Τρίτη 31 Ιουλίου 2018

Η Κατανόηση Του Εαυτού, Είναι Η Αρχή Της Σοφίας...




Ο καθένας μας μπορεί να ισχυρίζεται, ότι «ξέρει καλά τον εαυτό του». Το πιο δύσκολο, αλλά και το πιο γοητευτικό ταξίδι είναι, η αναζήτηση του Εσώτερου Εαυτού. Η Κατανόηση Του Εαυτού, Είναι Η Αρχή Της Σοφίας !

Η αλήθεια, η ευτυχία, δεν μπορεί να έλθει, χωρίς να κάνεις το ταξίδι μέσα στον εαυτό σου... Δεν μπορείς να ταξιδέψεις μακριά, αν είσαι αγκυροβολημένος. Ο εαυτός, πρέπει να κατανοηθεί στην καθημερινή ομιλία, στον τρόπο που σκέπτεσαι και αισθάνεσαι. Αν μπορέσεις, να έχεις επίγνωση της κάθε σκέψης, του κάθε αισθήματος, την κάθε στιγμή, τότε θα κατανοήσεις, τους τρόπους λειτουργίας του εαυτού σου.

Για να δεις ποιος πραγματικά είσαι, πρέπει να υπάρχει ελευθερία, απ’ όλο το περιεχόμενο της συνείδησης σου, όλα όσα έχει μαζέψει και συναρμολογήσει η σκέψη,  που σημαίνει, να ελευθερώνεσαι από τους θυμούς, τις κτηνωδίες, τις ματαιοδοξίες και τις αλαζονείες σου, απ’ όλα τα πράγματα, στα οποία είσαι παγιδευμένος!

Το να απελευθερωθείς απ’ όλες τις αυθεντίες, την δική σου και των άλλων, είναι ταυτόσημο, με το να πεθάνει, κάθε τι από το χτες, έτσι που το Πνεύμα σου, να είναι συνεχώς φρέσκο, πάντα νέο, αθώο, γεμάτο δύναμη και πάθος. Μόνο σ’ αυτή την κατάσταση, μπορείς να μαθαίνεις και να παρατηρείς. Αν μπορείς να το δεις αυτό, τότε ο νους είναι ελεύθερος, τότε είσαι, το Φως του εαυτού σου!.

~ Don Miguel Ruiz ~



 Παραπομπή. Ο Don Miguel Ruiz, Τολτέκος * στην καταγωγή, γεννήθηκε σε μια αγροτική περιοχή του Μεξικού – η μητέρα του ήταν θεραπεύτρια και ο παππούς του σαμάνος. Ο ίδιος όμως σπούδασε ιατρική και ασκούσε την επιστήμη του ως χειρουργός, ώσπου ένα σοβαρό τροχαίο τον έφερε πολύ κοντά στον θάνατο και αποφάσισε ν’ αλλάξει ζωή. Τώρα είναι αφιερωμένος στη γνώση της αρχαίας σοφίας των προγόνων του, γράφει βιβλία που σημειώνουν μεγάλη επιτυχία –έχουν μεταφραστεί σε 40 γλώσσες κι έχουν πουλήσει πάνω από 10 εκατομμύρια αντίτυπα παγκοσμίως– και κάνει διαλέξεις σε όλο τον κόσμο.

 «Οι προσωπικές σχέσεις είναι κι αυτές μια τέχνη και ο μόνος τρόπος για να αποκτήσουμε δεξιοτεχνία είναι με την εξάσκηση» (σελ.23),  υποστηρίζει και αναλύει τη θέση του αυτή με πολλά παραδείγματα από την παιδική μας ηλικία, όταν μαθαίνουμε να εξασκούμαστε σε διάφορα συναισθήματα, ως επί το πλείστον αρνητικά: ζήλια, λύπη, αυτοαπόρριψη. Και συμπληρώνει:«Σύμφωνα με τους Τολτέκους, όσα πιστεύουμε για τον εαυτό μας και όλα όσα γνωρίζουμε για τον κόσμο είναι ένα όνειρο. Αν ανατρέξετε σε οποιαδήποτε θρησκευτική περιγραφή της κόλασης, είναι ίδια με την ανθρώπινη κοινωνία, με τον τρόπο που ονειρευόμαστε. Η κόλαση είναι ένας τόπος βασάνων, φόβου, πολέμου και βίας, επίκρισης και αδικίας, ένας τόπος παντοτινής τιμωρίας. Οι άνθρωποι συγκρούονται μεταξύ τους σαν να είναι αρπακτικά της ζούγκλας· άνθρωποι γεμάτοι επικρίσεις, ενοχές και συναισθηματικό δηλητήριο – φθόνο, θυμό, μίσος, λύπη, πόνο. […] Γεννιόμαστε και μεγαλώνουμε σε αυτή την κοινωνία, και μαθαίνουμε να είμαστε σαν όλους τους άλλους και συναγωνιζόμαστε στην ανοησία».

* «Πριν από χιλιάδες χρόνια, οι Τολτέκοι ήταν γνωστοί στο νότιο Μεξικό ως “άντρες και γυναίκες της γνώσης”. Οι ανθρωπολόγοι χαρακτηρίζουν τους Τολτέκους με τον όρο “φυλή”, αλλά στην πραγματικότητα ήταν επιστήμονες και καλλιτέχνες που δημιούργησαν μια κοινωνία για να εξερευνήσουν και να διατηρήσουν την πνευματική γνώση και τις πρακτικές των αρχαίων προγόνων τους», διαβάζουμε στο εισαγωγικό σημείωμα του βιβλίου Μαθαίνοντας την αγάπη. Εκδόσεις Διόπτρα.


