Ο Προμηθέας ήταν μυθική μορφή της αρχαιότητας. Γιος του Τιτάνα Ιαπετού και της Ωκεανίδας Ασίας ή Θέμιδας ή Αίθρας ή Κλυμένης. Αδέλφια του ήταν οι Ιαπετίδες Επιμηθέας, Άτλας και Μενοίτιος. Το όνομά του σημαίνει «συνετός», «προνοητικός». Παράγεται από την πρόθεση «προ» και το ρήμα «μανθάνω», όπου το «α», σε ορισμένες αρχαιοελληνικές διαλέκτους, γίνεται «η».
Κατά τη διάρκεια της Τιτανομαχίας ο Προμηθέας τάχθηκε υπέρ του Δία και γι' αυτό δεν τιμωρήθηκε όπως οι άλλοι Τιτάνες. Η συμβολή του στην ανάπτυξη του ανθρώπινου γένους ήταν πολύ σημαντική. Κατά τον Λουκιανό, ο Προμηθέας, με την αρωγή της θεάς Αθηνάς, δημιουργεί τον πρώτο άνθρωπο (Χρυσό Γένος) από πηλό και φωτιά (κατά άλλους με το νερό του ήρωα Πανοπέα της Φωκίδας) και με μορφή όμοια με αυτή των θεών. Αυτό έλαβε χώρα μετά την Τιτανομαχία. Κατά τους Ορφικούς αυτός ο πηλός ήταν το χώμα που ποτίστηκε από το αίμα των Τιτάνων. Αναφερόμενος στην δημιουργία του ανθρώπου, ο Πλάτωνας μας μεταφέρει την εικόνα ενός όντος σφαιρικού, που διακρίνοταν σε τρία γένη (αρσενικό, θηλυκό και μεικτό) και είχε διπλή σειρά από μέλη και όργανα. Αργότερα ο Δίας, επειδή εξοργίστηκε από την αλαζονεία τους και φοβήθηκε τη δύναμή τους, τα χώρισε στα δύο.
Τα ζώα δημιουργήθηκαν την ίδια περίοδο (μετά την Τιτανομαχία), αλλά από μίξη υλικών της Γης και της φωτιάς. Η δημιουργία των όντων και του ανθρώπου έγινε μέσα στη γη. Όταν κλήθηκαν όλα τα όντα της Γης να βγουν στο φως, ανατέθηκε στον Προμηθέα και στον Επιμηθέα να δώσουν στο κάθε ον τα χαρακτηριστικά που έπρεπε να έχει. Ο Επιμηθέας έπεισε τον αδελφό του να του επιτρέψει να αναλάβει μόνος αυτή τη δουλειά. Έτσι ο Επιμηθέας ονομάτισε και απέδωσε στο κάθε ον τα χαρακτηριστικά που ήθελε ο ίδιος, με τρόπο ώστε να μην μπορούν να αλληλοκαταστραφούν (αὐτοῖς ἀλληλοφθοριῶν διαφυγὰς ἐπήρκεσε, Πλάτων, Πρωταγόρας 321α). Όταν έφτασε στο τέλος η ώρα του Ανθρώπου, δεν είχε να του δώσει παρά λίγες τρίχες και νύχια ευπαθή και ανίσχυρα. Από αυτό το λάθος ο Προμηθέας ανέλα βε την προστασία του Ανθρώπου.
Βλέποντας την κατάντια του ανθρώπινου γένους και την αδυναμία του απέναντι στη φύση, ο Προμηθέας αποφασίζει να του χαρίσει τη φωτιά. Έτσι, επισκεπτόμενος το εργαστήρι του Ήφαιστου, τοποθετεί τη φωτιά σε ένα κούφιο καλάμι και τη δίνει κρυφά στους ανθρώπους. Ως τόπος παράδοσης της φωτιάς αναφέρεται η πόλη Σικυώνα της Πελοποννήσου. Ο Προμηθέας έμαθε τους ανθρώπους να χειρίζονται τη φωτιά, να δημιουργούν εργαλεία και τους έμαθε τις Επιστήμες (που έκλεψε από την Αθηνά) και τα Γράμματα. Για να γλυτώσει την ανθρωπότητα από το μένος των θεών, την έμαθε να τους λατρεύει και να τους κάνει θυσία.
Όταν έμαθαν οι άνθρωποι να κάνουν θυσίες στους θεούς τέθηκε θέμα για το ποια κομμάτια του ζώου θα άνηκαν στους θεούς και ποια στους θνητούς. Τότε ο Δίας συμφώνησε με τον Προμηθέα να δώσει το λόγο του πως όποιο μερίδιο διαλέξει, αυτό θα παίρνουν οι θεοί και το άλλο οι άνθρωποι. Έτσι, κατά μια μαρτυρία στη Σικυώνα, κατέβηκε ο Δίας να κάνει το ξεδιάλεγμα. Όμως ο Προμηθέας έντεχνα στο ένα μερίδιο έβαλε κόκαλα και τα σκέπασε με λαχταριστό λίπος και στο άλλο κρέας που το σκέπασε με δέρμα. Ο Δίας επέλεξε αυτό με το λίπος και όταν έμαθε την απάτη ήταν πλέον αργά, είχε δώσει το λόγο του.
Οργισμένος ο Δίας ζητά από τον Ήφαιστο να του φτιάξει μια Γυναίκα. Έτσι δημιουργείται η Πανδώρα, από ξηρά και θάλασσα. Ονομάστηκε έτσι επειδή έλαβε πολλά χαρίσματα και δώρα από τους θεούς. Μαζί με αυτά παρέλαβε και ένα κουτί. Τέλος ο Ερμής την οδήγησε στον Επιμηθέα και εκείνος, παρά την συμβουλή του αδελφού του να μην δεχτεί δώρο από τον Δία, την έκανε γυναίκα του. Από το κουτί της Πανδώρας ξεχύθηκαν τα δεινά των ανθρώπων, ο θάνατος και η ελπίδα. Όμως ο Προμηθέας τους μαθαίνει την Ιατρική και τα βότανα.
Ο Δίας θέλοντας να τιμωρήσει τους ανθρώπους, που έγιναν κακοί και άδικοι, και τον Προμηθέα, βρίσκει ευκαιρία να προκαλέσει κατακλυσμό. Η αιτία ήταν οι γιοί του Λυκάονα, απόγονοι του Πελασγού. Επισκεπτόμενος τους γιους του Λυκάονα, μεταμφιεσμένος σε ταξιδιώτη, του προσφέρθηκε ως φίλεμα μια σούπα φτιαγμένη από τα μέλη του σκοτωμένου αδελφού τους, του Νύκτιμου. Εξοργισμένος τους μετατρέπει σε λύκους και ανασταίνει τον Νύκτιμο. Αποφασίζει να εξαφανίσει την ανθρωπότητα (Χάλκινο Γένος). Ο Προμηθέας ενημερώνει τον γιο του Δευκαλίωνα, βασιλιά της Φθίας, για τις βουλές του Δία και τον προτρέπει να φτιάξει μια κιβωτό (λάρνακα), να την γεμίσει με εφόδια και ζώα και να μείνει μέσα μαζί με την γυναίκα του Πύρρα, κόρη του Επιμηθέα.
Πράγματι όταν έγινε ο Κατακλυσμός, σώθηκε ο Δευκαλίωνας με την Πύρρα που δημιούργησαν το Γένος των Ηρώων (Τέταρτο Γένος) και την ανθρωπότητα.
Φυσικά, αυτό εξόργισε τον Δία ο οποίος έδεσε τον Προμηθέα σε βράχια, στο όρος Καύκασο, και έβαλε έναν αετό να του τρώει το συκώτι κάθε πρωί. Επειδή ο Προμηθέας ήταν αθάνατος, κάθε βράδυ τα σπλάχνα του γιατρεύονταν. Στον «Προμηθέα Δεσμώτη» του Αισχύλου, μαθαίνουμε τη στάση του Τιτάνα απέναντι στην τιμωρία του και το μυστικό που κρατούσε από τον Δία. Τελικά ο Προμηθέας αποκαλύπτει το μυστικό που αφορούσε την Θέτιδα, την οποία ποθούσε ο Δίας, σε αντάλλαγμα την απελευθέρωσή του.
Πράγματι περνώντας από τον Καύκασο ο Ηρακλής, με κατεύθυνση τη Χώρα των Εσπερίδων, σκοτώνει τον αετό και σπάει τις αλυσίδες του Ήφαιστου. Ο Προμηθέας, από ευγνωμοσύνη προς τον ημίθεο, του λέει πως θα πάρει τα Χρυσά Μήλα. Όμως ο Προμηθέας ήταν Τιτάνας και δεν μπορούσε να κατοικήσει τα δώματα του Ολύμπου. Η λύση δόθηκε από τον Κένταυρο Χείρωνα. Ο Χείρωνας τραυματίστηκε κατά λάθος από βέλος του Ηρακλή, το οποίο είχε ποτιστεί με το δηλητηριώδες αίμα της Λερναίας Ύδρας. Το αίμα αυτό σκότωνε οτιδήποτε ζωντανό άγγιζε.
Ο Χείρων επειδή ήταν αθάνατος, βασανιζόταν φρικτά από την πληγή που του έκανε το βέλος. Έτσι ζήτησε από τον Δία να δώσει την αθανασία του σε κάποιον άλλον, ώστε να πεθάνει και να λυτρωθεί από τους πόνους. Με αυτήν την αίτηση, η αθανασία του Κένταυρου Χείρωνα δόθηκε στον Προμηθέα.
Σε ρωμαϊκές σαρκοφάγους εικονίζεται ο Προμηθέας να φτιάχνει
αγάλματα και η θεά Aθηνά να τους στέλνει ψυχή, με φτερά πεταλούδας, για να τα
κατοικήσουν και να τους δώσουν πνοή. (Λέγεται ότι στην πρώτη του προσπάθεια ο
Προμηθέας δημιούργησε ένα τέλειο πλάσμα. O Eρμής το μετέφερε στον Όλυμπο, όπου
ο Δίας το κέρασε το ποτό της αθανασίας, με αποτέλεσμα εκείνο να βρεθεί στον
ουρανό και να γίνει ο πλανήτης "Φαίνων", ο σημερινός πλανήτης Δίας).
Ο Προμηθέας έκλεψε σπίθες φωτιάς από τον τροχό του ήλιου ή από το
καμίνι του Ηφαίστου και την έδωσε στους ανθρώπους, οι οποίοι βελτίωσαν έτσι τη
ζωή τους, έφτιαξαν εργαλεία, καλλιέργησαν τη γη κι εκπολιτίστηκαν. Ο Προμηθέας
τους βοήθησε να αποκτήσουν ιατρικές γνώσεις, να παρασκευάσουν φάρμακα, τους
δίδαξε αρχιτεκτονική, μαθηματικά, αστρονομία, μεταλλουργία, ναυσιπλοΐα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου