Η Μητέρα γη: Γεω-ηθική

«Διδάξτε τα παιδιά σας αυτό που διδάξαμε στα δικά μας, ότι η Γη είναι η μάνα μας. Ό,τι παθαίνει η Γη παθαίνουν και τα τέκνα της Γης. Όταν οι άνθρωποι φτύνουν στο χώμα, φτύνουν στους εαυτούς τους». 

Σοφία Αυτοχθόνων Ιθαγενών Αμερικής  

Η Παγκόσμια Ημέρα του Πλανήτη Γη, η 22α Απριλίου, δεν είναι μόνο μια ημέρα απολογισμού των πεπραγμένων μας στο χώρο της βιόσφαιρας αλλά και μια ευκαιρία για προβληματισμό για τη στάση του ανθρώπου προς τη Μητέρα Γη.

Η πρώτη θεότητα που λάτρεψαν οι άνθρωποι από την προϊστορική εποχή ήταν η Γη, η Γαία των αρχαίων Ελλήνων. Οι πρώτοι άνθρωποι, άοπλοι και αδύναμοι απέναντι στα φαινόμενα της φύσης, τη θεοποίησαν, προσπαθώντας να την εξευμενίσουν. Γιατί η φύση εκτός από την ευεργετική για τον άνθρωπο πλευρά της, έχει και την καταστροφική πλευρά. Και απαιτεί από τους ανθρώπους να τη σέβονται, να υπολογίζουν τις δυνάμεις που κρύβει στα έγκατά της. Τα «μεγάλα έργα» πολλές φορές πληγώνουν βάναυσα τη φύση, ενώ ταυτόχρονα γίνονται με κριτήριο το κέρδος και όχι τις πραγματικές ανάγκες των ανθρώπων. Ας δούμε, λοιπόν, τον ανθρώπινο πολιτισμό σαν ένα κομμάτι της φύσης και όχι σαν κυρίαρχο και εξουσιαστή της.

Ο άνθρωπος κατά το μετασχηματισμό του από βιολογικό σε πνευματικό ον συνειδητοποίησε την ανωτερότητά του έναντι όλων των άλλων έμβιων όντων του πλανήτη. Αυτή όμως, η συνειδητοποίηση της πνευματικής του υπεροχής τον οδήγησε σε μια ανθρωποκεντρική θεώρηση της ζωής. Άρχισε να νιώθει τη μοναδικότητα των ικανοτήτων που έκρυβε και ως ένα βαθμό εξέφραζε με εγωιστικό τρόπο αυτή του την πνευματική ιδιαιτερότητα. Αποτέλεσμα αυτής της εγωιστικής συμπεριφοράς ήταν και είναι η καταστροφή του περιβάλλοντος. Η ανθρώπινη συμπεριφορά εμπεριέχει στοιχεία επιβολής εξουσίας σε ένα χώρο που συνιστά τη βασικότερη προϋπόθεση της βιολογικής του επιβίωσης. Ο ανθρώπινος, λοιπόν, παραλογισμός έναντι του οικοσυστήματος επιβάλλει μια επαναξιολόγηση στόχων και προτεραιοτήτων.

Επιβάλλεται, δηλαδή, ο πολιτισμός μας να απεγκλωβιστεί από τον ανθρώπινο ναρκισσισμό και να δομήσει τη μελλοντική του συμπεριφορά σε μια «γεωκεντρική φιλοσοφία». Μπορεί ο άνθρωπος να είναι το εξυπνότερο ον του πλανήτη αλλά δεν συνιστά κατ’ ανάγκην και το σημαντικότερο κρίκο της αλυσίδας του οικοσυστήματος. Η σωτηρία της Γης και η διατήρηση της ισορροπίας του οικοσυστήματος αποτελεί ύψιστη προτεραιότητα και απώτατο στόχο του ανθρώπου. Η Γη εξακολουθεί να παραμένει ο βασικός τροφοδότης του ανθρώπινου είδους, ανεξάρτητα από τα επιστημονικά και τεχνολογικά επιτεύγματά του. Επιβάλλεται, δηλαδή, ο άνθρωπος να συμπεριφέρεται με σεβασμό και ευθύνη προς το φυσικό περιβάλλον. Αυτό, όμως, προαπαιτεί την καλλιέργεια της οικολογικής συνείδησης και την απεξάρτηση από την αλαζονεία του ατομοκεντρικού του πνεύματος.

«Είμαστε ένοικοι και όχι ιδιοκτήτες» του πλανήτη. Η νέα, λοιπόν, αντίληψη της θέσης του ανθρώπου στο σύμπαν συνεπάγεται και μια εκ θεμελίων αλλαγή στην καταναλωτική του συμπεριφορά. Ο σύγχρονος, δηλαδή, καταναλωτής πρέπει να κατανοήσει πως ο πλανήτης δεν αποτελεί μια ανεξάντλητη πηγή πρώτων υλών ούτε πως η ισορροπία του οικοσυστήματος είναι άτρωτη από τον παραλογισμό του. Όλα υπακούουν στη λογική ενός άκρατου ντετερμινισμού και κάθε υπερβολή από μέρους του ανθρώπου θέτει εν αμφιβάλω και την ίδια την επιβίωσή του. Μόνο, λοιπόν, εάν τοποθετήσουμε τη Γη στο κέντρο του ενδιαφέροντός μας μπορούμε να ελπίζουμε σε ένα μέλλον με προοπτική.

Ο Ένγκελς προειδοποιούσε τους σύγχρονούς του για την αφελή αισιοδοξία της τότε κυρίαρχης ιδεολογίας: «Τα γεγονότα μας θυμίζουν στο κάθε βήμα ότι δεν εξουσιάζουμε διόλου τη φύση όπως ένας κατακτητής έναν ξένο λαό, σαν κάποιος που θα βρισκόταν έξω από τη φύση, αλλά ότι της ανήκουμε με τη σάρκα, το αίμα και τον εγκέφαλό μας, ότι υπάρχουμε στον κόλπο της και ότι ολόκληρη η εξουσία μας πάνω σ’ αυτήν βρίσκεται στο πλεονέκτημά μας, απέναντι στα άλλα όντα, να γνωρίζουμε τους νόμους της και να μπορούμε να τους εκμεταλλευτούμε με σύνεση»

Μια αλλαγή στάσης απέναντι στη φύση είναι απαραίτητη. Πρέπει να απαλλαγούμε από τα φαντάσματα της κυριαρχίας και της απεριόριστης επέκτασης, να σταματήσουμε τη χωρίς όρια εκμετάλλευση του πλανήτη μας, να συμβιώσουμε ερωτικά μαζί του. Αλλά αυτό απαιτεί και μιαν άλλη στάση όσον αφορά στο συνολικό προσανατολισμό της κοινωνικής ζωής, όσον αφορά στα ανθρώπινα όντα στην κοινωνία˙ η ευθύνη όλων απέναντι στο περιβάλλον δεν μπορεί να διαχωριστεί από την ευθύνη όλων απέναντι στις δημόσιες υποθέσεις. Οικολογία και ριζοσπαστικοποίηση της δημοκρατίας είναι, στις σύγχρονες συνθήκες, αδύνατο να διαχωρισθούν.

Η προστασία επομένως του περιβάλλοντος και η διατήρηση της οικολογικής ισορροπίας αποτελούν πρώτιστο καθήκον του σύγχρονου ανθρώπου. Διαφορετικά το «δικαστήριο του μέλλοντος» θα μας καταδικάσει αυστηρά για το μέγιστο των αδικημάτων, τη Μητροκτονία. Και όλα αυτά γιατί η σύγχρονη γενιά επέφερε θανάσιμα πλήγματα στο σώμα της Μητέρας – Γης υπερβαίνοντας το μέτρο και επιδεικνύοντας μια αλαζονική συμπεριφορά. Επειδή λοιπόν «οι καιροί ου μενετοί» καθίσταται αναγκαία μια «γεωκεντρική» αντίληψη της πραγματικότητας που θα μας βοηθήσει να επανασυμφιλιωθούμε με τη φύση αντιμετωπίζοντας την με δέος και αγάπη.

 Η Γη επομένως είναι το όλον και εμείς το μέρος. Ο άνθρωπος οφείλει να υπηρετεί τις αναγκαιότητες της φύσης και όχι από μικρόνοια να προσπαθεί να την εκδικηθεί. «Γι’ αυτό πρέπει να εγκαταλείψουμε το σχέδιο κυριαρχίας μας πάνω στη Γη και να γίνουμε συγκυβερνήτες της βιόσφαιρας» (Εντγκάρ Μορέν)

 

Tου συνεργάτη της Μυσταγωγίας – Μυθαγωγίας, Ηλία Γιαννακόπουλου, Φιλόλογου. E-mail: iliasgia53@gmail.com

Επιλογές, επεξεργασία, επιμέλεια δημοσιεύσεων/αναδημοσιεύσεων Πλωτίνος

Μυσταγωγία- Μυθαγωγία