Επιλογές, επεξεργασία, επιμέλεια δημοσιεύσεων/αναδημοσιεύσεων Πλωτίνος




Σάββατο 28 Ιουλίου 2018

Πολυπολιτισμικότητα: Οι θετικές εκδοχές




Πολλές φορές ο τρόπος και ο κωδικός με τον οποίο κατανοούμε και αξιολογούμε το επίπεδο (κοινωνικό, πολιτιστικό, πνευματικό, ηθικό…) μιας κοινωνίας είναι συνάρτηση του επιθέτου – των που τη συνοδεύουν. Κατά καιρούς τα επίθετα που συνόδεψαν-ουν την κοινωνία είναι: Ταξική, Καταναλωτική, Ανοιχτή, Φοβική, Ανεκτική….. Σε όλα αυτά τις τελευταίες δεκαετίες προστέθηκε και ο χαρακτηρισμός πολυπολιτισμική. Με αυτόν χαρακτηρίζονται εκείνες οι κοινωνίες όπου συνυπάρχουν ειρηνικά – όχι πάντοτε βέβαια – διαφορετικά εθνικά και πολιτιστικά στοιχεία. Σε αυτές τις κοινωνίες συμβιώνουν ομάδες ανθρώπων με διαφορετικά εθνικά, θρησκευτικά, φυλετικά, γλωσσικά και γενικότερα πολιτιστικά στοιχεία. Ο πλουραλισμός και ο σεβασμός – ανοχή των κάθε λογής ιδιαιτεροτήτων συνιστά το κυρίαρχο και θεμελιώδες γνώρισμα των σύγχρονων πολυπολιτισμικών κοινωνιών.  
            Αν και στις πολυπολιτισμικές κοινωνίες «εξασφαλίζεται» η αρμονική σύμπλευση και ο δημιουργικός συγχρωτισμός ατόμων και ομάδων με εθνικές, φυλετικές, γλωσσικές, θρησκευτικές και πολιτισμικές ιδιαιτερότητες ωστόσο οι αξιολογήσεις είναι αντιτιθέμενες. Άλλοι προβάλλουν εμφαντικά το θετικό πρόσωπο των πολυπολιτισμικών κοινωνιών και άλλοι το αρνητικό. Στερεότυπα του παρελθόντος και ανασφάλειες  που γεννά η νέα πραγματικότητα δημιουργούν σύγχυση και θολώνουν την κρίση για μια ψύχραιμη εκτίμηση και αντιμετώπιση των σύγχρονων πολυπολιτισμικών κοινωνιών. Ωστόσο, μια συνοπτική καταγραφή των επιχειρημάτων και των δυο στρατοπέδων κρίνεται αναγκαία για την πληρέστερη προσέγγιση και κατανόηση του πολυπολιτισμικού χαρακτήρα των κοινωνιών μας.
            Αρχικά, η θετική παρουσία της πολυπολιτισμικότητας αισθητοποιείται σε επίπεδο ατόμου. Αυτό στις σύγχρονες πολυπολιτισμικές κοινωνίες ζει, εργάζεται και ωριμάζει μέσα σε ένα πλαίσιο ζωής όπου κυριαρχεί ο πλούτος των διαφορετικών στοιχείων. Έρχεται σε επαφή με αυτά, άλλα απορρίπτει, άλλα οικειοποιείται, κρίνει και συγκρίνει. Μέσα από αυτόν τον συγκρητισμό των πολιτισμικών ιδιαιτεροτήτων διευρύνονται οι νοητικοί του ορίζοντες κι αποκολλάται από το μύθο της μοναδικής αλήθειας και της ψευδούς ανωτερότητας. Καλλιεργείται η πνευματική δεκτικότητα και ανεκτικότητα. Διαπαιδαγωγείται μέσα σε μια άλλη ηθική, όπου προβάλλεται ο σεβασμός της ετερότητας.
            Διαμορφώνει, δηλαδή, μια ηθική συνείδηση που βασικό της υπόβαθρο είναι η σύνθεση των αντιθέτων και όχι η φοβική απόρριψη του άγνωστου. Έτσι, το άτομο ωριμάζει κοινωνικά, ισορροπεί ψυχοσυναισθηματικά, εξελίσσεται πνευματικά και αρτιώνεται ηθικά μέσα στις πολυπολιτισμικές κοινωνίες. Κι αυτό γιατί η πολυπολιτισμικότητα ως μια κοινωνική πραγματικότητα διαμορφώνει ένα πλαίσιο μέσα στο οποίο ο άνθρωπος σε καθημερινό επίπεδο γαλουχείται με αξίες που διευκολύνουν την ολοκλήρωσή του και προάγουν το ανθρώπινο στοιχείο του.
            Σημαντική, επίσης, κρίνεται και η συμβολή της πολυπολιτισμικότητας στην υγιή λειτουργία των κοινωνιών. Οι κοινωνίες δεν λογίζονται μόνον ως άθροισμα ατόμων αλλά και ως ένα συμπαγές πλέγμα σχέσεων και στοιχείων που αλληλοσυμπληρώνονται. Με αυτήν την έννοια η πολυπολιτισμικότητα ως συνύφανση διαφορετικών στοιχείων εθίζει τα κοινωνικά μέλη στην ανοχή ή και αποδοχή του διαφορετικού. Αυτό βοηθά την επικοινωνία μεταξύ των ανθρώπων αλλά και το γόνιμο συγχρωτισμό μεταξύ των ετεροτήτων. 
            Τα άτομα, δηλαδή, υπερβαίνουν τα παραδοσιακά σχήματα σκέψης και κοινωνικά στερεότυπα και διαπαιδαγωγούνται στη σύνθεση των αντίθετων και αποβάλλουν τα παραδοσιακά αισθήματα φόβου και καχυποψίας προς το «άγνωστο» και το «ξένο». Έτσι, οι κοινωνίες δεν τελματώνουν, εμφανίζουν μια κινητικότητα και πραγματώνουν με δημιουργικό τρόπο την πρόοδο και εξέλιξη.
            Στον κατάλογο των θετικών της πολυπολιτισμικότητας θα μπορούσε να προστεθεί και η εύρυθμη λειτουργία της δημοκρατίας. Γιατί η δημοκρατία – ως πολίτευμα, τρόπος ζωής και φιλοσοφική θεώρηση του κόσμου – και πολυπολιτισμικότητα βαδίζουν παράλληλα. Τα σημεία σύγκλισης είναι πολλά, όπως: η πολυφωνία, η ποικιλότητα, η ανεκτικότητα και η σύνθεση των αντιθέτων. Τη δημοκρατία την οξυγονώνουν οι διαφορετικές απόψεις και η ποικιλότητα σε όλους τους τομείς. Το άγνωστο, το ξένο και το ανόμοιο δεν εκλαμβάνονται ως κίνδυνος αλλά ως ευκαιρία και πρόκληση για σύνθεση.
            Έτσι, άτομα και κοινωνίες δεν τελματώνουν στα δεσμά που γεννά η ακινησία των γνωστών και ομοιοτήτων. Κι αυτό γιατί η δημοκρατία και η πολυπολιτισμικότητα κυοφορούν την εγρήγορση, την αβεβαιότητα και τη διακινδύνευση. Όλα αυτά τρέφουν τον ιστό της δημοκρατίας που ανθοφορεί μέσα από τη συνεχή προσπάθεια να εξοικειωθεί με το μέγεθος των ετεροτήτων που ενδημούν στο σώμα της πολυπολιτισμικότητας. Η δημιουργική ώσμωση των διαφορετικοτήτων (φυλετικών, γλωσσικών…) συνυφαίνουν ένα υγιές και προοδευτικό πλαίσιο πολιτικής ζωής που ζωογονεί το δημοκρατικό πολίτευμα.
            Εξίσου, όμως, σημαντική κρίνεται η συμβολή της πολυπολιτισμικότητας και στο επίπεδο των ιδεών, των αξιών και των νοοτροπιών που συνθέτουν το εποικοδόμημα του κοινωνικού οικοδομήματος. Βοηθά, δηλαδή, τους ανθρώπους να αποκολληθούν από τα πνευματοκτόνα στερεότυπα κι από τις αναχρονιστικές προκαταλήψεις. Ο φανατισμός, ως συμπεριφορά των άκρων, υποχωρεί κα τη θέση του λαμβάνει η διαλλακτικότητα και ο ορθολογισμός. Στις πολυπολιτισμικές κοινωνίες η ξενοφοβία και ο ρατσισμός υποχωρούν, ενώ αντίθετα οι ανθρωπιστικές αξίες – αρετές ευδοκιμούν, αφού ο άνθρωπος με τη μοναδικότητα και την ετερότητά του λαμβάνεται ως η απόλυτη αξία.
            Η καταγραφή όλων των παραπάνω στοιχείων θα αδικούσε το σημαντικό ρόλο της πολυπολιτισμικότητας, αν απουσίαζε η αναφορά στο γονιμοποιό της ρόλο στις Τέχνες, τα Γράμματα και τις Επιστήμες. Κι αυτό γιατί οι παραπάνω τομείς δεν αποτελούν κάτι συντελεσμένο και «περαιωμένο», αλλά υπόκεινται σε αναθεωρήσεις, αναδιαμορφώσεις και εμπλουτισμό. Η πολυπολιτισμικότητα, δηλαδή, πυροδοτεί όλες εκείνες τις διεργασίες για την υπέρβαση των παραδοσιακών τάσεων στην τέχνη, ανακινεί ερωτήματα για την ορθότητα κάποιων επιστημονικών γνώσεων και γενικότερα θερμαίνει τη θέληση για διερεύνηση των κατακτήσεων και παραγωγής νέων έργων. Γιατί ο συγκρητισμός των ανόμοιων και η τέχνη της σύνθεσης των ποικίλων στοιχείων είναι οι κινητήριοι μοχλοί κάθε ανανεωτικού έργου και όχι η βολική συνήθεια και προσαρμογή στα δεδομένα και δοκιμασμένα. Συμπερασματικά, η τέχνη, τα γράμματα και οι επιστήμες βάδισαν μπροστά και γρήγορα μέσα από τη σύγκριση, τη σύγκρουση και τη συνεχή τριβή και διαπάλη με το «ξένο», το διαφορετικό και το αντίθετο.
            Η παραπάνω θετική εκδοχή της πολυπολιτισμικότητας μπορεί να πραγματωθεί στο βαθμό που αναγνωρίσουμε, αποδεχτούμε και αναδείξουμε τη βασική αρχή της ανθρώπινης ταυτότητας που δεν είναι άλλη από την πολλαπλή ενότητα (unitas multiplex), τόσο σε βιολογικό επίπεδο όσο και σε πολιτιστικό. Σχετικά σε αυτό το θέμα επισημαίνει ο Εντγκάρ Μορέν: «Εξ ου και πρωταρχική αναγκαιότης να φανερώσουμε, να αποκαλύψουμε, μέσα και δια μέσου της διαφορετικότητάς του, την ενότητα του είδους, την ανθρώπινη ταυτότητα, τις παγκόσμιες ανθρωπολογικές κατηγορίες….. Πρέπει να την ξαναβρούμε όχι μέσα σε μια ομογενοποίηση που θα ισοπέδωνε τους πολιτισμούς, αλλά αντιθέτως, μέσα από την τέλεια αναγνώριση και καθιέρωση των πολιτιστικών διαφορών, πράγμα που δεν θα εμποδίζει τη λειτουργία σε ευρύτερο επίπεδο της διαδικασίας ενοποίησης και νέας διαφοροποίησης….» Γη – Πατρίδα»).
            Όλα αυτά προϋποθέτουν μια υπέρβαση – αυτουπέρβαση και την καλλιέργεια μιας πλανητικής συνείδησης, του global mind (παγκόσμιος νους). Μόνον έτσι η πολυπολιτισμικότητα θα λειτουργεί θετικά και θα γονιμοποιεί την ειρηνική συμβίωση των ανθρώπων όπως και τις διεργασίες για την τελείωση του ανθρώπου και την κοινωνική εξέλιξη: «Οφείλουμε να ξεπεράσουμε την απέχθειά μας για ό,τι δεν συμμορφώνεται με τους κανόνες και τα ταμπού μας, να ξεπεράσουμε την έχθρα μας προς τους ξένους, πάνω στους οποίους προβάλλουμε τους φόβους μας για το άγνωστο και το παράξενο. Αυτό απαιτεί μια αμοιβαία προσπάθεια και από την πλευρά αυτού του ξένου, αλλά πρέπει σίγουρα να αρχίσουμε αρχίζοντας…..» (Εντγκάρ Μορέν, «Γη – Πατρίδα»). 
  Του συνεργάτη της Μυσταγωγίας – Μυθαγωγίας, Ηλία Γιαννακόπουλου *, Φιλόλογου. E-mail: iliasgia53@gmail.com


Επιλογές, επεξεργασία, επιμέλεια δημοσιεύσεων/αναδημοσιεύσεων Πλωτίνος



«Πνευματικοί άνθρωποι: Εξορία ή στράτευση»

            «Οι πιο σκοτεινές γωνιές στην κόλαση είναι φυλαγμένες για εκείνους που διατηρούν την ουδετερότητά τους σε εποχές ηθικής κρίσης» 
Μπράουν
              Σχετικά με το θέμα της παρουσίας και της παρέμβασης των Πνευματικών ανθρώπων στα ζητήματα της συλλογικής ζωής έχουν διατυπωθεί αντιτιθέμενες απόψεις. Η πρώτη διαφορά σχετίζεται με το εάν είναι θεμιτή η προσωπική ανάμειξη των πνευματικών ανθρώπων στα κοινωνικά θέματα ή εάν πρέπει να παρεμβαίνουν μόνο μέσα από το έργο τους. Η άλλη διαφορά απόψεων έγκειται στον τρόπο με τον οποίο πρέπει να εκδηλώνεται η παρουσία και η συμμετοχή τους.
            Πολλοί είναι εκείνοι που καταλογίζουν στους πνευματικούς ανθρώπους μια τάση για επιβολή μιας νέας εξουσίας πάνω στη γνώμη των πολλών και ανώνυμων. Εκείνο όμως, που καταλογίζουν οι περισσότεροι είναι ότι οι πνευματικοί ηγέτες πολλές φορές κλείνονται είτε σε μια «παγερή» σιωπή είτε σ’ ένα γυάλινο πύργο μαζί με τους ομοίους και την «αυταρέσκειά» τους.
             Αυτός, όμως, ο γυάλινος πύργος κάποια στιγμή θρυμματίζεται και ματώνει και τους ίδιους. Γιατί δεν μπορεί, ένας κατά τεκμήριο πνευματικός, άνθρωπος μια ολόκληρη ζωή να έχει τον εαυτό του σε αυτήν την πολυτέλεια του εγκλεισμού σ’ ένα γυάλινο πύργο. Όσο πολυτελής κι αν είναι αυτός, παραμένει ένα άχρωμο και άγευστο γυαλί. Ο Ρουσό έλεγε ότι «το πιο γλυκό κομμάτι της ύπαρξής μας είναι το συλλογικό». Η ιδιώτευση πολλές φορές απομυζά στοιχεία της ανθρώπινης υπόστασης. Εάν δε λάβουμε υπόψη την εικόνα του σύγχρονου κόσμου και την προοπτική του νέου αιώνα τότε καθίσταται φανερή η ανάγκη του πνευματικού ανθρώπου ως ενός ατόμου που χαρακτηρίζεται από μια ισορροπημένη ενότητα στοιχείων – εφοδίων που θα τον κάνουν χρήσιμο και ικανό, τόσο στην επιβεβαίωση της αξίας του όσο και στην αντιμετώπιση των σύνθετων προβλημάτων του καιρού μας.
             Η διφυής ουσία του πνευματικού ανθρώπου αντανακλάται τόσο στην «πνευματική παρουσία» του όσο και στην «κοινωνική». Οι δυο αυτές πτυχές – ιδιότητες συναιρούνται, αλληλοσυμπληρώνονται και δεν αλληλοαναιρούνται, όπως πολλοί διατείνονται. Η πνευματική δηλαδή ακτινοβολία των πνευματικών ανθρώπων ακυρώνεται, σύμφωνα με τη γνώμη κάποιων, όταν αυτοί παρεμβαίνουν με πράξεις στα «δημόσια πράγματα».
             Τα γνωρίσματα – όπλα ενός πνευματικού ανθρώπου είναι: Η Γνώση, το ένστικτο, η ευαισθησία, ο στοχασμός, η Αρετή, η τιμιότητα, η διορατικότητα, η γενναιότητα, η ευθύνη, η καθαρή – αυτόνομη σκέψη και η κριτική συνείδηση. Τα παραπάνω γνωρίσματα σε συνδυασμό με την εικόνα της κοινωνίας και της εποχής (ανάγκες, προβλήματα, προοπτικές, διέξοδοι, οράματα και ουτοπίες) στην οποία ζει και δημιουργεί ο πνευματικός άνθρωπος καθορίζουν και το ρόλο – χρέος του. Προσδιορίζουν, δηλαδή, τη στάση του και μορφοποιούν τη βούλησή του. Γενικότερα η παρουσία του πνευματικού ανθρώπου ακροβατεί στο ΔΕΟΝ και στο μη-ΔΕΟΝ.
             Ειδικότερα ο πνευματικός άνθρωπος οφείλει να απορρίπτει τον ιδεαλιστικό αναχωρητισμό και να επιλέγει την κοινωνική παρέμβαση. Να αρνείται τον Πνευματικό Ασκητισμό και να νιώθει Πολιτικά μάχιμος. Να προτιμά την  κοινωνική ένταξη και αγωνιστικότητα και να εγκαταλείπει τη λογική της Ψυχολογικής και Κοινωνικής αυτοπεριθωριοποίησης. Σε καιρούς κρίσης ο πνευματικός άνθρωπος είναι η ελπίδα και σε καιρούς αθώους η άγρυπνη – ακοίμητη συνείδηση.
             Ο πνευματικός άνθρωπος βρίσκεται πάντοτε στο δίλημμα, να συνταχθεί με τη λογική του Πνευματικού ναρκισσισμού ή με την αίσθηση του «ανήκειν» και την αγωνιστική συνείδηση, με τη λογική του Αυτοεγκλεισμού στη δημιουργική Μοναξιά ή με τη σκέψη του πρωτοπόρου στον Κοινωνικό Αγώνα, με τη λογική της εξουσιαστικής παρουσίας – παρέμβασης ή με τη στάση του συμμαχητή και του συνοδοιπόρου; Αιωρείται, επίσης, ο διανοούμενος ανάμεσα στην Ανάγκη για επιβεβαίωση της υπεροχής του και στην Αναγκαιότητα και Αξία της ατομικής προσφοράς μέσα στις συλλογικές διαδικασίες.
            Η θετική παρουσία των Πνευματικών ανθρώπων τους καθιστά κοινωνικά αποδεκτούς. Ο Λαός δηλαδή εμπνέεται και στηρίζεται, ελπίζει και εμψυχώνεται από τους πνευματικούς του ηγέτες. Γι’ αυτό οι πνευματικοί άνθρωποι δεν πρέπει να λειτουργούν ως υποκατάστατα νέων ηγεσιών και εξουσιών και ούτε να εμφανίζονται ως φορείς μεσσιανικών αντιλήψεων και συμπεριφοράς. Ο διανοούμενος είναι θεμέλιο αλλά και φαντασία, στήριγμα αλλά και απογείωση, Ρεαλισμός και Έμπνευση.
             Επιπρόσθετα ο πνευματικός άνθρωπος οφείλει να είναι ο Μαχητής του δικαίου και του νέου και όχι Απολογητής του παλιού και του άδικου. Να είναι ο φόβος – κίνδυνος της «διανοητικής αριστοκρατίας». Να στηλιτεύει και να απομυθοποιεί την εξουσία και όχι να μυθοποιεί τους ισχυρούς και τους κυβερνώντες. Οι πνευματικοί, δηλαδή, άνθρωποι και γενικότερα η Διανόηση δεν πρέπει να λειτουργεί ως μια ακόμη εξουσία. Η εξουσία των Πνευματικών ανθρώπων συνιστά μια αυτοαναίρεση της ίδιας της ύπαρξής τους. Για τους πνευματικούς ανθρώπους αλλά και για το κοινωνικό σύνολο το δίλημμα εστιάζεται ανάμεσα στη γοητεία και το θάμπωμα του «γυάλινου πύργου» και στην αγωνία – δικαίωση από τη συμμετοχή του στους καθημερινούς αγώνες για αξιοπρέπεια, αλήθεια, δημοκρατία, ελευθερία και αυτονομία.
            Το πεζοδρόμιο, λοιπόν, το αίμα και οι πληγές είναι ο χώρος που δικαιώνει τον Πνευματικό άνθρωπο ή η «αναίμακτη» πνευματική μοναξιά; Η τριβή με τα καθημερινά και οι τραυματισμοί ή η ασφάλεια που εξασφαλίζει η πνευματική ακτινοβολία; Ερωτήματα και διλήμματα που τίθενται εδώ και αιώνες χωρίς να υπάρχουν και οι εύκολες απαντήσεις. Για τους θιασώτες της «πνευματικής μοναξιάς» των πνευματικών ανθρώπων ο διανοούμενος είναι ένας ξένος στους κόλπους της κοινωνίας. Είναι ο άνθρωπος που βρίσκεται σε ρήξη με την κοινωνία και δεν ζει σύμφωνα με τους κυρίαρχους κοινωνικούς κανόνες. Είναι οι υγιείς απροσάρμοστοι που θέτοντας σε εφαρμογή τη δυσπιστία και το σκεπτικισμό βιώνουν τη γνώση και την ελευθερία τους σε απόλυτα μεγέθη. Είναι οι εξόριστοι στην ίδια τους την πατρίδα «Εξορία σημαίνει ότι θα βρίσκεσαι πάνω στο πεζοδρόμιο και ότι τα βήματά σου ως διανοούμενου πρέπει να τα αποφασίζεις εσύ ο ίδιος, γιατί δεν μπορείς να ακολουθήσεις καμία προκαθορισμένη οδό» (Έντουαρντ Σαίντ).
Στον αντίποδα της εικόνας του «εξόριστου πνευματικού ανθρώπου» βρίσκονται εκείνοι που φιλοτεχνούν την εικόνα του διανοούμενου που υπηρετεί την κοινωνία και συνειδητά ποιεί το Ηθικό, Κοινωνικό και Πολιτικό χρέος του. Η στράτευσή του στον αγώνα για κοινωνική δικαιοσύνη, ισότητα, ελευθερία και αυτοπροσδιορισμό θεωρείται βασικό στοιχείο της ύπαρξής του. Ο πνευματικός δηλαδή, άνθρωπος δικαιώνεται μόνο όταν καθίσταται παιδαγωγός της κοινωνίας και φρουρός της. Η σιωπή και η εξορία δεν αρμόζουν σε εκείνη την ομάδα των ανθρώπων που η φύση τους έβαλε στη θέση το οδηγού και του ηγέτη.
            «Το πιο δύσκολο σε περίοδο ταραχών δεν είναι να πράξεις το καθήκον σου, αλλά να ξέρεις ποιο είναι το καθήκον σου» (Rivarol)
 Του συνεργάτη της Μυσταγωγίας – Μυθαγωγίας, Ηλία Γιαννακόπουλου *, Φιλόλογου. E-mail: iliasgia53@gmail.com
Επιλογές, επεξεργασία, επιμέλεια δημοσιεύσεων/αναδημοσιεύσεων Πλωτίνος


Πέμπτη 26 Ιουλίου 2018

«ΨΑΡΑ: Τόπος μνήμης και δόξας»



            Ψαρά … Μία πέτρινη και βραχώδης κουκίδα στο βαθύ μπλέ του Αιγαίου. Ένα νησί που το συντροφεύει μια ιστορία με αγώνα και θυσίες για την Ελευθερία, την Τιμή και την Αξιοπρέπεια. Ένα νησί που δίδαξε σε όλον τον κόσμο τα όρια του ανθρώπου αλλά και το χρέος προς την ελευθερία της πατρίδας.

            Άνθρωποι φτωχοί, αλλά πλούσιοι σε αξίες και ιδανικά δίδαξαν, ενέπνευσαν και έδωσαν περιεχόμενο σε αφηρημένες έννοιες, όπως: Ελευθερία,Ηρωϊσμός, Θέληση και Αγάπη για την Πατρίδα.

            Έδωσαν τη ζωή τους για την ελευθερία και εισέπραξαν τον παγκόσμιο έπαινο και θαυμασμό. Φόβισαν τους εχθρούς της ελευθερίας και γιγάντωσαν τη θέληση εκείνων που αποφάσισαν να «πεθάνουν ελεύθεροι παρά ναζουν δούλοι».

            Η ιστορία του νησιού είναι συνώνυμη με την «ολόμαυρη ράχη», όχι μόνο ως τουριστικός τόπος ή διαδρομή αλλά και με τη θυσία των ηρωϊκών Ψαριανών (20/6/1824). Σε αυτή τη ράχη καταγράφηκε η βαρβαρότητα των κατακτητών αλλά και η γενναιότητα των υπερασπιστών της ελευθερίας. Ενέπνευσε ποιητές και ζωγράφους και προκαλεί τον κάθε επισκέπτη τουρίστα να διαλογιστεί πάνω στην απεραντοσύνη της ευψυχίας των Ψαριανών πραγματώνοντας το Θουκυδίδειο λόγο: «Ους νυν υμείς ζηλώσαντες και τοευδαίμον το ελεύθερον το δε ελεύθερον το εύψυχονκρίναντες, μηπεριοράσθε τους πολεμικούς κινδύνους». (Επιτάφιος).

            Ο Διονύσιος Σολωμός το 1825 με αφορμή το ιστορικό γεγονός της καταστροφής των Ψαρών (20/6/1824) από τους Τούρκους, έγραψε το παρακάτω επίγραμμα, στο οποίο η μορφή της προσωποποιημένης Δόξας τιμά τους νεκρούς Έλληνες μέσα σε ένα τοπίο απόλυτης καταστροφής.
Στων Ψαρών την ολόμαυρη ράχη
Περπατώντας η δόξα μονάχη
Μελετά τα λαμπρά παλικάρια
Και στην κόμη στεφάνι φορεί
Γεναμένο από λίγα χορτάρια
Που είχαν μείνει στην έρημη γη.

            Ψαρά … Η πατρίδα του Βαρβάκη, του Παπανικολήκαι πολλών άλλων ηρώων.
            Ψαρά… η πατρίδα του Κωνσταντίνου Κανάρη, του πυρπολητή, που με υπερηφάνειακαι αποφασιστικότητα δήλωσε στον αυστριακό καπετάνιο, που του είπε: «Το έθνος σας; Αλλά εσείς δεν έχετε έθνος!» (λίγο υποτιμητικά βέβαια…)

            «Σαν δεν έχουμε έθνος, θα το κάνουμε!»

            Τα έθνη και οι λαοί δεν επιζούν μόνο με τους δείκτες της οικονομίας αλλά περισσότερο με το απόθεμα της βούλησης των ανθρώπων για διατήρηση εκείνων των στοιχείων που διαφοροποιούν τον άνθρωπο από το υπόλοιπο ζωικό βασίλειο. Κι αυτά είναι: Η ταυτότητα που τη συνθέτουν η Εργατικότητα, η Ευψυχία και ο ανιδιοτελής Πατριωτισμός.

            Η σημαία των Ψαρών με τους πολυποίκιλους συμβολισμούς κυματίζει στην «ολόμαυρη ράχη» και παρακινεί κάθε επισκέπτη σε μια διαδικασία προσωπικής αυτογνωσίας αλλά και εθνικής ανάτασης.

«Επί το μέγα ερείπιον
 Η Ελευθερία ολόρθη
 προσφέρει δύο στεφάνους
 εν΄ από γήϊνα φύλλα
Κι άλλον απ΄ άσπρα»
(Κάλβος «Εις Ψαρά»)

Ας συντροφεύει αυτόν τον τόπο αιώνια η Αθάνατος δόξα.

Του συνεργάτη της Μυσταγωγίας – Μυθαγωγίας, Ηλία Γιαννακόπουλου *, Φιλόλογου. E-mail: iliasgia53@gmail.com

Επιλογές, επεξεργασία, επιμέλεια δημοσιεύσεων/αναδημοσιεύσεων Πλωτίνος


Σάββατο 7 Ιουλίου 2018

Δέκα ρήσεις του Σωκράτη, μαθήματα ζωής που θα σε αλλάξουν



Αν υπάρχει ένα πράγμα που έχω μάθει από το Σωκράτη είναι ότι δεν μπορείς  να διδάξεις σε κανέναν τίποτα. Δεν έχει σημασία πόσο σκληρά προσπαθείς, το μόνο που μπορείς να κάνεις είναι τους ανθρώπους να σκεφτούν. Να τους βοηθήσεις να ανοίξουν τα μάτια τους και να συνειδητοποιήσουν για όλα αυτά που  είναι ικανοί

Εδώ είναι 10 από τις καλύτερες ρήσεις, μαθήματα ζωής, που μπορούμε να πάρουμε από τον Σωκράτη.

1.      Θα πρέπει να είσαι ο εαυτός σου. Μην προσποιείσαι!
«Ο καλύτερος τρόπος για να ζήσεις με την τιμή στον κόσμο, είναι να είσαι στην πραγματικότητα αυτό που φαίνεσαι  και εάν παρατηρήσεις,  θα δεις ότι όλες οι ανθρώπινες αρετές αυξάνουν και να ενισχύονται με  την πρακτική. »
2.     Η αρετή δεν προέρχεται από τα χρήματα.
«Δεν κάνω τίποτα, αλλά θα προσπαθήσω να σας πείσω, νέους ή ηλικιωμένους, να μην σκέφτεστε  αυτά που κατέχετε, αλλά και κυρίως να φροντίσετε  για μεγαλύτερη βελτίωση της ψυχής. Η αρετή δεν φτιάχνεται από τα χρήματα, αλλά ότι από την αρετή έρχονται τα χρήματα. Αυτή είναι η διδασκαλία μου, και αν αυτό είναι δόγμα που διαφθείρει τη νεολαία, είμαι ένας κακός άνθρωπος. ”
3.     Διάβασε τα γραπτά άλλων ανδρών και γυναικών να βελτιώσεις τον εαυτό σου.
“Βελτίωσε τον εαυτό σου διαβάζοντας τα γραπτά άλλων ανδρών, έτσι ώστε να κερδίσεις εύκολα αυτό που οι άλλοι έχουν κοπιάσει σκληρά.”
4.     Σοφία είναι να γνωρίζεις πόσα λίγα ξέρεις.
“Είμαι ο σοφότερος ζωντανός άνθρωπος, γιατί γνωρίζω ένα πράγμα, και αυτό είναι ότι δεν γνωρίζω τίποτα».
“Είμαι κάπως σοφότερος κατά τούτο μόνο: πως εγώ τουλάχιστον δε νομίζω ότι ξέρω εκείνα που δεν ξέρω. ”
«Η αληθινή σοφία έρχεται στον καθένα μας όταν συνειδητοποιήσουμε πόσο λίγα γνωρίζουμε για τη ζωή, τους εαυτούς μας και τον κόσμο γύρω μας.”
5.     Εάν θες να αλλάξεις τον κόσμο, να αλλάξεις πρώτα τον εαυτό σου.
“Εκείνος που θέλει να ταρακουνήσει τον κόσμο, ας ταρακουνήσει πρώτα τον εαυτό του.”
“Να θυμάσαι ότι δεν υπάρχει τίποτα σταθερό στις ανθρώπινες καταστάσεις. Ως εκ τούτου, απέφυγε  τον αδικαιολόγητο ενθουσιασμό στην ευημερία, ή την αδικαιολόγητη στεναχώρια στις αντιξοότητες. ”
6.     Θα είσαι πλούσιος όταν συνειδητοποιήσεις ότι έχεις αρκετά.
“Είναι πλουσιότερος αυτός που είναι ικανοποιημένος με το λιγότερο. Η ικανοποίηση είναι ο  φυσικός πλούτος, η πολυτέλεια είναι τεχνητή φτώχεια».
7.     Να τρως υγιεινά για να ζήσεις καλά.
“Άνθρωποι χωρίς αξία  ζουν μόνο για να τρώνε και να πίνουν. Οι άνθρωποι με αξία, τρώνε και  πίνουν μόνο για να ζήσουν. ”
8.    Εξερεύνησε ολόκληρο τον κόσμο.
«Δεν είμαι Αθηναίος ή Έλληνας, αλλά ένας πολίτης του κόσμου.”
9.     Επίλεξε τα λόγια σου με σύνεση.
“Οι λάθος λέξεις δεν είναι μόνο βλαβερές, αλλά μολύνουν και με κακία και  την ψυχή σου.”
10.Μην καταπνίξεις ποτέ την περιέργεια σου!
” Η αναζήτηση είναι η αρχή της σοφίας. ”

Επιλογές, επεξεργασία, επιμέλεια δημοσιεύσεων/αναδημοσιεύσεων Πλωτίνος



Πέμπτη 5 Ιουλίου 2018

Θερινές διακοπές στον αρχαίο κόσμο




Στην αρχαία Ελλάδα οι άνθρωποι ταξίδευαν συχνά. Προτιμούσαν μάλιστα τις μετακινήσεις μέσω θαλάσσης - όχι βέβαια το καταχείμωνο - αφού ένα ταξίδι με πλεούμενο ήταν πιο ασφαλές, πιο άνετο και πιο γρήγορο. Πολλοί ήταν οι λόγοι που τους έκαναν να αφήνουν για λίγο την πόλη τους, λόγοι επαγγελματικοί, λόγοι υγείας, όταν πήγαιναν να επισκεφτούν κάποιο διάσημο ιατρικό κέντρο, όπως τα ασκληπιεία της Επιδαύρου και Κω, λόγοι θρησκευτικοί.

Επισκέπτονταν μεγάλα ιερά, όπως π.χ. αυτό της Ολυμπίας, για να συμμετάσχουν στα λατρευτικά δρώμενα και να παρακολουθήσουν τους Ολυμπιακούς αγώνες, παρευρίσκονταν σε περίφημες γιορτές, όπως ήταν τα Παναθήναια και τα Μεγάλα Διονύσια στην Αθήνα - στα τελευταία μάλιστα είχαν τη δυνατότητα να απολαύσουν και τις μοναδικές θεατρικές παραστάσεις των μεγάλων τραγικών-, πήγαιναν σε ιερά-μαντεία, όπως αυτό του Απόλλωνος στους Δελφούς, για να ζητήσουν τη γνώμη της θεότητας προκειμένου να αντιμετωπίσουν κάποιο πρόβλημά τους. Υπήρχαν ακόμη ορισμένοι, οπωσδήποτε λίγοι σε αριθμό, που ταξίδευαν για να γνωρίσουν τον κόσμο και τα αξιοθέατά του.

Αυτοί που πρώτοι καθιέρωσαν διακοπές για ξεκούραση ήταν οι αρχαίοι Ρωμαίοι. Οι πλουσιότεροι μάλιστα από αυτούς διέθεταν περισσότερες από μια εξοχικές κατοικίες, έτσι ώστε οι διακοπές τους να μη καταντούν μονότονες από τη διαμονή στα ίδια μέρη.

Οι εξοχικές αυτές επαύλεις εμφανίζονται από το δεύτερο προχριστιανικό αιώνα, όταν γίνεται πιο ευκρινής και η διάκριση ανάμεσα στην ιδιωτική και τη δημόσια ζωή του Ρωμαίου αριστοκράτη. Η εξοχική κατοικία αντιπροσώπευε την έννοια του otium (= σχόλη, ζωή στο ύπαιθρο) σε αντιδιαστολή προς την έννοια του negotium (= καθήκον, πολιτική δραστηριότητα). Ως τόποι διακοπών προτιμούνταν και τότε παραθαλάσσιες θέσεις, όπως και καταπράσινες πλαγιές ορεινών περιοχών με υγιεινό κλίμα.

Η αριστοκρατία π.χ. της Ρώμης έδειχνε ιδιαίτερη προτίμηση στον κόλπο της Νεάπολης και στους καταπράσινους λόφους γύρω από τη Ρώμη. Στις παραθαλάσσιες επαύλεις κατέφευγε τους ανοιξιάτικους μήνες, ενώ στις ορεινές στους καλοκαιρινούς. Και αυτό όχι μόνο για να αποφεύγει τον καυτό ήλιο του καλοκαιριού αλλά και το θόρυβο των κοινών θνητών που συνωστίζονταν στις παραλίες. Πολλές από τις επαύλεις αυτές, που γρήγορα εξελίχθηκαν σε μέσα αυτοπροβολής και κοινωνικής αναγνώρισης, κατέπλησσαν με τον πλούτο τους, καθώς διέθεταν στοές, βιβλιοθήκες, πισίνες, κήπους με συντριβάνια, λουτρά.

Η έπαυλη του γνωστού στρατηγού Λούκουλλου στη Νεάπολη είχε καταπληκτική θέα καθώς ήταν κτισμένη σε διάφορα επίπεδα, ενώ με μεγάλα τεχνητά ορύγματα μεταφερόταν θαλασσινό νερό απαραίτητο για τα ψάρια που ζούσαν σε τεχνικές λίμνες. Οταν κάποτε την επισκέφτηκε ο Πομπήιος είπε στον Λούκουλλο ότι έχει μια έπαυλη καταπληκτική για το καλοκαίρι αλλά εντελώς ακατάλληλη για το χειμώνα. Τότε εκείνος του απάντησε ότι δεν διαθέτει λιγότερο μυαλό από τους γερανούς και τους πελαργούς για να μην αλλάζει τόπο διαμονής ανάλογα με την εποχή.

Περίφημη ήταν και η βίλα του Βήδιου Πολλίωνος, γιου ενός απελεύθερου, που ήταν κτισμένη πάνω σε λόφο ανάμεσα στη Νεάπολη και τους Ποτεόλους (το σημερινό Pozzuoli) και την οποία ο ιδιοκτήτης της την ονόμασε «παυσίλυπον». Από την ελληνική αυτή λέξη ο λόφος ως τις μέρες μας ονομάζεται Posillipo! Πολλοί έκτιζαν τις επαύλεις τους δίπλα στη θάλασσα με τμήματά τους να εισχωρούν μέσα σ' αυτήν ώστε να μπορούν να ψαρεύουν ακόμη και από τις κρεββατοκάμαρές τους! Οι πιο πολυτελείς διέθεταν και ιχθυοτροφεία στα οποία τρέφονταν σπάνια ψάρια, ιδίως σμύρνες, ένα λαχταριστό έδεσμα για τους Ρωμαίους καλοφαγάδες.

Μια πόλη στον κόλπο της Νεάπολης, την οποία προτιμούσαν ιδιαίτερα για τις διακοπές τους οι Ρωμαίοι αριστοκράτες, ανάμεσά τους και αυτοκράτορες και μέλη των οικογενειών τους, είναι οι Βαίαι (σημερινή Baia). Δεν ήταν μόνο ένα ξακουστό παραθαλάσσιο θέρετρο αλλά και μια κοσμοπολίτικη λουτρόπολη, αφού διέθετε και θερμές πηγές. Συχνά τις νύκτες μέλη της υψηλής κοινωνίας έκαναν εδώ βαρκάδες με τη συνοδεία γυναικών ελαφρών ηθών και κολυμπούσαν ολόγυμνοι, ενώ οι παραλίες αναστέναζαν από τα μεθύσια και τις ερωτοτροπίες τους.

Και μη νομίσει κανείς ότι δυνατότητα θερινών διακοπών στα μέρη αυτά είχαν μόνο οι γαλαζοαίματοι και οι αριστοκράτες. Κατά τη διάρκεια της ακμής της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, δηλαδή κατά τους δύο πρώτους μεταχριστιανικούς αιώνες, παραθέριζαν εδώ και άτομα μέσου εισοδήματος, ενώ η ίδια η Νεάπολη ήταν ο αγαπημένος παραθεριστικός τόπος των διανοούμενων και των εραστών της ελληνικής παιδείας.



Επιλογές, επεξεργασία, επιμέλεια δημοσιεύσεων/αναδημοσιεύσεων Πλωτίνος



Κυριακή 1 Ιουλίου 2018

Πολυπολιτισμικότητα: Οι αρνητές»



Ο σύγχρονος κόσμος και ιδιαίτερα η Ευρώπη δομήθηκε «διοικητικά» πάνω στην «αρχή της εθνότητας» που κυριάρχησε ως ιδέα κατά τα τέλη του 18ου αιώνα και τον 19ο. Σύμφωνα με αυτή κάθε έθνος θα μπορούσε να υπάρξει ως κράτος. Το κράτος – έθνος περιέλαβε και αφομοίωσε διάφορες εθνότητες σε έναν ευρύτερο πολιτιστικό χώρο. Έτσι, σιγά –σιγά σφυρηλατήθηκε η εθνική ενότητα που χάρισε στα άτομα την ασφάλεια και το αίσθημα του «ανήκειν». Αυτή η πρόσδεση στις αξίες και τα ιδανικά του κράτους – έθνους ομογενοποίησε κάποιες ιδιαιτερότητες των επί μέρους εθνοτήτων (γλωσσικές, πολιτισμικές….) και γενικά ενδυνάμωσε την αυτοπεποίθηση των λαών. Η καθαρότητα κάθε έθνους αποτέλεσε για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα το ζητούμενο και τη φαντασίωση ηγετών και λαών.

            Τη φαντασίωση αυτή, όμως, - που γέννησε πολλούς τοπικούς πολέμους και δυο παγκοσμίους κατά τον 20ο αιώνα – έρχονται να διαψεύσουν σύγχρονα φαινόμενα και γεγονότα που προοικονομούν τη γέννηση του παγκόσμιου χωριού. Μεταναστεύσεις και επιμειξίες δημιουργούν νέες πολυεθνικές και πολυ-πολιτισμικές κοινωνίες που προαναγγέλουν εμφαντικά τη θέση πως η κοινή πατρίδα όλων μας είναι ο πλανήτης ΓΗ. Το στοιχείο της πολυπολιτισμικότητας σαρώνει τους παραδοσιακούς μύθους περί καθαρότητας και ανωτερότητας κάποιων λαών ή εθνών και δημιουργεί νέα δεδομένα. Μπροστά σε αυτή τη νέα πραγματικότητα της πολυπολιτισμικότητας άλλοι ενθουσιάζονται από την προοπτική μιας οικουμενικότητας και άλλοι έντρομοι αντιτάσσονται σε αυτήν την ώσμωση ανθρώπων και πολιτισμών.

            Αρχικά, οι κατήγοροι της πολυπολιτισμικότητας εστιάζουν τα βέλη τους στον τομέα της αφύπνισης ενός αρχέγονου ανθρώπινου φόβου απέναντι στο «ξένο» και στο άγνωστο που απειλεί την «καθαρότητα» της γλώσσας, της θρησκείας και της φυλής μας. Ο φόβος αυτός, γνωστός ως ξενοφοβία, πυροδοτεί ρατσιστικές ιδεολογίες και συμπεριφορές που τείνουν να αποδομήσουν την κοινωνική ισορροπία. Θύματα αυτής της συμπεριφοράς διάφορες μειονοτικές ομάδες (πρόσφυγες, μετανάστες) που προβάλλονται ως κίνδυνος για την αυθεντικότητα και ανωτερότητα του γηγενούς πολιτισμού. Όχι σπάνια, βέβαια, ο φόβος και η απόρριψη του διαφορετικού προκαλεί πράξεις μίσους, βίας και εγκληματικότητας, δηλητηριάζοντας έτσι την κοινωνική συμβίωση.

            Έτσι, η ανασφάλεια και η αβεβαιότητα που γεννιούνται από την πολυπολιτισμικότητα αφυδατώνουν άτομα και κοινωνίες από τα υγιή ανθρωπιστικά αισθήματα και από κοινωνικές αρετές. Ωστόσο, δεν λείπουν και φαινόμενα εθνικισμού και απαξιωτικής στάσης των γηγενών προς τους ξένους με αποτέλεσμα είτε την περιθωριοποίηση των τελευταίων είτε την όξυνση ή αφύπνιση – ενεργοποίηση παραδοσιακών συμπεριφορών που στο παρελθόν οδήγησαν σε κοινωνικές συγκρούσεις ή και σε πόλεμο.

            Επιπρόσθετα, οι αρνητές της πολυπολιτισμικότητας μάχονται υπέρ της γνησιότητας του εθνικού τους πολιτισμού και αποκρούουν τη μιγαδοποίησή του. Θεωρούν, δηλαδή, πως το διαφορετικό συνιστά την έκπτωση και τον εκφυλισμό και όχι το στοιχείο που συνυφασμένο δημιουργικά με το αντίθετό του θα εμπλουτίσει τις κοινωνίες. Εκτιμούν, επίσης, πως ο πολιτισμός ως δημιούργημα ενός συγκεκριμένου λαού με τα στοιχεία της παράδοσής του δεν μπορεί να δεχτεί συνιδιοκτήτες. Διαβλέπουν παντού σκοπιμότητες και υποχθόνια σχέδια για αλλοίωση ή και άλωση του πολιτισμού τους.

            Έτσι, ο φόβος αυτός αντί να στραφεί σε ενέργειες μιας γόνιμης συμβίωσης των ετεροτήτων, τρέφει την ανασφάλεια, πυροδοτεί αρνητικά συναισθήματα, θολώνει το νου, εξαχρειώνει τους ανθρώπους που αλώνονται από το φανατισμό και τον ανορθολογισμό. Δεν είναι, επίσης, τυχαίο ότι σε πολλές ευρωπαϊκές τοπικές κοινωνίες ή και κράτη ολόκληρα στρέφονται προς συντηρητικές – ακραίες πολιτικές επιλογές που αισθητοποιούνται μέσα από την ενίσχυση των εθνικιστικών ξενοφοβικών πολιτικών σχηματισμών και κομμάτων. Όλα αυτά δεν αποσαθρώνουν μόνο το δημοκρατικό κλίμα αλλά απειλούν την κοινωνική γαλήνη και έως ένα σημείο ανασύρουν μνήμες γεγονότων που συνιστούν όνειδος για την ανθρωπότητα (Άουσβιτς).

            Η δυσπιστία προς την πολυπολιτισμικότητα διογκώνεται και από το γεγονός της περιχαράκωσης των μειονοτικών εθνοτήτων – ομάδων στις ιδιαιτερότητές τους. Δημιουργούν στις χώρες υποδοχής κλειστά υποσύνολα κοινοτήτων και απαιτούν από τους γηγενείς το σεβασμό των ιδιαιτεροτήτων τους (γλωσσικών, θρησκευτικών…) χωρίς οι ίδιοι να προσπαθούν να κατανοήσουν ή να αποδεχτούν κάποιες από τις πολιτιστικές ιδιαιτερότητες των γηγενών που τους «φιλοξενούν». Η πολιτιστική ετερογένεια για τις μειονότητες καθίσταται το κάστρο που το υπερασπίζονται με πάθος και φανατισμό. Αυτό, όμως, δυσχεραίνει την επικοινωνία τόσο με τις άλλες μειονότητες όσο και με το κυρίαρχο γηγενές στοιχείο. 

            Ένα άλλο στοιχείο που τρέφει τον προβληματισμό για την πολυπολιτισμικότητα είναι κι αυτό της ταυτότητας ή των πολλαπλών ταυτοτήτων που δημιουργεί και ευνοεί η δημοκρατία. Στη δημοκρατία, δηλαδή, ο πολίτης δεν ορίζεται και δεν αναγνωρίζεται – καθορίζεται μονοδιάστατα από μια ταυτότητα (θρησκευτική, γλωσσική….) αλλά από πολλές που όχι σπάνια αλληλοσυμπληρώνονται ή και αλληλοσυγκρούονται. Αντίθετα, η πολυπολιτισμικότητα διαμορφώνει άλλο πλαίσιο, αφού παρέχει τη δυνατότητα στις μειονοτικές ομάδες να προβάλλουν την ξεχωριστή τους ταυτότητα και να οχυρώνονται πεισματικά πίσω από αυτή χωρίς καμία διάθεση για ενσωμάτωση ή δημιουργική συμβίωση με άλλες ταυτότητες.  
  
            Έτσι, αναδύεται μια κοινωνία κατατεμαχισμένη με στεγανά ταυτοτήτων που διεκδικούν με φανατισμό το σεβασμό και την αποδοχή των κάθε λογής διαφορετικοτήτων χωρίς ίχνος προσπάθειας για επικοινωνία και κατανόηση των άλλων ταυτοτήτων. Αυτό, όμως, αποκλείει το δημιουργικό συγκρητισμό που συνιστά το υπόβαθρο και την αφετηρία της εξέλιξης, της ανανέωσης και της προοπτικής μιας υγιούς οικουμενικότητας. Όταν η πολιτιστική ετερογένεια των επί μέρους εθνοτικών ομάδων απολυτοποιείται ως ιδανικό, τότε καλλιεργείται το έδαφος για τον απομονωτισμό τους και τη γέννηση αρνητικών συναισθημάτων (φόβος, μίσος….) προς τις άλλες ενθοτικές ομάδες (Σύριοι vs Πακιστανοί, Αφγανοί vs Πακιστανοί…). Υπάρχει κίνδυνος η δημιουργία «εχθρών» να εγκλωβίζει πολλούς στη δική τους βαρβαρότητα.

            Όλες οι παραπάνω αιτιάσεις προβάλλουν την αναγκαιότητα μιας διαφορετικής προσέγγισης της πολυπολιτισμικότητας και της ανάληψης πρωτοβουλιών για ενίσχυση και εμπλουτισμό της. Διαφορετικά κινδυνεύουμε να οδηγηθούμε σε παρωχημένες «ξενηλασίες» που θα πυροδοτήσουν μια πορεία προς το χθες και προς ένα συντηρητικό πλαίσιο ζωής και κοινωνικής οργάνωσης. Προς αποφυγή όλων αυτών των παράπλευρων συνεπειών απαιτείται τόσο η ατομική ευαισθητοποίηση – ενεργοποίηση όσο και η κοινωνική – κρατική αφύπνιση μέσα από συγκεκριμένες δράσεις.

            Προέχει σε πρώτη φάση για την ενίσχυση της πολυπολιτισμικότητας η καλλιέργεια της ανεκτικότητας προς το διαφορετικό. Αυτή διαμορφώνει, ως ατομική αξία και κοινωνική αρετή, ένα αξιακό σύστημα που σέβεται ό,τι μας «υπερβαίνει» και ό,τι μας διαφοροποιεί. Διδάσκει, επίσης, την απροκατάληπτη κρίση, τον ορθολογισμό και την αποφυγή των υπερβολών και των ακροτήτων. Καλλιεργεί, ωστόσο, και μια ηθική στάση ζωής που διευκολύνει την επικοινωνία με το «ξένο» και τροφοδοτεί την ανάγκη για αυτογνωσία και αυτοβελτίωση.

            Για τον εμπλουτισμό της πολυπολιτισμικότητας αναγκαία κρίνεται και η ανθρωπιστική παιδεία. Σε αυτήν ο άνθρωπος –ως φυσικό δημιούργημα- συνιστά την απόλυτη αξία ανεξάρτητα από τα ιδιαίτερα στοιχεία της πολιτιστικής του ταυτότητας. Ο σεβασμός και η αναγνώριση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων συνιστά την κατηγορική προσταγή της ανθρωπιστικής παιδείας. Στον τομέα αυτό μπορεί να συμβάλει καταλυτικά και η διαπολιτισμική εκπαίδευση που στον πυρήνα της εμπεριέχει την ισότιμη αντιμετώπιση όλων των πολιτισμών χωρίς τις εθνοκεντρικές αγκυλώσεις.

            Ωστόσο, η ανεκτικότητα και η ανθρωπιστική παιδεία δεν θα μπορούσαν να ανθοφορήσουν εάν δεν εξασφαλιζόταν και η υγιής λειτουργία της δημοκρατίας. Κι αυτό γιατί η δημοκρατία (ως πολίτευμα, τρόπος ζωής και φιλοσοφική θεώρηση) και η πολυπολιτισμικότητα βαδίζουν παράλληλα και αλληλοσυμπληρώνονται. Στοιχεία, όπως η ποικιλότητα, η πολυχρωμία, η διαφωνία, η διαπάλη των διαφορετικών και η σύνθεση – αρμονία των αντιθέτων ενυπάρχουν στον πυρήνα του αξιακού συστήματος και της δημοκρατίας και της πολυπολιτισμικότητας. Η δημιουργία νέων μορφών ζωής και κοινωνικής οργάνωσης μέσα από τη δημιουργική ώσμωση των διαφορετικοτήτων ευνοείται τόσο από τη δημοκρατία όσο κι από την πολυπολιτισμικότητα.  

            Απαιτείται, λοιπόν, να διευρύνουμε το «Εμείς» υπερβαίνοντας το ατομικό και το εθνικό μας Εγώ. Η πλανητική συνείδηση και αλληλεγγύη μπορεί να αποτελέσει το νέο πλαίσιο για το νέο οικουμενισμό της ανθρωπότητας. Για το Γάλλο φιλόσοφο Εντγκάρ Μορέν αναγκαίες κρίνονται οι συνειδητοποιήσεις: «Η συνειδητοποίηση της ενότητας της Γης, της ενότητας – διαφορετικότητας του ανθρώπου, της πλανητικής εποχής, του γήινου πεπρωμένου μας».

            Με βάση αυτές τις συνειδητοποιήσεις ο κόσμος θα ισορροπήσει και ο πλανήτης θα γίνει το σπίτι όλων μας «πρέπει να μάθουμε να είμαστε εδώ, πάνω στον πλανήτη. Να μάθουμε να «είμαστε», δηλαδή, να μάθουμε να ζούμε, να μοιραζόμαστε, να επικοινωνούμε, να κοινωνούμε…. Πρέπει πια να μάθουμε να είμαστε, να μοιραζόμαστε, να επικοινωνούμε, να κοινωνούμε ως άνθρωποι του πλανήτη ΓΗ. Να μην ανήκουμε πλέον σε έναν πολιτισμό αλλά να είμαστε γήινοι» (Εντγκάρ Μορέν, «ΓΗ-Πατρίδα».

            Αν για κάποιους η πολυπολιτισμικότητα είναι ο κίνδυνος, ας έχουμε κατά νου τη θέση του Χαίντερλιν: «Όπου ο κίνδυνος αυξάνεται, αυξάνεται επίσης και αυτό που σώζει».


Του συνεργάτη της Μυσταγωγίας – Μυθαγωγίας, Ηλία Γιαννακόπουλου *, Φιλόλογου. E-mail: iliasgia53@gmail.com
Επιλογές, επεξεργασία, επιμέλεια δημοσιεύσεων/αναδημοσιεύσεων Πλωτίνος