Κάδμος και Αρμονία, αποσυμβολισμός

Η Αρμονία ήταν κόρη του Άρη και της Αφροδίτης. Είναι ο καρπός της συνεύρεσης θεών, που εκφράζουν δύο πολικά αντίθετες δυνάμεις και καταστάσεις, τον πόλεμο ( Άρης ) και την ειρήνη ( Αφροδίτη ), το μίσος και την αγάπη, την καταστροφή και τον δημιουργικό έρωτα, τον πόνο και την χαρά, τη βία και την τρυφερότητα, την σκόνη του πεδίου της μάχης και την αχλή από το ανάβλυσμα του πόθου στην κλίνη του έρωτα, τον θάνατο και τη γέννηση ( την αναπαραγωγή ως αποτέλεσμα του έρωτα ).

Η επινόηση του μυθοποιού είναι καταπληκτική, γιατί όντως χρειάζεται ο συνδυασμός του δυνατού και άγριου, όπως ο Άρης, με το τρυφερό και ήμερο, όπως η Αφροδίτη, για να γεννηθεί η αρμονία στον κόσμο. Αλλά και ο γάμος της Αρμονίας με τον Κάδμο δεν είναι χωρίς νόημα, γιατί οι Θηβαίοι ταύτιζαν το όνομα Κάδμος ( Κάσμος ) με τη λέξη κόσμος (= τάξη ).

Η Αρμονία, λοιπόν, είναι το παιδί ενός παράνομου έρωτα, γιατί ο νόμιμος σύντροφος της θεάς ήταν ο Ήφαιστος. Επομένως η Αρμονία είναι το αποτέλεσμα της διαμάχης των αντιθέτων, μα και της παρανομίας.

Ο Άρης εκπροσωπεί το αρσενικό μέρος της υλικής δημιουργίας κι από τα κύρια στοιχεία τον αέρα και τη φωτιά, ενώ η Αφροδίτη ,το θηλυκό μέρος και τα στοιχεία νερό και γη. Από την ένωσή τους γεννιέται η Αρμονία, επομένως η αρμονία στον κόσμο δεν είναι προϊόν ταύτισης ομοίων, αλλά προϊόν ζεύξης αντιθέτων. Ο Άρης με την αναταραχή και τη φωτιά εξατμίζει το συγκινησιακό νερό του θηλυκού στοιχείου, ( το νερό πάντοτε συμβολίζει τις συγκινήσεις ), και τον μετατρέπει στον ατμό του ενθουσιασμού.

Έτσι η ψυχή μετέχει του θείου ( ενθουσιασμός= εν- θεού- ουσία ) κι ανυψώνει το σώμα (γη ) να επιτελέσει έργο θεάρεστο, έργο που να ξεφεύγει από την υλική μόνο ενασχόληση και την ικανοποίηση των ορμών και του πάθους. Με αυτό τον τρόπο η ψυχή μεταρσιώνεται κι από ξηρή και ψυχρή, προσκολλημένη στα γήινα, γίνεται ανάλαφρη, θερμή και φωτογενής, στρέφεται προς τα ουράνια, τα πνευματικά. Τότε στο άτομο επέρχεται η αρμονία.

Για τους νεοπλατωνικούς Πλωτίνο και Πρόκλο η Αφροδίτη έχει δύο όψεις, είναι ουράνια και πάνδημη. Επίσης είναι η Παγκόσμια Ψυχή, γιατί μέρος της ανήκει στον κύκλο του “Ταυτού” και άλλο μέρος στον κύκλο του “Ετέρου”, γιατί όπως αναφέρει ο Πρόκλος : « …η ουσία της Ψυχής του Παντός είναι ενδιάμεσος μεταξύ των δύο τούτων άκρων. Αφ’ ενός του Κοσμικού Νου και αφ’ ετέρου της όλης μεριστής ουσίας της υπαρχούσης εις όλα τα σώματα » ( Εν Τιμαίω, ΙΙ, 4-8 ).

