Το κύπελλο του Νέστορα ή αγγείο των Πιθηκουσών

Το κύπελλο χρονολογείται στους γεωμετρικούς χρόνους  περίπου 750-700 π.Χ. και πιστεύεται ότι φτιάχτηκε σε εργαστήριο της Ρόδου. Σήμερα φυλάσσεται στο μουσείο Villa Arbusto στο χωριό Lacco Ameno,  στο νησί της Ίσκιας, στην Ιταλία. Στο νησί Ίσκια δημιουργήθηκε η πρώτη αποικία των αρχαίων Ελλήνων από αποίκους που προέρχονταν από τη Χαλκίδα, στο πρώτο μισό του 8ου αιώνα και ονομάστηκε Πιθηκούσα. Ξεκινώντας από κει ίδρυσαν στην απέναντι ακτή την Κύμη. Οι Έλληνες άποικοι της ιταλικής Κύμης ( Cuma) ίδρυσαν στη συνέχεια την πόλη Παρθενόπη, με κέντρο το σημερινό κάστρο Όβο, για να ελέγχουν οι Κουμάνοι τον κόλπο της Νάπολης. Στη συνέχεια δημιουργήθηκε οικισμός με το όνομα Παλαιόπολη που εξελίχθηκε σε πόλη με το όνομα Νεάπολις.

Το κύπελλο φέρει μια επιγραφή τριών γραμμών που έχει χαραχθεί στα πλευρά του σε μεταγενέστερο χρόνο και αργότερα χρησιμοποιήθηκε ως δώρο ταφής σε ένα νεαρό αγόρι. Η επιγραφή είναι ένα από τα παλαιότερα γνωστά δείγματα γραφής του ελληνικού αλφαβήτου, και καθορίζεται ως ισάξιο με αυτό  της  οινοχόης του Δίπυλου της Αττικής. Και οι δύο αυτές οι επιγραφές στα αρχαία αυτά σκεύη χρονολογούνται  γύρω στο 740-720 π.Χ. και φέρονται ως συνδεδεμένες με την ευβοϊκή γραφή (*) . Η επιγραφή δεν είναι  ακέραια αφού έχουν χαθεί ορισμένα θραύσματα από το κύπελλο, ωστόσο γίνεται κατανοητή.

Διαβάζεται από δεξιά προς αριστερά, οι λέξεις χωρίζονται και αποτελείται από τρεις στίχους. Ο δεύτερος και ο τρίτος είναι γραμμένοι στο εξάμετρο του έπους.

«Του Νέστορα... το κύπελλο είναι καλό για να πίνεις. Αλλά όποιος πιει από το κύπελλο αυτό, αμέσως θα καταληφθεί από την επιθυμία έρωτα για την όμορφη στεφανωμένη Αφροδίτη».

Οι μελετητές της γραφής, πέρα από τον  σχηματικό χαρακτήρα της ελληνικής αλφαβήτου, εντοπίζουν και μια  σαρκαστική διάθεση στο περιεχόμενό της,  καθώς αναφέρεται στο πλούσιο και θρυλικό Κύπελλο του Νέστωρα της Ιλιάδας . Ο  Αθήναιος ο Ναυκρατίτης μας πληροφορεί ότι στις απέναντι ιταλικές ακτές, στην Καπύη, υπήρχε ένα ιερό της Αρτέμιδος, όπου φυλασσόταν ένα κύπελλο που λεγόταν ότι ανήκε στον μυθικό Νέστορα κι είχε αποκτήσει μαγικοθρησκευτική αξία.

Αυτοί που έγραψαν  την επιγραφή είχαν διαβάσει την Ομηρική Ιλιάδα; Πολύ πιθανό. Ακόμη κι αν δεν υπάρχει εξάρτηση της επιγραφής από τον Όμηρο, υπάρχει σίγουρα μεγάλη σχέση. Ο Όμηρος θα πήρε από την παλιότερη επική παράδοση και το ενσωμάτωσε στο ποίημα, όπως έκανε και με άλλα όμορφα έργα της μεταλλοτεχνίας, σκεύη και όπλα. Αυτός που έγραψε την επιγραφή, και αν δεν ήξερε την Ιλιάδα, ήξερε σίγουρα την επική παράδοση. Η επιγραφή μας αποδεικνύει ότι τον 8ο αι. οι θαλάσσιες επικοινωνίες ήταν πολύ πυκνές και οι Έλληνες μετέφεραν την επική παράδοση και τον Όμηρο μέχρι τις ακτές της Ιταλίας. Στο αγγείο μας χάραξαν όμορφους εξάμετρους στον πιο μακρινό τόπο αποικισμού στη Δύση από τον 8ο αιώνα.

Κάποιοι ερευνητές πιστεύουν πως οι επιγραφές αυτές δεν είναι τίποτε περισσότερο, από ένα στιχουργικό παιχνίδι συμποσίου, στο οποίο οι τρείς συνδαιτημόνες συμπληρώναν πάνω στην κούπα από όπου έπιναν κρασί  κι από έναν μικρό στίχο (κάτι σαν τις Κρητικές μαντινάδες). Ένας πότης έγραψε την πρώτη γραμμή, ένας δεύτερος την άλλη, κ.ο.κ. Αυτό ενισχύεται  από την διατύπωση του τελευταίου στίχου, που πολύ κομψά αναφέρεται στη σεξουαλική διέγερση του πότη. Όταν αυτή την εποχή στους υπολοίπους πολιτισμούς, ελάχιστοι γνώριζαν γραφή εκτός των ανακτόρων, οι αρχαίοι Έλληνες, ακόμα και ως  απλοί ταξιδιώτες  ή  έμποροι,  χαίρονταν την ζωή «γράφοντας»  μαντινάδες σε μια κούπα γύρω από ένα τραπεζι, υμνώντας  την χαρά της ζωής...

Υπάρχει όμως και μία ακόμα εκδοχή. Το κύπελλο βρέθηκε στον τάφο ενός αγοριού, δέκα έως δεκατεσσάρων το πολύ χρονών. Ενός παιδιού που δεν πρόλαβε να γνωρίσει ούτε την ευθυμία του κρασιού, ούτε τις ερωτικές χαρές της Αφροδίτης. Ίσως αυτή η επιγραφή να ήταν μία ευχή ώστε να μπορέσει το αγόρι να χαρεί στον άλλο κόσμο αυτό που ο τόσο πρόωρος θάνατος του στέρησε στην επίγεια ζωή.

Ίσως γνωρίζοντας  τον μικρό άτυχο φίλο, έγραψαν στον  μικρό άτυχο κύριο του κυπέλλου, όπως κι αν τον έλεγαν, να κατορθώσει εκεί που βρίσκεται στον άλλο κόσμο, να χαρεί τον πόθο και τις ηδονές της γλυκοστεφανωμένης Αφροδίτης,  όπως αναμφίβολα θα του άξιζε. Όπως αξίζει σε κάθε ανθρώπινη ύπαρξη...!

(*) Οι επιστήμονες θεωρούν πως το Ευβοϊκό αλφάβητο είναι αυτό στο οποίο βασίστηκε το λατινικό αλφάβητο που το πήραν οι Λατίνοι ή απευθείας από τους Έλληνες αποίκους ή μέσω των Ετρούσκων.  Θεωρείται πως από τους Χαλκιδείς αποίκους διαδόθηκε σε όλη την Ιταλία το Χαλκιδικό αλφάβητο, που επί Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας καθιερώθηκε σε όλο το δυτικό κόσμο ως Ρωμαϊκό. Το Χαλκιδικό αλφάβητο περιείχε 7 γράμματα του λεγομένου πλέον λατινικού αλφαβήτου: C, D, F (δίγαμμα), L, P, R, και S! Τα αρχαιολογικά ευρήματα επιβεβαιώνουν ότι το ιδιότυπο «χαλκιδικό» αλφάβητο, στο οποίο το Σ γραφόταν ως C, το Δ ως D, το Ξ ως Χ, το Ρ ως R και το Υ ως U είναι το λατινικό (ετρουσκικό) αλφάβητο.

Σύνθεση με προσθήκες από διάφορες διαδικτυακές πηγές, και από εκπομπή (the Greeks) του National Geographic.

 Επιλογές, επεξεργασία, επιμέλεια δημοσιεύσεων/αναδημοσιεύσεων Πλωτίνος - Μυσταγωγία-Μυθαγωγία