Τετάρτη 27 Ιανουαρίου 2016

Η Ρέα – Κύβελη, ο μύθος του Άττι-ήλιου, και το έθιμο με το γιατανάκι


Για να γίνει κατανοητή η ρίζα του εθίμου που θέλει τους νέους να χορεύουν γύρω από το γαΐτανάκι τις ημέρες της αποκριάς, μέχρι τις μέρες μας σε πολλά μέρη της Ελλάδος πρέπει να δούμε το μύθο του Άττιδος.

Οι Φρύγες ήταν λαός που κατοικούσε στη Θράκη, την πανάρχαιη εκείνη εποχή Θράκη λεγόταν όλη η περιοχή πάνω από τη Θεσσαλία, δηλαδή η Μακεδονία, η σημερινή Θράκη μέχρι το Βυζάντιο και ψηλά όλη τη σημερινή Βουλγαρία, μέχρι περίπου τη σημερινή Ρουμανία, στον ποταμό Ίστρο το σημερινό Δούναβη.


Φρυγία λεγόταν η περιοχή που σήμερα βρίσκεται η Ημαθία, εκεί ήταν το βασίλειο του βασιλιά Μίδα του Γόρδιου, που η περιοχή του βασιλείου του ήταν τόσο εύφορη που ακόμη και τα τριαντάφυλλα γινόταν διπλά, με εξήντα φύλλα.
Όταν οι Φρύγες έγιναν πολλοί και δεν τους χωρούσε ο τόπος, μετανάστευσαν στη Μικρά Ασία, στην περιοχή της Λυδίας και εκεί έφτιαξαν το νέο τους βασίλειο, παίρνοντας μαζί τους τα έθιμα και τις συνήθειες τους καθώς και τη λατρεία των θεών τους.

Οι Φρύγες ως πανάρχαιος λαός λάτρευαν και μια πανάρχαιη θεότητα τη Μητέρα θεά Κυβέλη που ταυτίζεται με τη Μητέρα θεά Ρέα, μητέρα θεών και ανθρώπων.
Η θεά αυτή λατρευόταν από όλους τους Θρακικούς λαούς στα Καβείρια Μυστήρια της Σαμοθράκης, πριν και μετά τους κατακλυσμούς. Το ότι η θεά ταυτίζεται απόλυτα με τη Μητέρα θεά της Μινωικής εποχής ή τη Ρέα, δεν θα πρέπει να μας ξενίζει, διότι οι Κρήτες θαλασσοπόροι όργωναν όλον το γνωστό τότε κόσμο με τα πλοία τους, και η λατρεία της θεάς Μητέρας ήταν κοινή στους λαούς.

Το λιοντάρι ήταν το ιερό ζώο της Μητέρας θεάς Κυβέλης, διότι αυτό από όλα τα ζώα θεωρήθηκε το ισχυρότερο από όλα τα ζώα, ο βασιλιάς των ζώων, που το είδος του αφθονούσε σε όλη τη Θράκη και την Μ. Ασία. Το άρμα της θεάς το έσερναν λιοντάρια.Σύμφωνα με το μύθο η γέννηση της θεάς Γαίας-Ρέας-Κυβέλης, έχει ως εξής:

Στη Φρυγία ο Ουρανός (που ταυτίζεται με το Δία) άφησε να πέσει ένας σπόρος στη γη με διπλή φύση, αρσενική και θηλυκή.Από το σπόρο βλάστησε ένα πανέμορφο δέντρο η αμυγδαλιά που μέσα της κατοικούσε μια Νύμφη που λεγόταν Άγδηστις, που ταυτίζεται με την κόρη του ποτάμιου θεού Σαγγάριου. 

Η κόρη έκοψε τους καρπούς του δέντρου και τους άφησε να πέσουν πάνω στο γυμνό στήθος της. Αμέσως η Άγδηστις εξαφανίστηκε και από αυτήν και το δέντρο γεννήθηκε ο Άττις. Το μωρό ανέθρεψε μια κατσίκα που ταυτίζεται με την Αμάλθεια που έθρεψε τον μικρό Δία.



Ο Άττις όσο μεγάλωνε γινόταν πανέμορφος με μια παιδική αθωότητα που τον έκανε ακόμη πιο γοητευτικό. Η θεά Κυβέλη όταν αντίκρισε τον πανέμορφο αγνό αυτό νεαρό θέλησε να τον κάνει ακόλουθο και ιερέα στα μυστήρια της λατρείας της.

