O Φοίνικας του Καποδίστρια στο Ναύπλιο

Στο Ναύπλιο, που ήταν ως γνωστόν η πρώτη πρωτεύουσα του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους, και στη συμβολή της ακτής Μιαούλη με την οδό Θ. Κωστούρου (πλατεία «Πέντε αδέλφια»), υπάρχει από πολύ παλιά, μια ωραία, αρχιτεκτονικά ιδιότυπη έπαυλη γνωστή με το αρχαίο όνομα «Αμυμώνη». Η τελευταία, αφού επισκευάσθηκε τα νεότερα χρόνια, λειτουργεί ως μικρό ξενοδοχείο.

Στο προαύλιο της έπαυλης υπάρχει το νεκρό στέλεχος ενός φοίνικα (χουρμαδιά), χωρίς τη δέσμη των φύλλων της κορυφής. Ο κορμός του Φοίνικα του Καποδίστρια, μετά την αποκοπή το 2008 της ροζέτας των φύλλων της κορυφής, από μια ισχυρή καταιγίδα.

Το φοίνικα αυτό φύτεψε, κατά την παράδοση, περί το 1830, ο πρώτος κυβερνήτης της Ελλάδος Ιωάννης Καποδίστριας, γι’ αυτό και το δένδρο καταχωρήθηκε στον πίνακα των 51 διατηρητέων φυσικών μνημείων.

Είχε υποστεί ζημιές, κατά το βομβαρδισμό του λιμανιού του Ναυπλίου το 1941 από τα γερμανικά στούκας, ένα μάλιστα βλήμα είχε καρφωθεί στον κορμό του.

Τη μεγαλύτερη ζημιά όμως την έπαθε κατά τη νύχτα της 13ης Δεκεμβρίου του 2008, όταν μια ισχυρή καταιγίδα του έκοψε τη ροζέτα των φύλλων της κορυφής, μαζί με το μοναδικό επάκριο οφθαλμό.

Έκτοτε παραμένει στη θέση του ζωντανού φοίνικα ο νεκρός κορμός του, πάνω στον οποίο είναι στερεωμένη από παλιά μια πινακίδα που γράφει:

«ΤΟΝ ΦΟΙΝΙΚΑ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΘΡΥΛΟ ΦΥΤΕΨΕ Ο ΠΡΩΤΟΣ ΚΥΒΕΡΝΗΤΗΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ I. ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ, 1828-1831»

Η ενημερωτική πινακίδα που είναι στερεωμένη από παλιά στον κορμό του νεκρού φοίνικα.

Στα νεότερα χρόνια, όταν άρχισαν να κτίζονται οι πόλεις της ανεξάρτητης Ελλάδος, την πρωτοβουλία του Καποδίστρια ακολούθησαν πολλοί και μπροστά από τα νεοκλασικά κτίρια, φύτευαν έναν ή περισσότερους φοίνικες, αρχικά το είδος Φ. ο δακτυλοφόρος και αργότερα το Φ. τον κανάριο. Γενικά για το είδος Φοίνιξ ο δακτυλοφόρος (Phoenix dactylifera, κν. Χουρμαδιά)

Ο Φοίνικας του Καποδίστρια ήταν μια Χουρμαδιά, είδος που καλλιεργούσαν στην Ελλάδα από τη βαθιά αρχαιότητα και τον ονόμαζαν από τότε «Φοίνιξ». Οι περισσότεροι βοτανικοί πιστεύουν ότι είναι ιθαγενές της Μεσοποταμίας και της Αραβίας.

Κατά την ελληνική μυθολογία κάτω από φοίνικα (χουρμαδιά) γέννησε η Λητώ στη Δήλο τον Απόλλωνα (Θεό του φωτός και της μουσικής) και τη δίδυμη αδελφή του Άρτεμη (Θεά του φεγγαριού και του κυνηγιού). Με φύλλα φοίνικα έστεφαν τους νικητές κατά τους αθλητικούς αγώνες στη Δήλο που ήταν αφιερωμένοι στον Απόλλωνα.

Πολλοί αρχαίοι Έλληνες συγγραφείς αναφέρουν τον φοίνικα στα συγγράμματά τους, όπως οι Όμηρος, Πλάτων, Θεόφραστος, Παυσανίας κ.ά.  (πηγή: dasarxeio.com)

Οι φοίνικες ήταν συχνοί σε κήποι και άλση της αρχαίας Ελλάδας, αν και αυτόχθονο της Κρήτης. Ο μύθος λέει ότι ο φοίνικας ήρθε στη Δήλο με το Θησέα, όταν οργανώθηκαν αγώνες προς τιμή του Απόλλωνα και στεφάνωσε τους νικητές με κλαδιά φοίνικα. Ο Πυθαγόρας είχε απαγορεύσει τη φύτευση φοινίκων γιατί θεωρούσε τα κλαδιά τους ασεβή τρόπαια. Συχνά, όμως, οι περίβολοι των ναών του Απόλλωνα έφεραν φοίνικες, δίνοντας με το σχήμα του αυτή τη μοναδική αίσθηση της ηλιολούστης ημέρας και της ανατολής.   

Όταν η Αθήνα έγινε πρωτεύουσα (1834), παρόλο που ήταν ήδη γεμάτη φοίνικες, φυτεύτηκαν και άλλοι φοίνικες, τουλάχιστον στο κέντρο. Μαζί φυτεύτηκαν και οι αυλές των πλούσιων σπιτιών, μιας και ήταν πάρα πολύ αγαπητό είδος με λιγοστές απαιτήσεις.

Όπως αναφέρουν οι Merryman et al. (2007) η Αθήνα αρχίζει και χάνει δεκάδες φοίνικες από το τέλος του 19ου αιώνα και μετά. Μέχρι τότε η πόλη ήταν γνωστή για «τους φοίνικες της, τις καμήλες της και τα τζαμιά της». Κάποιοι τοποθετούν την απομάκρυνση των φοινίκων στο τέλος της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, όταν η Ελλάδα απελευθερώθηκε από τους Τούρκους (σε μια προσπάθεια της τότε κυβέρνησης η πόλη να αποκτήσει πιο «ευρωπαϊκό» πρόσωπο και να απομακρυνθεί από την ανατολίτικη αισθητική της).

Και είναι αλήθεια πως για κάποια χρονική περίοδο μέσα στον 20ο αιώνα η πλατεία Ομονοίας -η ίδια πλατεία που είναι καλυμμένη με μπετόν και σκουπίδια σήμερα-ήταν σχεδόν σκεπασμένη από ψηλούς φοίνικες που σκόρπιζαν τη δροσερή σκιά τους σε όλη την πλατεία. Το 1927 όμως, τα δέντρα εξαφανίστηκαν ώστε να γίνει χώρος για φρεάτια εξαερισμού αλλά και για το σταθμό του μετρό. (πηγή : wi-fi-votaniki.net)

Σύνθεση από συνδέσμους ως άνω

Επιλογές, επεξεργασία, επιμέλεια δημοσιεύσεων/αναδημοσιεύσεων Πλωτίνος