Η Μυθολογία μέσα από την αστρολογία * Ιχθύες*

Οι Ιχθύες είναι το τελευταίο ζώδιο του ζωδιακού, είναι το ζώδιο που ολοκληρώνει τον κύκλο και αυτό που θα ολοκληρώσει την κατάδυση μας στο σύμπαν των μύθων. Κάθε ζώδιο εγκαταλείπει το στίγμα που άφησε στο ζωδιακό και όπως υπέροχα αναφέρει η Liz Green: «Δεν υπάρχει κάποιο συγκεκριμένο δίλημμα όπως στα προηγούμενα ζώδια καθώς οι Ιχθύες περιλαμβάνουν το ανθρώπινο δίλημμα σε όλη του την έκταση».

Αυτό το ζώδιο εκπροσωπεί όλους τους πόθους της ανθρώπινης ψυχής, όλα εκείνα που καθορίζουν το συλλογικό ασυνείδητο και είναι άπιαστα όνειρα: το δέος του ανθρώπου μπροστά στο αχανές σύμπαν, τα όνειρα, οι ανάγκες που ποτέ δεν θα ικανοποιηθούν, οι ψευδαισθήσεις μεγαλείου, η προσμονή για την αδελφή ψυχή και τον έρωτα που αυτή υπόσχεται, αδυναμία του ανθρώπου μπροστά στη δύναμη της ζωής και της φύσης, τα μυστήρια της ψυχής, η ένωση με το θείο και πάνω από όλα η θυσία του Εγώ που απαιτείται για να προσεγγιστούν όλα τα παραπάνω.

Ο αστερισμός και το ζώδιο των Ιχθύων οφείλουν την ονομασία τους σε ένα περιστατικό από τη Γιγαντομαχία και πιο συγκεκριμένα στη καταδίωξη της Αφροδίτης και του Έρωτα από τον Τυφώνα. Σύμφωνα με τον μύθο η Αφροδίτη και ο γιος της ο Έρωτας τράπηκαν σε φυγή όταν ξέσπασε η Γιγαντομαχία αλλά ο γίγαντας Τυφώνας τους κυνήγησε. Αρχικά έφτασαν στην Αίγυπτο και έπειτα στον Ευφράτη ποταμό όπου για να γλιτώσουν μεταμορφώθηκαν σε ψάρια που ενώνονταν σε μια χρυσή κλωστή για να μην χάσει ο ένας τον άλλο.

Αντίστοιχα το ζώδιο των Ιχθύων βιώνει σε τεράστιο βαθμό την ψυχολογική τάση της φυγής. Σαν την Αφροδίτη και τον Έρωτα, πολλοί Ιχθύες αισθάνονται πως καταδιώκονται, είτε από τους ανθρώπους, είτε από τους κοινωνικούς ρόλους που αναλαμβάνουν, είτε ακόμη και από τους γονείς τους. Αισθάνονται ακριβώς σαν να επιπλέουν μέσα στο νερό όπου όλα μοιάζουν όμοια, δεν υπάρχει καμία αίσθηση προσανατολισμού παρά μόνο η ένταση αυτή της προσπάθειας διαφυγής.

Ταυτόχρονα όμως το νερό στο οποίο καταδύονται, είναι ταυτόχρονα και η μήτρα από την οποία ξεπηδά η ζωή, είναι το στοιχείο που δίνει ζωή. Ο συμβολισμός είναι προφανής. Η Αφροδίτη και ο Έρωτας επιστρέφουν στην ασφάλεια του νερού όπως ο άνθρωπος αποζητά πάντα ενδόμυχα την ασφάλεια της εμβρυακής κατάστασης. Μέσα στο αμνιακό υγρό δεν υπάρχει ο κίνδυνος, δεν υπάρχει η συνείδηση, δεν υπάρχει ανασφάλεια.

Η αναζήτηση της ασφάλειας που προκύπτει από την ανυπαρξία είναι η ενδόμυχη αναζήτηση στη ζωή του κάθε Ιχθύος και για αυτό το λόγο θεωρείται μια από τις δυσκολότερες ζωδιακές εκφράσεις. Αν ήρθαμε στον κόσμο για να αναπτύξουμε ένα Εγώ και μια ταυτότητα πως θα το καταφέρουμε αν αυτό που αποζητάμε είναι η διάλυση του;

Ο κόσμος των μύθων των Ιχθύων στο σύνολό του βρίθει από συμβολικές αναζητήσεις/αποδράσεις σε παράλληλους κόσμους, υπερβατικές εμπειρίες και θυσίες του σώματος ώστε να ελευθερωθεί η ψυχή από τη υλική φυλακή της. Μια από τις σημαντικότερες μυθικές φιγούρες που περιγράφει τις ψυχολογικές τάσεις του ζωδίου είναι ο θεός Διόνυσος, ο θεός του κρασιού και ο εμπνευστής της λατρευτικής παράνοιας και της έκστασης.

Στην αρχαιότητα το όνομα του ήταν συνυφασμένο με την εικόνα του ελευθερωτή, εκείνου που απελευθερώνει τον άνθρωπο από το προσωπείο του κανονικού του εαυτού μέσω της έκστασης, της φρενίτιδας, του ποτού και άλλων ουσιών. Κάποιοι ερευνητές των μύθων έχουν επιχειρηματολογήσει ότι ήταν επίσης υπεύθυνος για την επικοινωνία μεταξύ ζωντανών και νεκρών (δες για πληροφορίες Riu Xavier, Dionysism and Comedy, Chapter 4: Happiness and the Dead, page105, Rawmau and Littlefield Publishing).

Το στοιχείο που έχει ιδιαίτερη σημασία στην ανάλυση των μύθων του Διονύσου είναι το γεγονός ότι αποκαλείται «διμήτωρ» ή «δισσότοκος», δηλαδή αυτός που γεννήθηκε από δύο μητέρες. Υπάρχουν αρκετές παραλλαγές του μύθου της γέννησης του και εδώ θα αναφερθεί η επικρατέστερη. Η μητέρα του ήταν η Σεμέλη, θνητή κόρη του Κάδμου, βασιλιά της Θήβας, και πατέρας του ήταν ο Δίας. Όταν η Ήρα ανακάλυψε για αυτό το δεσμό του Δία, η Σεμέλη ήταν ήδη έγκυος στον Διόνυσο.

Η Ήρα εμφανίστηκε στο ανάκτορο της Θήβας με τη μορφή γριάς οικονόμου και γρήγορα ανέπτυξε φιλική σχέση με τη Σεμέλη. Εκείνη χωρίς να γνωρίζει ποια πραγματικά ήταν η οικονόμος της εμπιστεύθηκε ότι ο Δίας ήταν όντως ο πατέρας του παιδιού που κυοφορούσε. Τότε η Ήρα προσποιήθηκε πως δεν την πίστευε και γέμισε με αμφιβολίες τη σκέψη της Σεμέλης. Εκείνη ζήτησε από τον Δία να εμφανιστεί μπροστά της με την πραγματική του μορφή και σε όλο του το μεγαλείο για να της απόδειξη πως είναι ο πατέρας του παιδιού της.

Ο Δίας την ικέτεψε να υποχωρήσει από την αξίωση της αυτή καθώς κανένας θνητός δεν μπορούσε να επιβιώσει αν έβλεπε με γυμνό μάτι τον Πατέρα των Θεών στην αληθινή του μορφή. Εκείνη, κάτω από την ψυχολογική πίεση της Ήρας όμως, επέμεινε. Τελικά ο Δίας, εμφανίστηκε μπροστά της και η Σεμέλη πέθανε ακαριαία. Ο Δίας όμως έσωσε το έμβρυο που εκείνη κυοφορούσε και το έκρυψε στο μηρό του ώστε να αναπτυχθεί μέσα του. Ο Διόνυσος γεννήθηκε λίγους μήνες αργότερα στην Ικαρία, βγαίνοντας από το μηρό του Δία. Για αυτό το λόγο ονομάστηκε και «διμήτωρ».