Απαίτησε από τον Άττι πλήρη αγνότητα, και απομάκρυνση από σωματικές και σαρκικές απολαύσεις. Ο Άττις ήταν πιστός ακόλουθος της θεάς, μέχρι που συνάντησε την κόρη του ποταμού Σαγγάριου, την πανέμορφη Άγδηστι, που έσμιξε μαζί της κάτω από το ιερό της δέντρο, σύμφωνα με άλλη εκδοχή του μύθου.

Μόλις όμως αναλογίστηκε την αθέτηση της υπόσχεσης του στη θεά, έκοψε τα γεννητικά του όργανα και πέθανε αιμόφυρτος.  Μάταια οι ιερείς της Κυβέλης προσπαθούσαν να τον επαναφέρουν στη ζωή. Αμέσως στην Φρυγία έπεσε λιμός, διότι η γη έμεινε άκαρπη για το λόγο αυτό η Μητέρα θεά όρισε κάθε χρόνο να τιμούν οι ιερείς της που λεγόταν Γάλλοι, τη μνήμη του πιστού ακολούθου της.

Στα έργα τέχνης ο Άττις παρουσιάζεται ως ποιμένας με έναν αμνό στον ώμο ή στα πόδια του, να παίζει αυλό.Άλλη εκδοχή του μύθου θέλει τον Άττι ευνούχο εκ γενετής.Ο Δίας εξοργίστηκε όταν τον είδε να λαμβάνει μέρος στα Μυστήρια (όργια) της Μητέρας θεάς, έστειλε έναν κάπρο που μαζί με άλλους κατοίκους της Φρυγίας, σκότωσε και τον Άττι. (ταύτιση με τον Άδωνι).



Σε άλλο μύθο η Άγδηστις ήταν κόρη του ποταμού Σαγγάριου που την ερωτεύτηκε τρελλά ο Άττις και ζήλεψε η Κυβέλη. Όταν ο Άττις πήγαινε να νυμφευτεί την Άγδηστι η Κυβέλη έστειλε τη μανία και την τρέλα να καταλάβουν τον Άττι, που έκοψε τα γεννητικά του όργανα και πέθανε. Άλλη εκδοχή του μύθου λέει ότι η Κυβέλη έκοψε το δέντρο που κατοικούσε η Νύμφη και έτσι βρήκε τραγικό θάνατο και η Νύμφη κι όταν είδε αιμόφυρτο τον αγαπημένο της ακόλουθο τον λυπήθηκε και τον μεταμόρφωσε σε ένα είδος πεύκου.


Γι’ αυτό το πεύκο ήταν το αγαπημένο δέντρο της Μητέρας θεάς. (στόλιζαν όμως και κυπαρίσσι που έχει ωραίο σχήμα που θυμίζει λυγερόκορμο παλικάρι, έθιμο που έφτασε μέχρι τις μέρες μας, σε γιορτές αναγέννησης της φύσης) .

Οι ιερείς στην τελετή εορτασμού του, λάτρευαν τον Άττι σταυρωμένο πάνω σε ένα δέντρο πεύκου, δεμένο στα πάθη του, και στο τέλος της γιορτής έκοβαν με ευλάβεια αυτό το δέντρο.  Κάτω από το δέντρο τοποθετούσαν ένα λευκό κριάρι (ο βασιλιάς ήλιος στο ζώδιο του κριού). 


Το μυστήριο του Άττι διαρκούσε τρεις μέρες, βυθισμένες στη θλίψη και το πένθος. Μέχρι που ερχόταν η γιορτινή μέρα, η ιλαρή, της ανάστασης του από τη θεά Κυβέλη, ήταν η μέρα της κυριαρχίας του φωτός ενάντια στο σκότος. Οι ημέρες που θα χάριζαν γονιμότητα στα πάντα, ευτυχία στους ανθρώπους που θα είχαν καλή σοδειά. 


Στις γιορτές που καθιερώθηκαν να γιορτάζεται ο Άττις, ο λαός στόλιζε δέντρα, κυρίως πεύκα καθώς ο κορμός τους είναι ευθυτενής  (πρώτο στολισμένο ολόκληρο δέντρο στον κόσμο, προάγγελος του Χριστουγεννιάτικου δέντρου) με λουλούδια, στεφάνια, κουδουνάκια, κορδέλες αλλά και καρπούς της Μητέρας Γης και κρεμούσαν διάφορες κορδέλες από αυτό, τις οποίες κρατούσαν και χόρευαν, ως ένδειξη χαράς για την αναγέννηση του (ανάσταση) του από τη Μητέρα των Θεών που τον κράτησε αγνό για πάντα κοντά της. 