Η Αφροδίτη προΐσταται της γέννησης των ψυχών, στη δημιουργία πνευματικών έργων και στην επιστροφή των ψυχών στην αρχική τους πηγή. Ο Σαλούστιος μας λέει: « Μεταξύ των εγκοσμίων θεών…εκείνοι που δημιουργούν τον κόσμο είναι:

1. Δίας, ο Ποσειδώνας και ο Ήφαιστος.
2. Εκείνοι που τον εμψυχώνουν είναι η Δήμητρα, η Ήρα και η Άρτεμη.
3. Εκείνοι που τον εναρμονίζουν είναι ο Απόλλωνας, η Αφροδίτη και ο Ερμής.
4. Τέλος αυτοί που επαγρυπνούν για την τήρηση της αρμονίας είναι η Εστία, η Αθηνά και ο Άρης.

Έτσι 3 x 4=12 » ( Περί Θεών και Κόσμου ).

Σαν Ουράνια Αφροδίτη είναι ο φυσικός νόμος της γέννησης και της διάπλασης σε όλο το Σύμπαν ακόμη και των πνευματικών πλασμάτων, έχοντας την ιδιότητα να θεάται τα πράγματα από πάνω, απ’ όπου πηγάζει ο Νους.

Το ζευγάρι από την παράνομη σχέση τους απόκτησαν κι άλλο παιδί, τον Έρωτα . Ο Έρωτας είναι το στοιχείο της σύζευξης των αντιθέτων για να επιτευχθεί η αρμονία. Ο Ηράκλειτος μας λέει: «Τα αντίθετα συνάπτονται και από τα διιστάμενα προέρχεται η τέλεια αρμονία και τα πάντα γίνονται σύμφωνα με τους νόμους της συζυγίας των αντιθέτων».

Η μορφοποίηση είναι το έργο της Αφροδίτης. Απαιτούνται αλλεπάλληλες ενσαρκώσεις, ώστε με την αέναο επαφή της μορφής, που εκπροσωπείται από την Αφροδίτη, με το πολικό της αντίθετο, όταν συνευρεθεί με τη βοήθεια του έρωτα, αφού δράσει η φωτιά, που εκπροσωπεί ο φλογερός εραστής, βαθμιαία να δομηθούν όντα εξελιγμένα, που να έχουν θέση στον ουρανό, βοηθώντας τη ψυχή να ενοικεί σε συνεχώς πιο εξελιγμένα σώματα, εξελισσόμενη κι αυτή μαζί τους.

Το πύρ θα εξατμίσει τα συναισθηματικά νερά, κι όπως ο ατμός παίρνει το δρόμο προς τον αιθέρα, έτσι και η ψυχή θα επανέλθει στην ουράνια κατοικία της, στην αγκαλιά της Ουράνιας Αφροδίτης. Ο Έρωτας μπορεί να εναρμονίσει τις αντιθέσεις, όντας το ένα τέκνο των δύο εραστών, από τους οποίους θα γεννηθεί και η Αρμονία. Έτσι μέσα από τις αντιθέσεις καταδεικνύεται η ανάγκη για την αρμονική συνεργασία των τεσσάρων στοιχείων, της γης-σώματος, του νερού- συναισθημάτων, του αέρα- ψυχής και της φωτιάς- διάνοιας.

Αν πάρουμε τη σειρά των πλανητών, η Γη βρίσκεται μεταξύ της Αφροδίτης και του Άρη. Έτσι ο γήινος κόσμος υφίσταται τις συνεχείς επιδράσεις των δύο αυτών πλανητών. Μεταφορικά, στην ουράνια διάστασή του, ίσως ο πλανήτης μας να είναι το κρεβάτι, όπου με πόθο έσμιξαν οι δύο ουράνιοι εραστές για να γεννηθεί η Αρμονία. Εδώ γίνεται η σύζευξη των αντιθέτων, η διασταύρωση των ιδιοτήτων για να αναδυθεί το θείο. Στο γήινο κρεβάτι υπάρχουν τέσσερις πλευρές, που αντιπροσωπεύουν την τετραπλή ρευστή μορφή του ανθρώπου, τα τέσσερα μεταβλητά του σώματα, δηλ. το φυσικό, το αιθερικό, το αστρικό και το κατώτερο νοητικό.

Αυτή η τετραπλή προσωπικότητα είναι το θέατρο των συγκρούσεων της γήινης με την ουράνια φύση, της υλικής με την πνευματική, όπου θα πρέπει να γίνει ο συγκερασμός και η εναρμόνιση από την ψυχή, ώστε να επιτευχθεί το κάλλος. 

Στην φαινομενική παραδοξότητα του μύθου για την παράνομη σχέση των δύο εραστών, ο Ήφαιστος, νόμιμος σύζυγος της Αφροδίτης, τους δεσμεύει πάνω στο κρεβάτι με αδιόρατα δεσμά. Δεν συναινεί, βέβαια στην παρανομία, αλλά ίσως αντιλαμβάνεται πως είναι κοσμικός νόμος ότι η αρμονία και το κάλλος επιτυγχάνονται μέσα από τη διαδικασία της διαμάχης. Για να βοηθήσει αυτό το αναγκαίο σμίξιμο χαλκεύει τα δεσμά του. Είναι ο τεχνουργός που φτιάχνει με το πυρ στα καμίνια του κάθε χρήσιμο εργαλείο και μηχάνημα. Μεταμορφώνει το άμορφο μέταλλο με τη δύναμη της φωτιάς πάνω στο αμόνι του. Η φωτιά κάνει εύπλαστο το σίδερο, το σφυρί του δίνει το σχήμα με τη βοήθεια της αντίστασης του αμονιού και μετά το νερό, όταν βυθιστεί σ’ αυτό, το κάνει σκληρό, αφήνοντας ατμούς να ανυψώνονται από το σμίξιμο του πυρακτωμένου γήινου μετάλλου με το υγρό στοιχείο. Ο τεχνίτης θεός κατάλληλα χρησιμοποιεί τα τέσσερα στοιχεία.

Ο Ήφαιστος είναι η έκφραση της εξέλιξης και της μεταμορφωτικής επίδρασης του πυρός. Το πυρ του πόνου κάνει το μέταλλο της ψυχής να αποβάλλει τη σκουριά του, να μην επηρεάζεται από τις αδρανειακές τάσεις του υλικού σώματος, και τη σφυρηλατεί να γίνει το κατάλληλο εργαλείο του πνεύματος, του μεγάλου αδελφού της.

Πάντα από την αντίθεση παράγεται αποτέλεσμα, που στην αρχή μπορεί να έχει πόνο και αίμα, όμως στο τέλος επέρχεται η τάξη και το κάλλος, η εσωτερική γαλήνη.

Κατά τον Πυθαγόρα, σε ένα Σύμπαν, που αποτελείται από αντιθέσεις, από καταστάσεις που αντιμάχονται, από μεταβολές των μορφών και των ουσιών, υπάρχει ένας νόμος, που με την ισχύ του επιφέρει τάξη και ισορροπία. Έτσι η Θεία Αρμονία συγκρατεί όλα τα πράγματα μαζί σ’ έναν κόσμο κάλλους και τάξης και τα επί μέρους τα συνάπτει σε μια απέραντη ενότητα, « καθ’ αρμονίαν συνεστάναι τα όλα ». Επομένως το ένα και τα πολλά δεν είναι παρά μόνον ολότητα και αδιαχώριστη ενότητα, αποτελούν ένα αρμονικό σύνολο. Η πυθαγόρεια θέση ήταν:

« Η φύση του Κόσμου είναι αρμονική σύνθεση περιορισμένων κι απείρων όντων, που πολλές φορές είναι ανόμοια και αντίθετα, όμως όλα αυτά αποτελούν την ολότητα του Σύμπαντος ».

Ο Ιάμβλιχος αναφέρει: « Κάτι παρόμοιο θα μπορούσε να συμβεί στην αρμονία και την σύνθεση του σύμπαντος, ώστε τα ίδια στο σύνολο και στο σύμπαν να είναι σωτήρια λόγω της τελειότητας των περιεχομένων και των περιεχόντων, ενώ στα μέρη να είναι βλαβερά, λόγω της μεμερισμένης ασυμμετρίας».

