29 Μαϊου 1453:«Εάλω η Πόλις»

Πίνακας: Ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος στις επάλξεις, ξημέρωμα 29ης Μαίου 1453. Aπό τον "δικό" μας εξαιρετικό ζωγράφο Iannis Nikou,ελαιογραφία - 2003.

29 Μαΐου 1453, «εάλω η Πόλις», μέρος πρώτο, η πόλη των πόλεων, έλεγες καλημέρα σε 10 γλώσσες, στην ακμή της πάνω από 500.000 πληθυσμό, στα απόρθητα τείχη της περιέκλειε τα 2/3 του παγκόσμιου πλούτου, το αρχέτυπο όλων των σημερινών πρωτευουσών, Κων/νος την έφτιαξε, Κων/νος την παρέδωσε με την ζωή του. Πως χάθηκε η χιλιόχρονη Αυτοκρατορία;

 Οι Αυτοκρατορίες παρακμάζουν πρώτα εκ των εσω. Οι λαοί παρακμάζουν όταν ο πληθυσμός τους γίνεται μαλθακός, όταν δεν διαθέτουν πια στρατιωτική, πολιτισμική δυναμική και όραμα. Νομοτελειακά αφομοιώνονται από άλλους υπέρτερους και κυρίαρχους πολιτισμούς. Στην θέση τους μένουν μόνο τα ερείπια!

Το 1450, η Κωνσταντινούπολη πάλαι ποτέ πρωτεύουσα του Ανατολικού Ρωμαϊκού κράτους - Βυζάντιο) ήταν πια μία μικρή πόλη κράτος, είχε περίπου 70.000 κατοίκους, όταν άλλοτε είχε πάνω από 500.000. Τα πρώην εδάφη της στην Μικρά Ασία και ηπειρωτική Ελλάδα, είχαν γίνει τόποι συγκρούσεων διαφόρων περιφερειακών δυνάμεων, καθώς ελλείψει οργανωμένοι στρατού, η πόλη μίσθωνε αλλοεθνής βάρβαρους μισθοφορικούς στρατούς οι οποίοι έπαιρναν τα χρήματα, και στην συνέχεια γίνονταν οι ίδιοι λεηλατείς και σφαγιαστές αυτών που υποτίθεται πως θα προστάτευαν. Κατ΄ αυτόν τον τρόπο οι πληθυσμοί της Ανατολικής Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας σφαγιάζονταν συστηματικά. Σελτζούκοι Τούρκοι και Νορμανδοί, απειλούν την πάλαι ποτέ Αυτοκρατορία. Οι Χριστιανικοί πληθυσμοί αλλαξοπιστούν υπό την πίεση των νέων κατακτητών ώστε να καταφέρουν να επιβιώσουν. 

Μάταια μεταφέρουν οι Βυζαντινοί Αυτοκράτορες συνεχώς Βαλκανικούς πληθυσμούς (Αλβανούς, Βούλγαρους και Σέρβους) στην έρημη Ελλάδα (Όσοι πιστεύουν στην φυλετική καθαρότητα των Ελλήνων ή Ρωμιών θα πρέπει να το ψάξουν περισσότερο. Ξένοι περιηγητές της εποχής περιγράφουν πως σε ολόκληρη την Πελοπόννησο για 14 ημέρες δεν είχαν συναντήσει ούτε σκύλο ζωντανό). Στο εσωτερικό του υπό παρακμή θεοκρατικού κράτους, «υπήρχε μια μεγάλη ενωτική και ανθενωτική διαμάχη, υπέρ και εναντίον της ένωσης των δύο Εκκλησιών (της Ορθόδοξης και της Καθολικής). Οι αντίθετοι στην ένωση συμμαχούσαν προτιμούσαν τους Τούρκους παρά τον Πάπα!

Σε ένα τέτοιο κλίμα, οι δεισιδαιμονίες και οι προφητείες, έρχονταν να καλύψουν το κενό της αμείλικτης και δυσοίωνης πραγματικότητας. Δεισιδαιμονία, διχόνοια, ανεπάρκεια!

Απέναντι στους τουλάχιστον 150.000 του Μωάμεθ, την πόλη καλούνται να υπερασπιστούν 4.937 βυζαντινοί και περίπου 2000 Δυτικοί. Ο υπόλοιπος αντρικός πληθυσμός που θα μπορούσε να φέρει όπλα βρισκόταν στα Μοναστήρια και προσευχόταν να τους σώσει ο Θεός....! Τελικά δεν τους έσωσε!