Τα ψάρια των Ιχθύων που κινούνται αντίθετα συμβολίζουν το δυϊσμό σώματος και ψυχής, γήινου και θείου με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που ο Διόνυσος κυοφορήθηκε δύο φορές, από τη θνητή του μητέρα και από τη θεία «μητέρα», τον Δία. Με τον ίδιο τρόπο όσοι έχουν έμφαση στου Ιχθύες έχουν έντονα την συναίσθηση και των δύο τους πλευρών. Καταλαβαίνουν πως υπάρχει μια θνητή πλευρά που οφείλει να ασχολείται με την πραγματικότητα και τα πρακτικά ζητήματα της ζωής.

Την ίδια στιγμή όμως υπάρχει και η υπερβατική πλευρά που συχνά πυκνά αναδύεται και κυριεύει την προσωπικότητα τους. Σαν ένα μαγικό ψάρι που ταράζει τα ήρεμα νερά της ύπαρξης τους και τους προκαλεί να καταδυθούν στα βάθη της θάλασσας από όπου όλες οι ανθρώπινες τάσεις και ανάγκες αναδύονται. Αυτό που ο C.G. Young ονόμασε «Συλλογικό Ασυνείδητο». Πως συνδυάζονται αυτές οι δύο τάσεις είναι το ταξίδι ζωής που κάθε Ιχθύς καλείται να πραγματοποιήσει.

Κάποιοι Ιχθύες αποφασίζουν να ακολουθήσουν το ψάρι (ή τη Γοργόνα μήπως;) στα βάθη του ωκεανού ακόμη κι αν ξέρουν πως τα πνευμόνια δεν αντέξουν για πολύ κάτω από τη θάλασσα. Σε αυτή την κατηγορία θα συναντήσει κανείς τους Ιχθύες που θυσιάζονται κυριολεκτικά ή μεταφορικά στα μάτια του κοινωνικού συνόλου. Είναι οι Ιχθύες που θα καταφύγουν στο αλκοόλ ή τις καταχρήσεις ουσιών, είναι οι Ιχθύες που κουβαλούν τον πόνο που φέρει η ανάγκη της φυγής από την ανθρώπινη ύπαρξη.

Από την άλλη φυσικά υπάρχουν και ασφαλέστερες δίοδοι προς το υπερβατικό στοιχείο της ύπαρξης, όπως είναι η ποίηση, η μουσική και το θέατρο. Είναι όλοι εκείνοι οι Ιχθύες που αποφασίζουν να εκφράσουν το συλλογικό συναίσθημα μέσω της τέχνης και τη δημιουργίας. Όπως αναφέρει άλλωστε και ο Friedrich Nietzsche στην εισαγωγή του έργου του «Η Γέννηση της Τραγωδίας», η αρχαία τραγωδία είναι το αποκορύφωμα του ελληνικού πολιτισμού, εφόσον συμβολίζει την καλύτερη προτεινόμενη λύση στο πρόβλημα της ύπαρξης.

Αλλά αυτό το πρόβλημα της ύπαρξης έρχεται να αντιμετωπίσει ο κάθε Ιχθύς σε ένα επίπεδο και για τον Nietzsche επιδέχεται τρεις απαντήσεις, που δεν είναι μεταφυσικές θέσεις, αλλά τρόποι ζωής,: την τρέλα (Διονυσιακή) εκείνου που μεθά, την ψευδαίσθηση (Απολλώνια) εκείνου που ονειρεύεται και το ψέμα (Σωκρατικό) εκείνου που συλλογίζεται. Με άλλα λόγια, η Διονυσιακή ταυτότητα, η ταυτότητα του Ιχθύος, είναι η γνήσια δημιουργική έκφραση του προβλήματος της ύπαρξης.
 
