είναι η εσωτερική άβυσσος, έτοιμη να κατασπαράξει όποιον δεν μπορεί να βαδίζει ισορροπημένα πάνω στη λεπτή γέφυρα της ψυχής. Η Σκύλλα αντιπροσωπεύει εκείνη τη στιγμή της εσωτερικής πορείας που ο αναζητητής αναγκάζεται να θυσιάσει κάποια όψη της προσωπικότητάς του, προκειμένου να περάσει σε ανώτερα επίπεδα ύπαρξης. Ο Οδυσσέας αποφασίζει να περάσει από τη Σκύλλα, όπου χάνει μερικούς συντρόφους -όψεις της ύπαρξής του, αλλά καταφέρνει να πλεύσει στο νησί του ήλιου. Εκεί η ψυχή χάνει για άλλη μια φορά την επαγρύπνησή της. Τα βόδια του Ήλιου σκοτώνονται. Μοναδική εξιλέωση η ολοκληρωτική απογύμνωση του ήρωα από κάθε στοιχείο που τον συνδέει με το παρελθόν. 

Έτσι, φτάνει στο νησί της Καλυψούς. Εκεί ο Οδυσσέας περνάει έναν επτάχρονο κύκλο μαζί με τη νύμφη, προσκολλημένος στην υπόσχεση της αιώνιας νεότητας. Σε ένα επίπεδο του σπειροειδούς της εξέλιξης παρουσιάζεται το πρόβλημα της επιθυμίας για αθανασία, που ξεστρατίζει τη συνείδηση από το εσωτερικό όραμα. Τελικά επικρατεί η πνευματική του θέληση και με τη βοήθεια των θεών ελέγχεται η κατώτερη φύση του. Ξαναπαίρνει το δρόμο της επιστροφής, αλλά μέχρι την τελευταία στιγμή ο Ποσειδώνας εναντιώνεται για άλλη μια φορά και έτσι τα κύματα ξεβράζουν το ναυαγό στο νησί των Φαιάκων. Είναι ένας σταθμός εξάγνισης και αναδρομής του ήρωα σε όλο το ιστορικό της περιπλάνησης του. Εδώ λαμβάνει τέλος η μαθητεία του και ετοιμάζεται για την τελική επιστροφή. 

Στην Ιθάκη ξεκαθαρίζει την ύπαρξή του από τους μνηστήρες, δηλαδή όλα εκείνα τα ψεύτικα εγώ που διεκδικούσαν την εξουσία της ψυχής. Τα προσωπεία πέφτουν και ο Οδυσσέας, μετά τα 10 χρόνια περιπλάνησης, αγγίζει την τελειότητα. Ξανατεντώνει το τόξο του απόλυτα κυρίαρχος στην ηλιακή του φύση. Εκείνο που μένει είναι η υπέρτατη θυσία, η οποία έρχεται με τη μορφή του γιου του Τηλέγονου, «εκείνου που γεννήθηκε μακριά», και είναι καρπός της ένωσης του Οδυσσέα με την Κίρκη. Όπως ο Θησέας αμελεί την αλλαγή των πανιών, έτσι και ο Τηλέγονος δεν αναγνωρίζει τον πατέρα του και τον σκοτώνει στις ακτές της Ιθάκης. Τελικά, ως βασιλιάς, παίρνει τη θέση του πατέρα του στο πλευρό της Πηνελόπης. Μαζί με τον αδελφό του Τηλέμαχο και την Πηνελόπη «ταξιδεύουν» τον Οδυσσέα πίσω στο νησί των θαυμάτων. 

Ο πνευματικός σπινθήρας επέστρεψε στην Πρωταρχική Ηρεμία...!

Απόσπασμα απο το άρθρο : Ιστορίες και Συμβολισμός της Αναζήτησης στην Αρχαία Ελλάδα

Επιμέλεια προσαρμογή εικονογράφιση  κειμένου  από τον γράφοντα