Η παρακμή του Βυζαντίου, ήταν προδιαγεγραμμένη και οι ενδείξεις ήταν πολλές. Ας αναφέρουμε εν τάχει κάποιες από αυτές:  

 - Η Μεσόγειος στην ακμή της, Βυζαντινή Λίμνη, το Κωνσταντινάτο το δολάριο της εποχής, από την στιγμή που η Μεσόγειος πέρασε στα χέρια των Αράβων, των Νορμανδών, της Βενετίας και της Γένοβας (που η Πόλη λανθασμένα τους έδωσε προνόμια) χάθηκε η βασική πηγή πλούτου, όποιος κυριαρχούσε στην θάλασσα κυριαρχούσε στον κόσμο, οι βυζαντινοί ναυτικοί έμειναν άνεργοι και πολλοί προσχώρησαν στους Οθωμανούς και έγιναν πειρατές λυμαίνονταν τις θάλασσες. 

 - Στην ακμή τους οι Βυζαντινοί έμαθαν στην πολυτέλεια και απομακρύνθηκαν από την λιτή στρατιωτική ζωή, άρχισαν να εξαγοράζουν την υποχρεωτική θητεία τους, τον στρατό πια τον συγκροτούσαν μισθοφόροι άλλων εθνοτήτων που πήγαιναν με όποιον έδινε περισσότερο, άρχισαν να χάνουν μάχες, όταν χάνεις μάχες, συρρικνώνεσαι όχι μόνο εδαφικά αλλά και οικονομικά αφού χάνεις πλούτο! 

 - Μια σειρά από ανίκανους Αυτοκράτορες, που κατασπατάλησαν το δημόσιο χρήμα, η πιο άχρηστη η δυναστεία των Αγγέλων, αυλική καμαρίλα, δολοπλοκίες, εμφύλιες διαμάχες για την εξουσία, ονομαστοί αντίπαλοι Κατακουζηνοί εναντίον των Παλαιολόγων, ανίερες συμμαχίες με τους Τούρκους. Και σαν μην έφταναν όλα αυτά, επιδημία πανώλης εξολοθρεύει τον πληθυσμό, στην Πόλη ζουν πια μόνο 70.000.

 - Η υψηλή φορολογία των αγροτικών περιοχών ανάγκασε πολλούς να εγκαταλείψουν την γη και να πάνε στα μοναστήρια να γίνουν καλόγεροι μια που αυτοί δεν πλήρωναν φόρο, ούτε κρατούσαν όπλα, όπως οι Παπικοί, έτσι αυτά γέμισαν με άνδρες παραγωγικής ηλικίας. Όλοι ήθελαν να γίνουν κληρικοί και καλόγεροι, ζωή με ανέσεις και χωρίς κόπους. 

Ο Μιχαήλ Ψελλός διαμαρτύρεται στα γραφτά του «θυρωροί, εργάτες στα αμπέλια, ζωέμποροι, μανάβηδες, φουρνάρηδες, σιδεράδες, κηπουροί, τσαγκάρηδες, γυρολόγοι, όλοι θέλουν να γίνουν κληρικοί». Όλοι τους, λέει ο Ψελλός, αναλφάβητοι και άσχετοι με την εκκλησία, οι δεισιδαιμονίες και οι απατεωνιές ο κανόνας. Ο Άγιος Προκόπιος και ο Άγιος Νέστορας πρέπει να ήταν σαρανταποδαρούσες αφού καλόγεροι γινόντουσαν πλούσιοι βάζοντας σε προσκύνημα επί πληρωμή τα λείψανα τους από οχτώ ή δέκα πόδια ο καθένας! Τα μοναστήρια μετετράπησαν σε ολόκληρες πόλεις, την Πόλη υπεράσπισαν 7.000 άνδρες και στα μοναστήρια ζούσαν 100.000 αμέτοχοι θεατές των εξελίξεων! 

Το 1453 εκδόθηκε απλά το πιστοποιητικό θανάτου, οι ιστορικοί θεωρούν την αρχή του τέλους το 1071 όταν συνέβησαν 2 τραγωδίες, στην Δύση πέφτει στους Νορμανδούς το Μπάρι η τελευταία Βυζαντινή κτήση στην Ιταλία και στη μάχη του Ματζικέρτ ηττάται από τους Σελτζούκους ο Βυζαντινός στρατός και για πρώτη φορά στην Ιστορία πιάνεται αιχμάλωτος ο Αυτοκράτορας, ο Ρωμανός ο Διογένης. Η ήττα στο Μαντζικέρτ άλλαξε το στάτους κβο στη Μικρά Ασία, οι Σελτζούκοι Τούρκοι βάζουν πόδι και εγκαθίστανται μόνιμα στην περιοχή. Στην Τουρκία από τώρα κάνουν ετοιμασίες για να γιορτάσουν το 2071, τα 1000 χρόνια παρουσίας τους στην Μικρά Ασία= Ιωνία = Γιουνανιστάν όπως λέγεται στα Τούρκικα η Ελλάδα.

Η δεύτερη σημαντική ημερομηνία, το 1204 η Άλωση από τους Σταυροφόρους, η μεγαλύτερη λεηλασία πόλης στην ιστορία, στα τείχη της περιέκλειε τα 2/3 του παγκόσμιου πλούτου. 600 γοτθικές εκκλησίες κτίζονται στην Δύση (αυτές που όλοι θαυμάζουμε) από τις ιερές business, τα έσοδα από τους εράνους που οργανώνει η Καθολική Εκκλησία για να στεγάσει τα ιερά κειμήλια από την Πόλη (τα κλεψιμαίικα δηλαδή). 

Η Άλωση προκαλεί βαθύ ψυχολογικό τραύμα, πόλεμος σε 2 μέτωπα, τους Λατίνους και τους Τούρκους κάτι που μας εξαντλεί ψυχικά και οικονομικά. Σε λίγο θα ξεσπάσει ο Διχασμός, Ενωτικοί εναντίον Ανθενωτικών, ρεαλιστές οι Παλαιολόγοι, θεωρούν ότι μόνο όταν οι δύο  Ρώμες ομονοήσουν θα κυριαρχήσουν, οι ανθενωτικοί δεν συγχωρούν την λεηλασία του 1204. Ο τότε πρωθυπουργός Νοταράς, πίστευε πως:

" Καλύτερα τούρκικο φέσι παρά Παπική Τιάρα", όταν ο Παλαιολόγος μαχόταν για τα ιερά και τα όσια στα Τείχη της Πόλης, άλλοι τον έφτυναν και τον καταριόντουσαν που είχε μαγαρίσει την Αγια Σοφιά τον προηγούμενο χρόνο με συλλείτουργο με τους Παπικούς. Πάνω στην Αγία Τράπεζα, το ανάθεμα του Πατριάρχη για αυτό και δεν ανακηρύχθηκε ποτέ Άγιος. 

Επιπλέον, ο τουρκικός στρατός είχε κανόνια, το νέο όπλο είχε προταθεί στο Βυζάντιο για αγορά, αλλά τα ταμεία ήταν άδεια. Όσο για την κερκόπορτα; Η Ελένη Αρβελέρ λέει «Ανοιγμένη ή ξεχασμένη και λοιπόν; αστεία πράγματα, αφού οι Τούρκοι είχαν ανεβάσει σκάλες και έμπαιναν από όπου ήθελαν».

Με τη βοήθεια ενός Ιταλού μηχανικού κατασκεύασε δίολκο και τη νύχτα της 21ης προς την 22α Απριλίου, 70 περίπου πλοία σύρθηκαν από τον Βόσπορο προς τον Κεράτιο. Η κατάσταση για τους πολιορκούμενους έγινε πλέον απελπιστική, καθώς έπρεπε να αποσπάσουν δυνάμεις από τα τείχη για να προστατεύσουν την Πόλη από την πλευρά του Κεράτιου, όπου δεν υπήρχαν τείχη. [*]

Στις 21 Μαΐου, ο σουλτάνος έστειλε πρέσβη στην Κωνσταντινούπολη. Ζητούσε την παράδοση της πόλης με την υπόσχεση να επιτρέψει στον Αυτοκράτορα και σε όσους το επιθυμούσαν να φύγουν με τα υπάρχοντά τους. Επίσης, θα αναγνώριζε τον Κωνσταντίνο ως ηγεμόνα της Πελοποννήσου, ενώ θα εγγυόταν για την ασφάλεια του πληθυσμού που θα παρέμενε στην Πόλη.

Ο Παλαιολόγος απαντά με αποφασιστικότητα αλλά και αξιοπρέπεια: δέχονταν να πληρώσει υψηλότερους φόρους υποτέλειας και να παραμείνουν στα χέρια των Τούρκων όλα τα κάστρα και τα εδάφη που είχαν στο μεταξύ κατακτήσει.

Για την Κωνσταντινούπολη όμως δήλωσε:

«Τὸ δὲ τὴν πόλιν σοὶ δοῦναι οὔτ' ἐμὸν ἐστίν οὔτ' ἄλλου τῶν κατοικούντων ἐν ταύτῃ• κοινῇ γὰρ γνώμῃ πάντες αὐτοπροαιρέτως άποθανοῦμεν καὶ οὐ φεισόμεθα τῆς ζωῆς ἡμῶν. (Το να σου (παρα)δώσω όμως την πόλη ούτε σε εμένα επαφίεται ούτε σε άλλον από τους κατοίκους της-διότι με κοινή απόφαση οι πάντες θα αποθάνουμε αυτοπροαίρετα και δεν θα υπολογίσουμε τη ζωή μας).
.

[*] απόσπασμα από κείμενο του Δημήτρη Τριάντου

 Επιλογές, επεξεργασία, επιμέλεια δημοσιεύσεων/αναδημοσιεύσεων Πλωτίνος

Μυσταγωγία- Μυθαγωγία