Υπάρχει ακόμη όμως σημαντική παρατήρηση στο μύθο του Διονύσου που αφορά στην έκφραση του ζωδίου των Ιχθύων. Μόλις γεννήθηκε ο Διόνυσος ο Δίας τον παρέδωσε στον Ερμή. Σύμφωνα με το μύθο ο Ερμής ανέθεσε την ανατροφή του Διονύσου στον βασιλιά Αθάμα και τη γυναίκα του Ινώ με την εντολή να τον μεγαλώσουν σαν κορίτσι ώστε να γλιτώσει από την οργή της Ήρας (σε μια άλλη παραλλαγή τον μεγαλώνουν οι Νύμφες με τον ίδιο τρόπο). Για αυτό το λόγο στη μυθολογία περιγράφεται και ως «ανδρογυναίκα».
 
Τι συμβολίζει αυτή η ιδιότητα; Ο Ιχθύς είναι ίσως το μοναδικό ζώδιο που αναγνωρίζει πως στην βάση τους όλοι οι άνθρωποι είναι όμοιοι και έχουν κοινές καταβολές ανεξαρτήτως φύλου. Η ψυχή είναι άφυλλη. Δεν είναι ούτε αρσενική, ούτε θηλυκή. Αυτό είναι ένα από τα σημαντικότερα μαθήματα που προσφέρουν οι Ιχθύες στο ζωδιακό. Αφού όλοι έχουν κοινές ρίζες, όλοι αποτελούνται από τα ίδια υλικά οφείλουν να είναι όμοιοι.
 
Από αυτή τη πεποίθηση προκύπτει και η μεταβλητότητα του ζωδίου (είναι το τελευταίο μεταβλητό ζώδιο του ζωδιακού) αλλά και η κυκλοθυμία του. Το γεγονός πως η ταυτότητα του δεν μπορεί να χωρέσει στα κοινωνικά πλαίσια και στους συμβατικούς κοινωνικούς ρόλους, καθιστά το ζώδιο ένα από τα πιο ευάλωτα, αν όχι το πιο ευάλωτο. Ξανά κάνει την εμφάνιση της αυτή η τάση φυγής και πλέον γίνεται πιο ξεκάθαρη.

Ο Ιχθύς έχει τάσεις φυγής από την κοινωνία και τρέχει μακριά από τους κινδύνους της σε μια προσπάθεια να ξεφύγει από την ανασφάλεια που γεννά η βαθιά του πεποίθηση ότι δεν μπορεί να ανήκει κάπου συγκεκριμένα. Για αυτό το λόγο η προσωπικότητα του Ιχθύος έχει την τάση να παραμορφώνεται ευκολότερα από οποιοδήποτε άλλο ζώδιο όταν βρεθεί σε εχθρικό περιβάλλον.
 
Η ανάγκη έκφρασης και αποδοχής της ταυτότητας, η ανάγκη αναγνώρισης και η αίσθηση της κοινωνικής αναγνώρισης είναι αναγκαίες και επιτακτικές για τον Ιχθύ όσο για κανένα άλλο ζώδιο. Μόνο αν δομήσει και αναπτύξει ένα ιδιαίτερο, ισχυρό και αναγνωρίσιμο Εγώ μπορεί να εκφράσει την δημιουργικότητα και την ενέργεια του και τελικά να διαλυθεί σε αυτό που πιο πολύ αποζητά σε αυτή τη ζωή.
 
Την κοινωνική μήτρα που κυοφορεί όλη τη ζωή. Τότε μόνο ο Ιχθύς θα αναγεννηθεί και ο ζωδιακός κύκλος θα έχει ολοκληρωθεί. Όχι για να σημάνει ένα τέλος. Αλλά για να αρχίσει πάλι από την αρχή ο κύκλος της δημιουργίας, της αυτογνωσίας, της ζωής.

 Γιώργος Πανόπουλος