Είναι το γνωστό μας γαϊτανάκι, που το όνομα του το οφείλει στις κορδέλες που ήταν μακριές, τα γαϊτάνια, επειδή τα πιο πρόσφατα χρόνια, τέτοιες κορδέλες αγόραζαν από την Ιταλία. Το έθιμο όμως είναι αρχαίο Φρυγικό. Οι κορδέλες που κρεμόταν από το δέντρο παρίσταναν τις ζεστές ακτίνες του ήλιου.


Για το λόγο αυτό οι χορευτές του γαϊτανιού είναι πάντοτε δώδεκα (12) και ένας που χρειάζεται για να κρατάει το στύλο.Δώδεκα είναι οι μήνες του χρόνου, δώδεκα οι χορευτές σε ζευγάρια, άνδρες γυναίκες, χορεύουν πλέκοντας τις χρωματιστές κορδέλες μια φορά προς τα μέσα, μια προς τα έξω, ο αέναος κύκλος του χρόνου αλλά και της ζωής εναλλάσσονται συνεχώς.

Συμβολικά είναι ο χορός των Ωρών, θυγατέρων του Διός και της Θέμιδος, που ήταν θεότητες του χρόνου, πάντοτε ήταν κυκλικός ο χορός τους στη μυθολογία. Ήταν τρεις, η Θαλλώ, η Αυξώ και η Καρπώ, ακόλουθες του Διονύσου και του Πάνα.Αυτές είχαν επωμιστεί τη ρύθμιση του χρόνου, καθώς ήταν βοηθοί του Ήλιου. Ως βοηθοί της Χλωρίδος όριζαν τη βλάστηση κάθε καρπού. Αναφέρονται και ως κόρες του Χρόνου και της Γαίας και ήταν δώδεκα.

Το γαϊτανάκι είναι οι εποχές και τα γυρίσματα του καιρού, όπως ακριβώς και η ζωή με τις χαρές και τις λύπες της, τη ζωή και τη θάνατο, η φύση που συνεχώς αναγεννάται, η άνοιξη μετά το σιωπηλό και κρύο χειμώνα που τα πάντα κοιμούνται στην αγκαλιά της Μεγάλης Μητέρας Θεάς, της ΦΥΣΗΣ-ΚΥΒΕΛΗΣ.

Είναι η ψυχή το αγνό πνεύμα που υποκύπτει στην ύλη και φθείρεται, αλλά ξεπερνώντας τα πάθη σταδιακά μέσω της κάθαρσης-αυτό συμβολίζουν οι μέρες τις νηστείας που έρχονται μετά την αποκριά-θα οδηγηθεί και πάλι μέσω της πνευματικότητας στην τελειότητα, σε άλλον κόσμο, άυλο και ανώτερο.

Το έθιμο συνεχίστηκε για πολλά χρόνια και πέρασε και στους Ρωμαϊκούς πληθυσμούς που το διέδωσαν σε όλα τα μήκη και πλάτη της γης που κατέκτησαν. Έτσι το γαϊτανάκι χορεύτηκε από όλους τους λαούς της Ευρώπης και πέρασε και στην απέναντι μεγάλη ήπειρο. 


Οι ιερείς της θεάς-μητέρας λεγόταν Γάλλοι, λάτρευαν τον αγαπημένο της Κυβέλης Άττι, ο οποίος ακρωτηρίασε τα γεννητικά του μέλη, για να φτάσει στη θέωση (η κίνηση αυτή δείχνει ότι για να φτάσεις σε ανώτερο πνευματικό επίπεδο, πρέπει να αποποιηθείς όλα τα υλικά αγαθά και τις σωματικές ανάγκες).
Οι ιερείς της Μεγάλης Μητέρας θεάς, ακρωτηρίαζαν τα γεννητικά τους όργανα, γύριζαν τα σπίτια και με «αγερμό» (έρανο), δέχονταν ρούχα γυναικεία που τους προσέφεραν οι κοπέλες.

Οι ιερείς αυτοί, όταν γιόρταζαν το θάνατο του Άττι, κρατούσαν στα χέρια τους αυγά, σε πομπή με κομμένο δέντρο, θρηνούσαν το χαμό του Άττι, και στο τέλος της γιορτής έθαβαν μέσα στη γη το ομοίωμα του θνητού, που έγινε θεός, μαζί με δυο κόκκινα αυγά που ήταν οι ματωμένοι όρχεις του θεού, που αποποιήθηκε όλες τις σαρκικές ηδονές και επιθυμίες, για να γίνει ο αγαπημένος της Μητέρας Κυβέλης, το θείο δεν έχει ανάγκη φύλου (παρόμοιοι μύθου Διόνυσου με δυο φύσεις ανδρική θηλυκή, Άδωνι, Ήλιου, Ερμαφρόδιτου).