Η λέξη αρμονία δεν σημαίνει συμφωνία, αλλά προσαρμογή κάποιων μερών σε κάτι πιο σύνθετο. Είναι αποτέλεσμα αντιθέσεων και συνταίριασμα διχονοιών, που έχουν ανάγκη την αρμονία. Προφανώς τα όμοια δεν την έχουν ανάγκη. Επομένως η αρμονία εκδηλώνεται σαν τάξη, ισορροπία, πρόνοια, τελειότητα κι ευημερία, που αποτελούν τους θεμέλιους λίθους του Σύμπαντος.

Για το πυθαγόρειο σύστημα, η αρμονία είναι το ιδανικό της αγαθότητας, της αλήθειας και του κάλλους, τα οποία είναι, ουσιαστικά, ο κόσμος της πραγματικότητας. Εκφράζεται σε ολόκληρο το Σύμπαν με αρμονικούς λόγους και αριθμούς. Προσπαθώντας να εκφράζει τα πάντα με αριθμούς ο Πυθαγόρας, με βάση την άποψη: « παν το πραγματικόν ουδέν άλλο είναι ή αριθμός », κι όπως μας μεταφέρουν οι μαθητές του « πάντα δε τα πράγματα απεικάζων τοις αριθμοίς », είχε αποκρυσταλλώσει την πίστη ότι το Σύμπαν είναι αρμονία αριθμών.

Μαζί με τους δύο νόμους, που μνημονεύσαμε, συγκαταλέγεται και ο Νόμος της Αιτιότητος, σύμφωνα με τον οποίο στον Κόσμο τίποτα δεν υπάρχει χωρίς αιτία. Κάθε πράγμα παράγεται από μία αιτία και κάθε αιτία έχει ένα αποτέλεσμα. Αυτό με τη σειρά του μπορεί να χρησιμεύσει σαν αιτία παραγωγής άλλου αποτελέσματος. Επομένως, κατά τον Πυθαγόρα, η φύση των πραγμάτων είναι τέτοια, ώστε κάθε σκέψη, λόγος ή πράξη, οσοδήποτε μικρή, από τη φύση της να θέτει σε λειτουργία τις συνέπειες, οι οποίες πρέπει να αναχθούν και πάλι σε ισορροπία, σε τρόπο ώστε κανείς άνθρωπος να αποφύγει τις συνέπειες των πράξεών του.

Κι αυτό είναι εξόχως σημαντικό, γιατί ο καθένας μας με τις σκέψεις του, τα λόγια του ή τις ενέργειές του, με τη δράση ή την αδράνειά του, κατά ένα βαθμό επιδρά στο Σύμπαν, του οποίου μπορεί να μεταβάλλει τη ροή και να επηρεάσει τα δημιουργήματά του. Έτσι υπάρχει ατομική ευθύνη, την οποία κανείς δε μπορεί ν’ αποφύγει. Ο νόμος αυτός συνοδεύεται από το Νόμο της Αμοιβής, που αλλιώς λέγεται και Αρμονία και Θεού Συμβόλαιο. Με αυτό το νόμο ο Θεός επιβάλλει τη φυσική δικαιοσύνη για την τήρηση της ισορροπίας στη Δημιουργία Του, με βάση την οποία το κακό τιμωρείται και το αγαθό ανταμείβεται.

Ο Φιλόλαος μας λέει ότι η φύση κι όλος ο κόσμος, με όσα περιέχει, σχηματίστηκαν από την “αρμονία των απείρων και των περαινόντων”. Σ’ αυτή την αρμονία « ηγεμών και άρχων απάντων Θεός, είς αεί εών, μόνιμος, ακίνητος αυτός εαυτώ όμοιος ». Έτσι προϋπήρχε ο Θεός- Δημιουργός, που έπλασε τον κόσμο από ύλη, ώστε να είναι τέλειος, έμψυχος και νοερός. Απαρχή της δημιουργίας ήταν η θεία μονάδα, η “Θεομήτωρ Μονάς”, που αποτελεί το κέντρο του Σύμπαντος και η κεντρική δύναμη, που το διέπει.

Κατά τον Πλάτωνα ο Κόσμος πλάστηκε από τον Δημιουργό, που « υπήρχε πάντα χωρίς να γεννηθεί ποτέ ή δημιουργήθηκε κάποτε ξεκινώντας από κάποια αρχή ». Όλα δημιουργήθηκαν τέλεια, γιατί

« πάντα ότι μάλιστα εβουλήθη γενέσθαι παραπλήσια εαυτώ ». Έτσι ο θεός, θέλοντας να κάνει όλα τα πράγματα όσο το δυνατόν πιο καλά και χωρίς ασχήμιες, πήρε όλη την ορατή ύλη που ποτέ δεν ησύχαζε, αλλά βρισκόταν σε άτακτη και ακανόνιστη κίνηση, και την έβαλε από την αταξία σε τάξη, πιστεύοντας ότι αυτή σε κάθε περίπτωση είναι η καλύτερη» ( Πλάτωνος “Τίμαιος”, 30 a ).

Προίκισε τα όντα με νου και ψυχή γιατί: « Αφού λοιπόν σκέφτηκε καλά, κατάλαβε πως οτιδήποτε ορατό από τη φύση και χωρίς λογικό δεν θα είναι ποτέ ωραιότερο από κάποιο άλλο σύνολο με νου, αλλά και πως δεν είναι δυνατό να υπάρξει σε κάτι νους χωρίς ψυχή. Με αυτή τη σκέψη έβαλε το λογικό στην ψυχή, και βάζοντας την ψυχή στο σώμα δημιουργούσε το σύμπαν, ώστε το έργο του να είναι από τη φύση του το καλύτερο και το ωραιότερο. Σύμφωνα λοιπόν μ’ αυτό τον πιθανό συλλογισμό πρέπει να δεχτούμε ότι ο κόσμος αυτός δημιουργήθηκε ζωντανός, με ψυχή και με λογικό χάρη στην πρόνοια του θεού»

( Πλάτωνος “Τίμαιος”, 30 b ). 

Για να φτιάξει το σώμα του σύμπαντος ο Θεός χρησιμοποίησε φωτιά και νερό. Αυτή η εργασία έγινε με αποτελεσματικότερο τρόπο από τη φυσική σχέση των αναλογιών. Για να γίνει ακόμα πιο στέρεος χρησιμοποίησε και τα άλλα δύο στοιχεία, τον αέρα και το νερό. Στο ίδιο πλατωνικό έργο διαβάζουμε:

«Για το λόγο αυτό ο θεός ανάμεσα στη φωτιά και το χώμα έβαλε το νερό και τον αέρα με την ίδια αναλογία, δηλ. ο αέρας να αναλογεί με το νερό όσο η φωτιά με τον αέρα και το νερό με το χώμα όσο ο αέρας με το νερό, φτιάγνοντας έναν κόσμο ορατό και απτό. Με αρμονική λοιπόν αναλογία αυτών των τεσσάρων στοιχείων, που είναι τέτοιου είδους, δημιουργήθηκε το σώμα του κόσμου. Ώστε, αφού φτιάχτηκε ενιαίο και ίδιο με τον εαυτό του, έγινε αδιάσπαστο από τον οποιοδήποτε εκτός από τον δημιουργό του» ( Πλάτωνος Τίμαιος, 32 b-c )

Ο Θεός έδωσε γεωμετρικά σχήματα στα δημιουργήματά Του, οπότε δικαιολογημένα ο Πυθαγόρας τον αποκαλούσε “Μέγα Γεωμέτρη του Σύμπαντος” . Ο Πλάτωνας μας λέει: « αυτή ήταν λοιπόν η κατάστασή τους, όταν ο θεός άρχισε να τους δίνει σχήμα χρησιμοποιώντας ιδέες και αριθμούς». Και συνεχίζει:

« Όπως αναφέραμε στην αρχή, ο θεός έβαλε συμμετρία στα πράγματα που ήταν ακατάστατα, τόσο μέσα στο καθένα όσο και ανάμεσά τους, έτσι ώστε να γίνουν κατά το δυνατόν ανάλογα και αρμονικά. Τότε κανένα από τα πράγματα δεν μετείχε, εκτός από σύμπτωση, σε αναλογίες και αρμονίες, ούτε και άξιζε να τους δώσουμε τις ονομασίες που έχουν σήμερα, δηλ. φωτιά, νερό ή οποιοδήποτε από τ’ άλλα. Τα έβαλε λοιπόν κατ’ αρχάς σε τάξη και μετά δημιούργησε το σύμπαν που ξέρουμε σαν μοναδικό ζωντανό πλάσμα που περιέχει μέσα του όλα τα θνητά και τ’ αθάνατα όντα. Δημιούργησε μόνος του όλα τα θεία όντα, ενώ ανέθεσε στα πλάσματά του τη δημιουργία των θνητών. Κι εκείνα, μιμούμενα τον πατέρα τους, πήραν απ’ αυτόν την αρχή της αθάνατης ψυχής και γύρω της σκάλισαν θνητό σώμα για να το χρησιμοποιεί σαν όχημα. Έβαλαν όμως μέσα στο σώμα κι άλλο είδος ψυχής, το θνητό, που έχει φοβερά και ασυγκράτητα πάθη: Κατ’ αρχάς τις απολαύσεις, που είναι το δέλεαρ του κακού. Ύστερα τις λύπες, που διώχνουν τα αγαθά, την απερισκεψία και το φόβο, που είναι άφρονες σύμβουλοι, το θυμό, που δύσκολα υποχωρεί, την ελπίδα, που παρασύρεται εύκολα. Με όλα αυτά, αφού τ’ ανακάτεψαν με το παράλογο αίσθημα και τον έρωτα που τολμά τα πάντα, αναγκαστικά έφτιαξαν το θνητό γένος. Επειδή όμως φοβούνταν μήπως μολύνουν το θείο στοιχείο, εκτός βέβαια από την περίπτωση απόλυτης ανάγκης, τοποθέτησαν το θνητό χωριστά σε άλλο μέρος του σώματος, βάζοντας τον λαιμό σαν όριο και ισθμό ανάμεσα στο κεφάλι και στο στήθος, ώστε αυτά τα δύο στοιχεία να παραμένουν πάντα χωριστά. Μέσα στο στήθος και τον θώρακα, όπως ονομάζεται, έβαλαν το θνητό μέρος της ψυχής…»

Η κατακλείδα της πλατωνικής κοσμοθεωρίας ήταν: « Τούτος ο κόσμος φτιάχτηκε μ’ αυτό τον τρόπο, κλείνοντας μέσα του ζωντανά πλάσματα, θνητά και αθάνατα, κι αφού ολοκληρώθηκε, έγινε ορατός ζωντανός οργανισμός που περιέχει τα ορατά, αισθητός θεός, εικόνα του νοητού θεού, μέγιστος, άριστος, ωραιότατος και τελειότατος, αυτός ο ένας και μοναδικός ουρανός». ( Πλάτωνος “Τίμαιος”, 92 c ).

To σχήμα, που ταιριάζει στην αρμονική διευθέτηση των σωμάτων του Σύμπαντος είναι το σφαιρικό, γιατί η σφαιρική μορφή είναι η πιο κατάλληλη, εφ’ όσον η σφαίρα έχει το μεγαλύτερο όγκο από όλα τα σχήματα με την ίδια περίμετρο ( ή παρουσιάζει τη μικρότερη επιφάνεια απ’ όλα τα σχήματα με τον ίδιο όγκο ) και έτσι αποτελεί το πρέπον γεωμετρικό σχήμα για σώμα που περιέχει το παν. Η αρμονία σχετίζεται με την ψυχή. « όταν ολοκληρώθηκε η σύνθεση της ψυχής με τη θέληση του δημιουργού, τότε εκείνος δημιούργησε και το σώμα. Έπειτα τα σύνδεσε και τα εναρμόνισε κέντρο με κέντρο. Η ψυχή, ξεκινώντας από το μέσον, απλώθηκε μέχρι τα τελευταία άκρα του ουρανού, τον κάλυψε κυκλικά απ’ έξω κι άρχισε να γυρίζει γύρω από τον εαυτό της, σε μια αιώνια και σώφρονα ζωή. Το σώμα του ουρανού είναι ορατό, ενώ της ψυχής αόρατο. Εκείνη όμως μετέχει στη λογική και στην αρμονία, ως ψυχή των νοητών και των αιώνιων όντων, και είναι η ανώτερη απ’ όλα τα όντα που έχουν γεννηθεί, αφού δημιουργήθηκε από το άριστο». ( Πλάτωνος “Τίμαιος”, 36e, 37a ).

Σε άλλο του έργο, τον Φαίδωνα, αναφέρει πως άριστα θα μπορούσε να παρομοιάσει κανείς την ψυχή με αρμονία, αφού, κατά μιαν κρατούσα φιλοσοφική αντίληψη, το σώμα μας είναι τεταμένο εσωτερικά και συνέχεται από το θερμό και το ψυχρό, το ξηρό και το υγρό κ.λ.π., αυτών δε των αντιθέσεων συγκερασμός και αρμονία είναι ό,τι ονομάζουμε ψυχή.

Ο Αριστοτέλης αντιπαραβάλλει την αρμονία και τη ψυχή: Λέγουν, αλήθεια, πως η ψυχή είναι κάποια αρμονία, γιατί η αρμονία είναι κράση και σύνθεση εναντίων, και το σώμα αποτελείται από ενάντια. Και όμως η αρμονία είναι κάποια αναλογία πραγμάτων που αποτέλεσαν μίγμα, ή κάποια σύνθεσή των, ενώ η ψυχή ούτε το ένα ούτε το άλλο είναι. Έπειτα η ικανότητα να θέτει σε κίνηση δεν ανήκει στην αρμονία, ενώ τούτη την ικανότητα κυρίως όλοι σχεδόν απονέμουν στην ψυχή. Ταιριάζει περισσότερο να χρησιμοποιεί κανείς την αρμονία για την υγεία, και γενικά για τις σωματικές αρετές, παρά για την ψυχή «.

( Αριστοτέλης “Περί Ψυχής”, βιβλίο 1ο, 407b,30- 408a,3, κεφ. 4 ).

Συνεχίζοντας αναρωτιέται πώς μπορούμε να πούμε αρμονία τα πάθη και τις καταστάσεις γενικά της ψυχής. Κι αφού κάθε μέρος του σώματος γίνεται από διαφορετική ανάμιξη στοιχείων, και αφού η αναλογία του μίγματος είναι αρμονία και ψυχή, τότε θα έχουμε πολλές ψυχές σ’ ολόκληρο το σώμα. Γι αυτό πρέπει να σκεφτούμε, η αναλογία είναι ψυχή, ή όντας κάτι άλλο η ψυχή βρίσκεται μέσα στο σώμα; Κι αφού κάνει διάφορους συλλογισμούς καταλήγει ότι η ψυχή « έσται άρα ποσόν και ποιόν και ουσία ».

Η Αλ. Μπέϊλη αναφέρει: « Η αρμονία διαμέσου διαμάχης και η δύναμη να φτάνουμε στη γνώση διαμέσου διακριτής εκλογής, αυτές είναι οι δύο ακτίνες ή μείζονες επιδράσεις, που διαπερνούν πέρα ως πέρα την ανθρωπότητα σαν σύνολο και την εξωθούν προς το θείο της πεπρωμένο. Είναι οι προδιαθέτοντες παράγοντες, πάνω στους οποίους ο άνθρωπος μπορεί να υπολογίζει και να στηρίζεται αλάθητα. Αποτελούν την εγγύηση της επίτευξης, αλλά και της αναταραχής και της προσωρινής δυαδικότητας. Η αρμονία, που εκφράζεται στο κάλλος και στη δημιουργική δύναμη, κερδίζεται διαμέσου μάχης, διαμέσου πιέσεων και εντάσεων. Η γνώση, που συν τω χρόνω εκφράζεται διαμέσου σοφίας, επιτυγχάνεται μόνο διαμέσου της αγωνίας των διαδοχικά παρουσιαζόμενων ευκαιριών εκλογής ».

Να θυμόμαστε ότι ο Λόγος προωθεί τη ζωή και την ανανεώνει, όπως ο ήλιος προωθεί το χρόνο, διαπλέκοντας το καλό με το κακό, τη ζωή με το θάνατο, τη δράση με την αδράνεια, επενεργώντας πάντοτε με τις τρεις όψεις του, τη δημιουργική, τη συντηρητική και την καταστροφική. Έτσι η ζωή ανανεώνεται και τα πάντα εξελίσσονται, με τρόπο όμοιο όπως ο ήλιος προβάλλει καθημερινά από την ανατολή ανανεωμένος, σύμφωνα και με τη ρήση του Ηράκλειτου: « Ήλιος νέος εφ’ ημέρη ».

Η ύλη έχει την τάση να μετέχει στην αρμονία. Ο μεγάλος μυστικιστής Διονύσιος μας γράφει: « Μα ούτε και το πολυθρύλητο, στην ύλη μέσα, όπως λένε, είναι το κακό, επειδή είναι ύλη. Γιατί και η ύλη μετέχει στην αρμονία, στην ομορφιά και τη μορφή». ( Διoνυσίου Αρεοπαγίτου “Περί Θείων Ονομάτων”, XXVIII )

Η διαπλοκή των αντιθέτων παριστάνεται στη ράβδο του Ερμή, το κηρύκειο, που είναι το σύμβολο της εξισορρόπησης των αντιθέτων και της επίτευξης αναλογίας, όπως υπάρχει αναλογία μεταξύ ανδρών και γυναικών, καθώς και μεταξύ γεννήσεων και θανάτων. Έτσι πάνω στη ράβδο υπάρχουν τα διαπλεκόμενα φίδια, που συστρέφονται ομοαξονικά και στο τέλος έχουν αντιμέτωπες τις κεφαλές τους. Ο ίδιος συμβολισμός υπάρχει και στην ποιμαντική ράβδο των επισκόπων της ορθόδοξης εκκλησίας. Στο κηρύκειο του Ερμή  το ένα από τα συμπλεκόμενα φίδια, το αριστερό, παριστάνεται μαύρο και είναι το οb συμβολίζοντας τον παθητικό μαγνητισμό, ενώ το δεξιό είναι λευκό, συμβολίζει τον ενεργητικό ηλεκτρισμό και είναι το οd. Ο μαγνητισμός αποτελεί το alter ego του ηλεκτρισμού.

Στον εσωτερισμό πιστεύουν ότι οι δονήσεις, που διαχέονται από την πηγή του Πνεύματος είναι ηλεκτρικής φύσης. Ο μαγνητισμός προκύπτει από την επίδραση των ηλεκτρικών δονήσεων του Πνεύματος στην ύλη. Ένας Διδάσκαλος της Ροδοσταυρικής παράδοσης, ο Νοντίν, είπε χαρακτηριστικά: « Ο ηλεκτρισμός είναι το πάθος του διαστήματος, ενώ ο μαγνητισμός το πάθος της ύλης ».

Ο Κάδμος πετυχαίνει την εσωτερική πληρότητα, στοιχείο απαραίτητο για να ατενίσει στον Ουρανό, όταν παντρεύεται την Αρμονία, δηλ. κατορθώνει να εναρμονίσει τα ενάντια μέσα του. Ο κατώτερος εαυτός να εναρμονιστεί με τον Ανώτερο Εαυτό, κι απ’ αυτόν να παίρνει εντολές.

Κατά τη μυθολογική παράδοση στο γάμο αυτό τραγούδησαν και χόρεψαν οι Μούσες. Ο Ιάμβλιχος μας μεταφέρει πως ο Πυθαγόρας συμβούλευε τους Κροτωνιάτες να ιδρύσουν ιερά σ’ αυτές τις θεές συνδέοντας τις Μούσες με την αρμονία: « …και ο χορός των Μουσών αποτελεί πάντοτε ένα και το αυτό σύνολο, ενώ επιπλέον έχει συμφωνία, αρμονία και ρυθμό, ενσωματώνουν δηλαδή όσα συνιστούν την ομόνοια. Υποδείκνυε μάλιστα σε αυτούς ότι η δύναμή τους δεν συνίσταται μονάχα στη θεώρηση των ωραιότερων πραγμάτων, αλλά και στη θεώρηση της συμφωνίας και της αρμονίας των όντων.» 

Επιλογές από σχετικό άρθρο του φίλου και εξαιρετικού ερευνητή  Δάμ- ων

Eπιλογές, επεξεργασία, επιμέλεια δημοσιεύσεων/αναδημοσιεύσεων Πλωτίνος