Αργότερα, οι Ρωμαίοι υιοθέτησαν τα έθιμα των Φρυγών και τιμούσαν τον Άττι με τα Ιλάρια, γιορτές όπου οι ιερείς κουβαλούσαν το δέντρο σύμβολο του Άττι και με λαμπρές τιμές και σε πομπή κουβαλούσαν μεγάλα σκαλιστά αυγά στρουθοκαμήλου.

Η λατρεία του Άττι ξέφυγε από τα όρια και τους πραγματικούς συμβολισμούς της, και οι ιερείς ήταν τόσο γυναικωτοί και κατέφευγαν σε τόσα όργια, και σοδομισμούς που αποτελούσαν πρόκληση, με αποτέλεσμα να χάσει η λατρεία του Άττι το ουσιαστικό της νόημα.

Ο Άττις αντιπροσωπεύει τον διπλό χαρακτήρα της φύσης, όπου συνυπάρχουν 
το αρσενικό και το θηλυκό σε μια μορφή. Το θείο δεν έχει φύλο. Ο μύθος είναι γεμάτος συμβολισμούς.


Η ψυχή γονιμοποιεί το σώμα που είναι γεννημένο από ύλη, πέφτει σιγά-σιγά μέσα στην ύλη, φθείρεται καθώς πορεύεται το σώμα πάνω στη γη οδηγείται σε πάθη, αλλά όταν ο άνθρωπος αποκτήσει αυτοσυνείδηση, τότε σταδιακά θα οδηγήσει την ψυχή του στην κάθαρση και την πνευματικότητα, οδηγώντας την τελικά προς την τελειότητα.


Η ψυχή, που κατά την γένεση είναι καθαρή, (ο νεαρός αγνός Άττις) και αποτελεί όχημα για την κάθαρση, όταν το σώμα δεσμεύεται από ηδονές σωματικές και υλικές, η εκτομή των γεννητικών οργάνων αυτήν ακριβώς την κάθαρση συμβολίζει, για να αρχίσουμε σιγά-σιγά να κατανοούμε τα βαθύτερο νόημα των μύθων, που σα παιδιά από την μια μας προκαλούσαν θαυμασμό, επειδή όμως δεν τους κατανοούσαμε προκαλούσαν φόβο και αποτροπιασμό, όπως συμβαίνει και με πολλούς ακόμη και σήμερα, που κυρίως θέλουν να πλήξουν την αρχαιότατη πολιτισμική μας κληρονομιά, θέλοντας να παρουσιάσουν ως κτήνη τους θεούς της αρχαίας θρησκείας, και τους ήρωες της μυθολογίας και όχι σαν γνώσεις καλυμμένες και συμβολισμούς. 


Ο Πλάτωνας, ο Αριστοτέλης, και πολλοί φιλόσοφοι σαφώς εμπνεύστηκαν από τους Ορφικούς. Ο Πρόκλος αναλύοντας και σχολιάζοντας τον Πλάτωνα και τα έργα του, αναφέρει σαφέστατα, ότι ο ΥΠΕΡΤΑΤΟΣ ΘΕΟΣ, αυτός που δημιουργεί και εξουσιάζει τα πάντα είναι ΕΝΑΣ, τον ονομάζει Δία, και σημειώνει ότι όλοι οι θεοί του δωδεκαθέου συγκεντρώνονται σε μια θεότητα, και τα ονόματα τους δηλώνουν τις επί μέρους ιδιότητες του ενός, και κάτω από το βλέμμα του κατοικούμε όλοι στη γη:

«Σ’ αυτήν, στα μάτια του Δία, πατέρα βασιλέα, κατοικούν και οι αθάνατοι θεοί και οι θνητοί άνθρωποι, και όσα έχουν γίνει και όσα μέλλει να γίνουν». 

Η γνώση ποτέ δεν ήταν για τους πολλούς, τα μυστήρια ήταν απόκρυφα, η γνώση έπρεπε να διαφυλαχτεί, τα μυστήρια επιβάλλουν μυστικότητα, το όνομα των θεών ιδιαίτερα του Διόνυσου-Δήμητρας-Κόρης, δεν πρέπει να προφέρονται, οι θεότητες είναι απρόσιτες, ανερμήνευτες, επιβάλλουν πλήρη μυστικότητα...



Επιλογές από το άρθρο:  "γαΐτανάκι- ο μύθος του Άττι-ήλιου και της αμυγδαλιάς",   σύνδεσμος εδώ

Επιλογές, επεξεργασία, επιμέλεια  αναδημοσιεύσεων Πλωτίνος





Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου